Fervojo: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 02:17, 27 dec. 2011

Fervojo estas transportsistemo, en kiu la veturiloj moviĝas per radoj sur reloj, kaj kies sekurigado respondas al atingebla granda kineta energio. La trajnoj estas pelataj dekomence per vapormaŝinoj, hodiaŭ ĉefe per elektraj kaj termikaj motoroj. La rado-relo-sistemo distingas fervojon de magnetvojo. La grando de atingebla kineta energio diferencigas inter fervojo kaj tramvojo aŭ funikularo. Dum ĉe tramvojo la kondukisto povas haltigi tramon en videblecdistanco al obstaklo (precipe en surŝosea trafiko), por fervojaj trajnoj necesas garantii liberan trakon ĝis sufiĉe frue anoncata haltsignalo. Ankaŭ ĉe funikularo la kineta energio estas tre limigita. Estas ankaŭ unurela fervojo (aŭ unurelvojo), en kiu la veturiloj moviĝas aŭ sur unu relo, aŭ pendante de unu relo (ofte ne el fero).

Fervojo kaj Esperanto

Fondiĝo de la esperantista-fervojista movado

Armand Berllande, franca fervojisto en Villeneuve St-Georges, publikis alvokon en revuo Esperanto la 20-a de marto 1909, en kiu li instigis kunligon de la Esperantistaj fervojistoj. Kaj dum la 5-a UK en Barcelono la 7-an kaj la 8-an de septembro okazis du fakkunvenoj de fervojistoj, kiujn ĉeestis 11 personoj el 6 nacioj. Fondiĝis Internacia Asocio de Esperantistaj Fervojistoj (IAEF) kaj oni akceptis la jenan programon: propagandi Esperanton inter la fervojistoj, starigi specialan vortareton, instigi internacia interŝanĝon de profesiaj ideoj, eldoni adresaron, faciligi interŝanĝon de infanoj de fervojistoj dum la libertempa jarperiodo, faciligi la alveturon de Esperantistaj fervojistoj al la Esperanto-kongresoj. Por 1910 oni elektis prezidenton Berlande, vicprezidentojn Wellons el Usono kaj Schwartz el Aŭstrio, sekretaron-kasiston Bontemps el Francio, helpsekretaron F. Sandecki el Rusio kaj ankaŭ delegitojn por 9 landoj.

Antaŭ la unua mondmilito

En decembro de 1910 eliris la faka organo Fervoja Esperantisto, kiu aperadis ĝis komenco de la unua mondmilito. Meze de 1911 la asocio jam havis pli ol 200 anojn el 15 nacioj. Dum la 7-a UK en Antverpeno en 1911 oni aranĝis 3 fervojistajn kunvenojn; ĉeestis 15 kolegoj el 7 nacioj. Oni precipe pritraktis la fakan vortaron de Bal. Nova prezidento fariĝis Schwartz, vicprezidento Josef Engst el Germanio, sekretario Alfred Petzold el Germanio, helpsekretario Bontemps. Dum la 8-a UK en Krakovo en 1912, la malmultaj fervojistoj kunvenis trifoje. Oni elektis prezidenton Paul Tarnow el Germanio, vicprezidenton Szymanowski el Germanio, sekretarion Alfred Petzold, kasiston Josef Engst, redaktorojn Berlande kaj Chilot el Francio. La nombro de la membroj estis 214 en 1912, en 1913 jam 227. La kunsidoj fervojistaj dum la 9-a UK en Berno en 1913 estis vizitataj nur de 8, resp. 6 anoj. La ĉiam ĉefa demando estis ankaŭ ĉi tie la havigo de monrimedoj. La agado de Berlande kaj de aliaj fervoraj esperantistoj kaŭzis, ke en diversaj urboj fondiĝis fervojistaj grupoj, ekzemple en Nymburk (Bohemio), Liono (Francio), Boxtel (Nederlando) ktp. Eĉ landaj ligoj fondiĝis. La unua estis la Unuiĝo de Germanaj Fervojistoj-Esperantistoj, fondita la 2-an de oktobro 1910.

Inter la mondmilitoj

Post la unua mondmilito IAEF estis restarigita en 1921 dum la 13-a UK en Prago, danke al la klopodoj de Stevan Stojnić kaj Ilija Puhalo kaj dum multaj jaroj ĝi havis sian sidejon en Zagrebo en Jugoslavio. En kelkaj landoj fondiĝis naciaj (memstaraj) Esperanto-societoj de fervojistoj: la itala fondiĝis en 1922, la svisa en 1925, la "Nagola" en Japanio en 1928, la hispana en 1928 (de Emilio del Barrio) kaj en Finnlando.

La asocio IAEF tamen en la lastaj jaroj antaŭ la apero de la Enciklopedio de Esperanto (1934) montris neviglan agadon kaj la oficiala organo La Fervojisto eĉ ĉesis aperi.

Publikaj atingoj

En 1925 reprezentantoj de fervojasocio (9.000 membroj) en Katowice (Pollando) akceptis rezolucion, rekomendante al ĉiuj membroj lerni Esperanton. Samjare en Aŭstrio aŭstra Esperanto-delegitaro starigis Esperanto-kursojn por fervojistoj: oni permesis en tiu lando portadon de oficiala Esperanto-insigno (verda kvinpinta, glata stelo sur blanka fono) eĉ dum deĵoro. En 1927 la ministro de trafiko en Jugoslavio per akto de la 21-a de marto aprobis, ke en ĉiuj vagonoj de la jugoslava fervojaro, destinitaj por internacia trafiko, sur oficialaj afiŝoj kaj avizoj estu aplikata Esperanto -- tiu reformo tamen ankoraŭ ne estis realiĝinta en la momento de apero de la Enciklopedio de Esperanto (1934). En interanciaj vagonoj de la Hungaraj Ŝtatfervojoj estis bildoj de Budapeŝto kun kvinlingva klariga teksto kaj la kvina lingvo estis Esperanto.

La agado de Esperantistaj fervojistoj instigis diversajn fervojkompaniojn kaj liniojn eldoni gvidlibron, prospektojn kaj aliajn presaĵojn ankaŭ en Esperanto. Speciale rimarkindaj estas la luksaj eldonaĵoj de la aŭstria ministerio por fervojoj en 1911 kaj en 1912, post la milito belaj eldonaĵoj de la ĉeĥoslovakaj kaj japanaj fervojoj. Diversaj fakaj gazetoj havis Esperanto-fakon kun pli-malpli konstanta karaktero, ekz. la sveda fervojista gazeto "Signalen".

Vidu ankaŭ

Fervojo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Fervojo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Fervojo en la Vikicitaro (Kolekto de citaĵoj)
Fervojo en Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)

Trajno en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Fervojo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Fervojo en la Vikicitaro (Kolekto de citaĵoj)
Fervojo en Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)

Kategorio Fervojo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Fervojo en la Vikicitaro (Kolekto de citaĵoj)
Fervojo en Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)
Kategorio Fervojo en la Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)

Eksteraj ligiloj

Ampleksa paĝaro en Esperanto pri funkciado de fervojoj

Ĉi tiu artikolo baziĝas (parte aŭ tute) sur artikolo el la Enciklopedio de Esperanto.

La originala teksto kontroleblas en interreta arkivo de la fonto.

Ŝablono:LigoLeginda Ŝablono:LigoLeginda

@@ Linio 2: / Linio 2: @@
 '''Fervojo''' estas transportsistemo, en kiu la [[veturilo]]j moviĝas per [[rado]]j sur [[relo]]j, kaj kies sekurigado respondas al atingebla granda [[kineta energio]]. La [[trajno]]j estas pelataj dekomence per vapormaŝinoj, hodiaŭ ĉefe per elektraj kaj termikaj [[motoro]]j.
 La rado-relo-sistemo distingas fervojon de [[magnetvojo]]. La grando de atingebla kineta energio diferencigas inter [[fervojo]] kaj [[tramvojo]] aŭ [[funikularo]]. Dum ĉe [[tramvojo]] la kondukisto povas haltigi tramon en videblecdistanco al obstaklo (precipe en surŝosea trafiko), por fervojaj trajnoj necesas garantii liberan [[trako]]n ĝis sufiĉe frue anoncata haltsignalo. Ankaŭ ĉe funikularo la kineta energio estas tre limigita. Estas ankaŭ [[unurela fervojo]] (aŭ [[unurelvojo]]), en kiu la [[veturilo]]j moviĝas aŭ sur unu relo, aŭ pendante de unu relo (ofte ne el fero).
+== Fervojo kaj Esperanto ==
+=== Fondiĝo de la esperantista-fervojista movado ===
+[[Armand Berllande]], franca fervojisto en [[Villeneuve St-Georges]], publikis alvokon en revuo [[Esperanto (gazeto)|Esperanto]] la 20-a de marto [[1909]], en kiu li instigis kunligon de la Esperantistaj fervojistoj. Kaj dum la [[UK 1909|5-a]] [[Universala Kongreso|UK]] en [[Barcelono]] la 7-an kaj la 8-an de septembro okazis du fakkunvenoj de [[fervojisto]]j, kiujn ĉeestis 11 personoj el 6 nacioj. Fondiĝis [[Internacia Asocio de Esperantistaj Fervojistoj]] (IAEF) kaj oni akceptis la jenan programon: propagandi Esperanton inter la fervojistoj, starigi specialan vortareton, instigi internacia interŝanĝon de profesiaj ideoj, eldoni adresaron, faciligi interŝanĝon de infanoj de fervojistoj dum la libertempa jarperiodo, faciligi la alveturon de Esperantistaj fervojistoj al la [[Esperanto-kongreso]]j. Por [[1910]] oni elektis prezidenton Berlande, vicprezidentojn [[Wellons]] el [[Usono]] kaj [[Schwartz]] el Aŭstrio, sekretaron-kasiston [[Bontemps]] el [[Francio]], helpsekretaron [[F. Sandecki]] el [[Rusio]] kaj ankaŭ delegitojn por 9 landoj.
+=== Antaŭ la unua mondmilito ===
+En decembro de 1910 eliris la faka organo [[Fervoja Esperantisto]], kiu aperadis ĝis komenco de la [[unua mondmilito]]. Meze de [[1911]] la asocio jam havis pli ol 200 anojn el 15 nacioj. Dum la [[UK 1911|7-a]] UK en [[Antverpeno]] en [[1911]] oni aranĝis 3 fervojistajn kunvenojn; ĉeestis 15 kolegoj el 7 nacioj. Oni precipe pritraktis la fakan vortaron de [[Bal]]. Nova prezidento fariĝis Schwartz, vicprezidento [[Josef Engst]] el [[Germanio]], sekretario [[Alfred Petzold]] el [[Germanio]], helpsekretario [[Bontemps]]. Dum la [[UK 1912|8-a]] UK en [[Krakovo]] en [[1912]], la malmultaj fervojistoj kunvenis trifoje. Oni elektis prezidenton [[Paul Friedrich Wilhelm Tarnow|Paul Tarnow]] el [[Germanio]], vicprezidenton [[Szymanowski]] el [[Germanio]], sekretarion Alfred Petzold, kasiston Josef Engst, redaktorojn Berlande kaj Chilot el [[Francio]]. La nombro de la membroj estis 214 en [[1912]], en [[1913]] jam 227. La kunsidoj fervojistaj dum la [[UK 1913|9-a]] UK en Berno en [[1913]] estis vizitataj nur de 8, resp. 6 anoj. La ĉiam ĉefa demando estis ankaŭ ĉi tie la havigo de monrimedoj. La agado de Berlande kaj de aliaj fervoraj esperantistoj kaŭzis, ke en diversaj urboj fondiĝis fervojistaj grupoj, ekzemple en [[Nymburk]] ([[Bohemio]]), [[Liono]] ([[Francio]]), [[Boxtel]] ([[Nederlando]]) ktp. Eĉ landaj ligoj fondiĝis. La unua estis la [[Germana Esperanta Fervojista Asocio|Unuiĝo de Germanaj Fervojistoj-Esperantistoj]], fondita la [[2-a de oktobro|2-an de oktobro]] [[1910]].
+=== Inter la mondmilitoj ===
+Post la [[unua mondmilito]] IAEF estis restarigita en [[1921]] dum la [[UK 1921|13-a]] UK en [[Prago]], danke al la klopodoj de [[Stevan Stojnić]] kaj [[Ilija Puhalo]] kaj dum multaj jaroj ĝi havis sian sidejon en [[Zagrebo]] en [[Jugoslavio]]. En kelkaj landoj fondiĝis naciaj (memstaraj) Esperanto-societoj de fervojistoj: la [[Italio|itala]] fondiĝis en [[1922]], la [[Svislando|svisa]] en [[1925]], la "Nagola"<!-- ??? --> en [[Japanio]] en [[1928]], la [[Hispanio|hispana]] en [[1928]] (de [[Emilio del Barrio]]) kaj en [[Finnlando]].
+La asocio IAEF tamen en la lastaj jaroj antaŭ la apero de la [[Enciklopedio de Esperanto]] ([[1934]]) montris neviglan agadon kaj la oficiala organo ''La Fervojisto'' eĉ ĉesis aperi.
+==== Publikaj atingoj ====
+En [[1925]] reprezentantoj de fervojasocio (9.000 membroj) en [[Katowice]] ([[Pollando]]) akceptis [[rezolucio]]n, rekomendante al ĉiuj membroj lerni Esperanton. Samjare en [[Aŭstrio]] aŭstra Esperanto-delegitaro starigis Esperanto-kursojn por fervojistoj: oni permesis en tiu lando portadon de oficiala Esperanto-[[insigno]] ([[verda stelo|verda kvinpinta, glata stelo sur blanka fono]]) eĉ dum deĵoro. En [[1927]] la ministro de trafiko en [[Jugoslavio]] per akto de la [[21-a de marto]] aprobis, ke en ĉiuj vagonoj de la jugoslava fervojaro, destinitaj por internacia trafiko, sur oficialaj afiŝoj kaj avizoj estu aplikata Esperanto -- tiu reformo tamen ankoraŭ ne estis realiĝinta en la momento de apero de la [[Enciklopedio de Esperanto]] ([[1934]]). En interanciaj vagonoj de la [[Hungario|Hungaraj]] Ŝtatfervojoj estis bildoj de [[Budapeŝto]] kun kvinlingva klariga teksto kaj la kvina lingvo estis Esperanto.
+La agado de Esperantistaj fervojistoj instigis diversajn fervojkompaniojn kaj liniojn eldoni gvidlibron, prospektojn kaj aliajn presaĵojn ankaŭ en Esperanto. Speciale rimarkindaj estas la luksaj eldonaĵoj de la [[Aŭstrio|aŭstria]] ministerio por fervojoj en [[1911]] kaj en [[1912]], post la milito belaj eldonaĵoj de la [[Ĉeĥoslovakio|ĉeĥoslovakaj]] kaj [[Japanio|japanaj]] fervojoj. Diversaj fakaj gazetoj havis Esperanto-fakon kun pli-malpli konstanta karaktero, ekz. la [[Svedio|sveda]] fervojista gazeto "Signalen".
 == Vidu ankaŭ ==
+{{Projektoj
+|commons=Railroad
+|commonscat=Rail transport
+}}
+{{projektoj|commons=Train|commons_title=Trajno}}
+{{projektoj|wikinewscat=Fervojo}}
 * [[Ĉina orienta fervojo]]
@@ Linio 19: / Linio 43: @@
 * [[Vagono]]
-== Rete ==
+== Eksteraj ligiloj ==
+* [http://espleono.uw.hu/fervojo.html Ampleksa paĝaro en Esperanto pri funkciado de fervojoj]
-{{el}} [http://espleono.uw.hu/fervojo.html ampleksa paĝaro en Eo pri funkciado de fervojoj]
+{{EdE|F}}
-== Fervojo kaj Esperanto ==
-[[Enciklopedio de Esperanto - F|EdE-F]] - [[IFEF]]
-'''Fervojo'''. Armand Berllande, franca fervojisto en Villeneuve St-Georges, publikis alvokon en ,Esperanto',la 20-a de marto [[1909]], en kiu li instigis kunligon de la Esperantistaj fervojistoj. Kaj dum la [[Universala Kongreso]] en [[Barcelono]] 7 kaj 8 sept. okazis du fakkunvenoj de [[fervojisto]]j, kiujn ĉeestis 11 personoj el 6 nacioj. Fondiĝis int. Asocio de Esperantistaj Fervojistoj kaj oni akceptis la jenan programon: propagandi Esperanton inter la fervojistoj, starigi specialan vortareton, instigi internacia interŝanĝon de profesiaj ideoj, eldoni adresaron, faciligi interŝanĝon de infanoj de fervojistoj dum la libertempa jarperiodo, faciligi la alveturon de Esperantistaj fervojistoj al la E-kongresoj. Por 1910 oni elektis prezidenton Berlande, vicprezidenton Wellons, Usono, kaj Schwartz, Aŭstrio, sekretaron-kas, Bontemps, Franc, helpsekretaron Sandecki, Rusujo, kaj ankaŭ delegitojn por 9 landoj.
-En dec. 1910 eliris la faka organo Fervoja Esperantisto, kiu aperadis ĝis militkomenco. Meze de 1911 la asocio jam havis pli ol 200 anojn el 15 nacioj. Dum la UK en Antwerpen 1911 oni aranĝis 3 fervojistajn kunvenojn; ĉeestis 15 kolegoj el 7 nacioj. Oni precipe pritraktis la fakan vortaron de Bal. Nova prezidento fariĝis Schwartz, vicprezidento Engst, Germanio, sekretario Petzold, Germanio, en sekretorio Bontemps.  Dum la UK en Krakow, 1912, la malmultaj fervojistoj kunvenis trifoje. Oni elektis prez. Tarnow, Germ., vicprez. Szymanowski, Germ., sekr. Petzold, kas. Engst, redaktoroj Berlande kaj Chilot, Franc. La nombro de la membroj estis en 1912 214, en 1913 jam 227. La kunsidoj fervojistaj dum la UK en Bern, 1913, estis vizitataj nur de 8, resp. 6 anoj. La ĉiam ĉefa demando estis ankaŭ ĉi tie la havigo de monrimedoj. La agado de Berlande kaj de aliaj fervoraj E-istoj kaŭzis, ke en diversaj urboj fondiĝis fervojistaj grupoj, ekz. en Nymburk (Bohemujo), Lyon, Boxtel (Holando), ktp. Eĉ landaj ligoj fondiĝis. La unua estis la Unuiĝo de Germanaj Fervoj-E-istoj, fondita 2 okt. 1910.
-Post la milito IAEF estis restarigita en 1921 en Prago, danke al la klopodoj de S. Stojnic kaj I. Puhalo kaj dum multaj jaroj ĝi havis sian sidejon en Zagreb, Jugoslavujo. En kelkaj landoj estas fonditaj naciaj (memstaraj) E-societoj de fervojistoj, la itala fondiĝis en 1922, la svisa en 1925, la ,Nagola' en Japanio en 1928, la hispana en 1928 de E. del Barrio kaj en Finnlando. En 1925 reprezentantoj de fervojasocio (9.000 membroj) en Kattowicze, Polujo, akceptis rezolucion, rekomendante al ĉiuj membroj lerni E-n. Samjare en Aŭstrujo A. E-Delegitaro starigis E-kursojn por fervojistoj: oni permesis en tiu lando portadon de oficiala E-insigno (verda kvinpinta, glata stelo sur blanka fono) eĉ dum deĵoro. En 1927 la ministro de trafiko en Jugoslavujo per akto de 21 marto aprobis, ke en ĉiuj vagonoj de la jugoslava fervojaro, destinitaj por int. trafiko, sur oficialaj afiŝoj kaj avizoj estu aplikata E: sed ĝis nun tiu ĉi reformo ne realiĝis. En int. vagonoj de la Hungaraj Ŝtatfervojoj estas bildoj de Budapeŝto kun kvinlingva klariga teksto, la kvina lingvo estas E.
-La agado de E-istaj fervojistoj instigis diversajn fervojkompaniojn kaj liniojn eldoni gvidlibron, prospektojn, kaj aliajn presaĵojn ankaŭ en E. Speciale rimarkindaj estas la luksaj eldonaĵoj de la aŭstria minsiterio por fervojoj en 1911 kaj en 1912, post la milito belaj eldonaĵoj de la ĉeĥoslovakaj kaj japanaj fervojoj. Diversaj fakaj gazetoj havis E-fakon kun pli-malpli konstanta karaktero, ekz. la sveda fervojista gazeto "Signalen".
-IAEF en la lastaj jaroj montris neviglan agadon, eĉ la oficiala organo La Fervojisto ĉesis aperi.
-Kompilita laŭ la artikoloj de
-							TARNOW kaj ŜIRJAEV.
-== Aliaj projektoj ==
-{{Projektoj
-|commons=Railroad
-|commonscat=Rail transport
-}}
-{{projektoj|commons=Train|commons_title=Trajno}}
-{{projektoj|wikinewscat=Fervojo}}
 [[Kategorio:Fervojo|-]]