Taksono: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Addbot (diskuto | kontribuoj) e Roboto: Forigo de 48 interlingvaj ligiloj, kiuj nun disponeblas per Vikidatumoj (d:q16521) |
traduko el pl |
||
Linio 1: | Linio 1: | ||
{{Biologia klasifikado}} |
{{Biologia klasifikado}} |
||
'''Taksono''' estas nomenklatura unuo, uzata por klasifiki vivantajn organismojn (animalojn, plantojn). |
|||
'''Taksono''' (en [[sistematiko]]) estas unuo de [[biologia klasado]] alinome grupo de organismoj kiuj havas komunajn atributojn. Estas bone kiam organismoj en taksono estas [[Filogenetiko|filogenetike]] proksime parenca. |
|||
Ĉiu taksono havas propra sciencan nomon. Tradicie ĉiu taksono havas [[taksonomia rango|taksonomian rangon]]. En kladistiko estas [[klado]]. |
|||
Taksono povas esti: |
|||
* [[Monofiletika]] |
|||
* [[Polifiletika]] |
|||
* [[Parafiletika]] |
|||
Taksono povas esti: |
|||
* [[Monotipa taksono]] |
|||
* [[Politipa taksono]] |
|||
La ok bazaj taksonaj rangoj estas ankaŭ multe uzataj ekzemple en bestoscienco aŭ en fungoscienco sed pli kaj pli oni uzas nur senrangajn kladojn kiel en plantoscienco kun la klasifikado de [[Sistematiko laŭ APG III|APG 3-a]] kiu uzas nur senrangajn kladojn super [[ordo (biologio)|ordo]]. |
La ok bazaj taksonaj rangoj estas ankaŭ multe uzataj ekzemple en bestoscienco aŭ en fungoscienco sed pli kaj pli oni uzas nur senrangajn kladojn kiel en plantoscienco kun la klasifikado de [[Sistematiko laŭ APG III|APG 3-a]] kiu uzas nur senrangajn kladojn super [[ordo (biologio)|ordo]]. |
||
== Zoologiaj |
== Zoologiaj taksonaj rangoj == |
||
[[Regno (biologio)|Regno]] - [[Subregno]] - [[Filumo]] - [[Subfilumo]] - [[Klaso (biologio)|Klaso]] - [[Subklaso]] - [[Superordo]] - [[Ordo (biologio)|Ordo]] - [[Subordo]] - [[Familio (biologio)|Familio]] - [[Subfamilio]] - [[Genro (biologio)|Genro]] - [[Specio]] - [[Subspecio]] - [[Individuo]] |
[[Regno (biologio)|Regno]] - [[Subregno]] - [[Filumo]] - [[Subfilumo]] - [[Klaso (biologio)|Klaso]] - [[Subklaso]] - [[Superordo]] - [[Ordo (biologio)|Ordo]] - [[Subordo]] - [[Familio (biologio)|Familio]] - [[Subfamilio]] - [[Genro (biologio)|Genro]] - [[Specio]] - [[Subspecio]] - [[Individuo]] |
||
== Botanikaj |
== Botanikaj taksonaj rangoj == |
||
[[Regno (biologio)|Regno]] - [[Subregno]] - [[Filumo]] aŭ [[Divizio]] - [[Subfilumo]] - [[Klaso (biologio)|Klaso]] - [[Subklaso]] - [[Ordo (biologio)|Ordo]] - [[Subordo]] - [[Familio (biologio)|Familio]] - [[Subfamilio]] - [[Tribo]] - [[Subtrino]] - [[Genro (biologio)|Genro]] - [[Subgenro]] - [[Sekcio]] - [[Subsekcio]] - [[Specio]] - [[Subspecio]] - [[Vario]] - [[Subvario]] - [[Formo]] - [[Subformo]] |
[[Regno (biologio)|Regno]] - [[Subregno]] - [[Filumo]] aŭ [[Divizio]] - [[Subfilumo]] - [[Klaso (biologio)|Klaso]] - [[Subklaso]] - [[Ordo (biologio)|Ordo]] - [[Subordo]] - [[Familio (biologio)|Familio]] - [[Subfamilio]] - [[Tribo]] - [[Subtrino]] - [[Genro (biologio)|Genro]] - [[Subgenro]] - [[Sekcio]] - [[Subsekcio]] - [[Specio]] - [[Subspecio]] - [[Vario]] - [[Subvario]] - [[Formo]] - [[Subformo]] |
||
Kiel registrite je 00:07, 23 mar. 2013
Taksono (en sistematiko) estas unuo de biologia klasado alinome grupo de organismoj kiuj havas komunajn atributojn. Estas bone kiam organismoj en taksono estas filogenetike proksime parenca.
Ĉiu taksono havas propra sciencan nomon. Tradicie ĉiu taksono havas taksonomian rangon. En kladistiko estas klado.
Taksono povas esti:
Taksono povas esti:
La ok bazaj taksonaj rangoj estas ankaŭ multe uzataj ekzemple en bestoscienco aŭ en fungoscienco sed pli kaj pli oni uzas nur senrangajn kladojn kiel en plantoscienco kun la klasifikado de APG 3-a kiu uzas nur senrangajn kladojn super ordo.
Zoologiaj taksonaj rangoj
Regno - Subregno - Filumo - Subfilumo - Klaso - Subklaso - Superordo - Ordo - Subordo - Familio - Subfamilio - Genro - Specio - Subspecio - Individuo
Botanikaj taksonaj rangoj
Regno - Subregno - Filumo aŭ Divizio - Subfilumo - Klaso - Subklaso - Ordo - Subordo - Familio - Subfamilio - Tribo - Subtrino - Genro - Subgenro - Sekcio - Subsekcio - Specio - Subspecio - Vario - Subvario - Formo - Subformo
Jen listo de kelkaj taksonoj de animaloj
La rangoj (klaso, subklaso ktp) de multaj taksonoj varias laŭ la klasifika sistemo. Ekzemple fokuloj estas ordo, ne subordo, en kelkaj sistemoj.
Subregno
Branĉoj
Sponguloj - Celenteruloj - Celomuloj
Filumoj
Kniduloj - Senkniduloj - Vermoj - Artikuloj - Moluskoj - Moluskoidoj - Eĥinodermoj - Enteropneŭstoj - Ĥetognatoj - Ĥorduloj
Subfilumoj
Brankuloj - Traĥeuloj - Tunikuloj - Senkraniuloj - Vertebruloj
Klasoj
Flageluloj - Ripozodoj - Sporozooj - Ciliuloj - Spongoj - Hidruloj - Skifozoj - Koraluloj - Planuloidoj - Ktenoforoj - Platvermoj - Fadenvermoj - Rotaciuloj - Anelidoj - Trilobuloj - Krustuloj - Araneoidoj - Pratraĥeuloj - Miriapodoj - Tardigradoj - Insektoj - Amfineŭroj - Lamenbrankuloj - Gastropodoj - Skafopodoj - Cefalopodoj - Briozooj - Brakpieduloj - Krinoidoj - Asterioidoj - Ofiuroidoj - Eĥinoidoj - Holoturioidoj - Ascidioj - Senmakzeluloj - Fiŝoj - Amfibioj - Rampuloj - Birdoj - Mamuloj
Subklasoj
Ok-koraluloj - Ses-koraluloj - Ĥetuloj - Hiruduloj - Gefireoj - Senflugiluloj - Flugiluloj - Entomostrakoj - Malakostrakoj - Elasmobrankoj - Aktinopterigoj - Pulmofiŝoj - Krosopterigoj - Saŭrovostuloj - Senkarinuloj - Karinuloj - Senplacentuloj - Placentuloj
Superordoj
Ĥondrosteoj - Holosteoj - Teleosteoj
Ordoj
(Amebuloj) - (Foraminiferoj) - Hidroidoj - Alcioniuloj - Aktiniuloj - Trematodoj - Cestodoj - Nematodoj - Poliĥetoj - Oligoĥetoj - Dekpieduloj - Skorpiuloj - Araneuloj - Falangiuloj - Akaruloj - Belemnitoj - Paleodiktiopteroj - Arĥipteroj - Ortopteroj - Tizanopteroj - Hemipteroj - Neŭropteroj - Koleopteroj - Strepsipteroj - Himenopteroj - Dipteroj - Afanipteroj - Triĥopteroj - Lepidopteroj - Ciklostomoj - Plagiostomoj - Holocefaloj - Acipenseroidoj - Ciprinoformaj - Klupeoformaj - Ezokoformaj - Angiloformaj - Simbrankoformaj - Gasterosteoformaj - Notakantoformaj - Mugiloformaj - Akantopterigoj - Gadoformaj - Stegocefaloj - Batrakoj - Urodeloj - Gimnofionoj - Testuduloj - Rinĥocefaloj - Skvamuloj - Iĥtiosaŭruloj - Dinosaŭroj - Krokodiluloj - Teromorfoj - Reaformaj - Strutoformaj - Kasuaroformaj - Dinornitoformaj - Epiornitoformaj - Apterigoformaj - Tinamoformaj - Galinoformaj - Kolomboformaj - Ĥaradrioformaj - Kolimboformaj - Sfeniskoformaj - Procelarioformaj - Laroformaj - Cikonioformaj - Anseroformaj - Pelikanoformaj - Falkoformaj - Strigoformaj - Psitakoformaj - Koraciformaj - Apusoformaj - Pegoformaj - Paseroformaj - Multetuberuloj - Kloakuloj - Marsupiuloj - Insektovoroj - Vespertuloj - Karnovoroj - Cetacoj - Ksenartroj - Manisuloj - Tubetodentuloj - Ronĝuloj - Hufuloj - Primatoj
Subordoj
Odonatoj - Blenioformaj - Gobiusoformaj - Perkoformaj - Skombroformaj - Skorpenoformaj - Lacertuloj - Vermlanguloj - Serpentoj - Papagoj - Bartocefaloj - Kreodontoj - Fokuloj - Teraj rabobestoj - Parhufuloj - Neparhufuloj - Parhufuloj - Rostruloj - Prokaviuloj - Sirenoj - Prasimioj - Simioj
Sekcioj
Superfamilioj
Homoidoj - Cerkopitekoidoj - Lorisoidoj - Ceboidoj
Familioj
Pandaledoj - Paguredoj - Avikulariedoj - Fasmedoj - Griledoj - Afidedoj - Vespedoj - Ojstredoj - Tabanedoj - Kuledoj - Elateredoj - Karabedoj - Geotrupedoj - Sfingedoj - Papilionedoj - Tineedoj - Foladedoj - Asteriedoj - Ciprinedoj - Gimnotedoj - Siluredoj - Klupeedoj - Salmedoj - Ezokedoj - Pleŭronektedoj - Labredoj - Gobiusedoj - Perkedoj - Trigledoj - Skombredoj - Gadedoj - Bufedoj - Hiledoj - Ranedoj - Salamandredoj - Ĥeloniedoj - Testudedoj - Krokodiledoj - Igvanedoj - Lacertedoj - Skinkedoj - Varanedoj - Agamedoj - Kolubredoj - Vipuredoj - Tetraonedoj - Fazanedoj - Kolombedoj - Ĥaradriedoj - Raledoj - Skolopedoj - Procelariedoj - Laredoj - Aŭkedoj - Anasedoj - Ardeedoj - Akcipitredoj - Falkedoj - Katartedoj - Pandionedoj - Strigedoj - Psitakedoj - Koraciedoj - Alcededoj - Upupedoj - Pegedoj - Galbuledoj - Alaŭdedoj - Cinkledoj - Fringedoj - Hirundedoj - Korvedoj - Paruedoj - Turdedoj - Sturnedoj - Motaciledoj - Orniterinkedoj - Makropedoj - Didelfedoj - Sorikedoj - Talpedoj - Erinacedoj - Vespertedoj - Filostomedoj - Pteropedoj - Fokedoj - Otariedoj - Kanisedoj - Felisedoj - Musteledoj - Procionedoj - Viveredoj - Hienedoj - Ursedoj - Delfenedoj - Balenopteredoj - Balenedoj - Dazipedoj - Mirmekofagedoj - Bradipedoj - Leporedoj - Sciuredoj - Kastoredoj - Musedoj - Histrikedoj - Kaviedoj - Elefantedoj - Rinoceredoj - Tapiredoj - Ekvedoj - Porkedoj - Hipopotamedoj - Kameledoj - Cervedoj - Ĝirafedoj - Bovedoj - Lorisedoj - Cebedoj - Cerkopitekedoj - Orangutangedoj - Hapaledoj - Homedoj
Subfamilioj
Salamandrenoj - Emidenoj - Elapenoj - Makropenoj - Talpenoj - Miogalenoj - Mustelenoj - Lutrenoj - Cervenoj - Moskulenoj