Vikipedio:Elstaraj artikoloj/Kategorio/Sporto kaj ludoj
Vidu la 312 elstarajn artikolojn laŭ alfabeto
| ||||||||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 | |
Aikido Aikido estas moderna japana luktosporto disvolvita de Ueshiba Morihei dum la periodo inter la 1930-aj jaroj ĝis 1960-aj jaroj. Ĝi estas senperforta kaj multaj el ĝiaj teĥnikoj evoluis el Daito-Rjuo (speco de ĵuĵicuo) kaj el glava batalado. Oni konsideras, ke aikidisto havu iom da spiriteco, interalie pri la uzo de la Ĉi, ĝi postulas nenuran teknikan trejnon. La nepo de la disvolvanto, Ueshiba Moriteru, nune estas la ĉefmastro de aikido.
|
Arta sketado Arta sketado estas speco de vintra sporto, en kiu oni emfazas artan kreigon de piruetoj, saltoj kaj paŝoj. Artaj sketistoj renkontiĝas en konkursoj je nacia kaj internacia nivelo, kiel estas ekz. Ĉampioneco de Eŭropo kaj mondo, Naciaj ĉampionecoj, Ĉampioneco de kvar kontinentoj, Grand-Prix en arta sketado k.a. La arta sketado estas ankaŭ unu el oficialaj disciplinoj de Vintraj olimpiaj ludoj. Pluraj artaj sketistoj, fininte amatoran karieron, agadas kiel trejnistoj, aŭ en diversaj glaciaj revuoj.
|
Basbalo Basbalo (el la angla “baseball” = base (bazo) + ball (pilko) tiel rekta traduko estas bazpilko (aŭ bazpilka ludo, bazpilkado)) estas teama pilka ludo simila al kriketo kaj softbalo. Ĉi tiu sporto estas tre populara en Usono, sed ankaŭ ludatas en pli ol 100 landoj (ĉefe Kanado, Meksiko, hispanlingvaj Karibaj insuloj, Venezuelo, Sud-Koreio, Tajvano kaj Japanio). La baza principo aŭ celo de basbalo estas akiri pli da poentojn (kurojn) ol la kontraŭa teamo. Ambaŭ teamoj havas naŭ anojn. Legu la artikolon... |
Ĉina ŝako Ĉina ŝako (aŭ ĉine 象棋 (pinjine xiàngqí; prononco: ŝjangĉi) estas ĉina tabulludo por du ludantoj, kaj apartenas al la sama familio de ludoj kiel la okcidenta ŝako kaj la japana ŝogio. Oni jam dum 700 jaroj ludas ĝin laŭ la samaj reguloj (do iomete pli longe ol la okcidenta ŝako). Ĝia ĉina nomo signifas "elefanta tabulludo". La ĉina ŝako konjekteble devenas de la Hinda ŝako (Ĉaturango), kiu per la persa versio Ŝatranĝo estas la fonto ankaŭ de okcidenta ŝako; cetere la ĉina ŝako transiris al Japanio kie ĝi fariĝis la japana ŝako aŭ Ŝogio. El inter la kvar, la plej kompleksa estas la japana ŝogio (ĝi entenas teorie 10223 eblecojn), dum la ĉina ŝako havas kompleksecon de 10150 (t.e. 10 sekvita per 150 nuloj!) kaj la okcidenta ŝako 10123. Populareco: Ĝi estas multe ŝatata de la ĉina popolo; preskaŭ ĉiujare oni okazigas naciskalan konkurson de ĉina ŝako. Multaj provincoj, municipoj kaj aŭtonomaj regionoj fondis ŝakludan asocion. Iuj grandaj urboj funkciigas ŝakludajn klubon, societon, domon kaj lernejon. Ĉina ŝako, same kiel eŭropa, estas lernejo por la intelekto, kaj ankaŭ la karaktero, ĉar la ludo kun siaj senfinaj eblaj situacioj povas kaj lertigi homan penson kaj hardi psikon. Ĉie en Ĉinio videblas ŝakludo kun multaj rigardantoj.
|
Vajango Vajango estas praa pupa ludo en Indonezio. Antaŭ ol la hinduismo atingis Indonezion, la praloĝantoj de Indonezio jam konis la ludon. En la java lingvo vajang signifas “ombro", sed estas uzata en la senco de spirito. La ombroludo iĝis tradicio de la indonezianoj kaj ties figuroj (Vajang Golek) (la kapo de la pupo sidas sur bastono, kovras la korpon teksaĵo kaj oni movas la pupon per bastonetoj) estis skulptitaj, pentritaj kaj vestitaj lignofiguroj, kiujn oni movis per fadenoj; pentraĵoj sur montrotabuloj aŭ privestitaj homoj. Per penetro de la hinduismo kaj islamo, tiuj religioj eluzis la vajangon por diskonigi sian kredon kaj forgesigis la praajn ludojn. Tiam ekz-e la hinduoj prezentis per vajango historion pri Mahabharato kaj Ramajano.
|
Kio? Kie? Kiam? Kio? Kie? Kiam? (ruse Что? Где? Когда? [ŝto gdje kagDA]) estas intelekta kvizludo, tre konata en ruslingva medio. Ĝi estis inventita en 1975 de televida reĝisoro Vladimir Voroŝilov. La ludo rapide fariĝis tiom populara, ke krom la origina televida versio aperis sporta varianto de la ludo. Dum la ludo teamo el 6 (ĝis 8 en sporta versio) personoj devas respondi demandojn, havante por pripenso kaj pridiskuto nur unu minuton. La demandoj estas ĉiam tiaj, ke oni povas respondi ilin surbaze de ĝeneralaj "lernejaj" scioj kaj iom da logiko. Por ĉiu korekta respondo la teamo ricevas unu poenton. La ludo postulas grandan klerecon kaj vastan superrigardon en la modernaj scioj, kapablon rapide, originale kaj foje neordinare pensi. El la ludtitolo oni povas (erare) konkludi, ke por bone respondi necesas scii multajn konkretajn faktojn. Reale la demandoj kiuj postulas prifaktan scion estas neinteresaj, kaj oni ĉiel strebas eviti tiajn. Bona demando mem enhavas en si ĉion necesan por la respondo, krom tio eble bezonatas komunaj ĝeneralaj scioj el mezlernejaj studoj, atentemo, observemo ktp. Legu pli... |
Ŝako Ŝako (el la persa شاه, Ŝāh, reganto) estas klasika tabulludo por du ludantoj. La ludo estiĝis en la 15-a jarcento en suda Eŭropo per reguligo de persa ludo ŝatranĝo, sekvanto de malnova hindia ludo ĉaturango. Ŝakoj estas ludataj sur ŝaktabulo, la kvadrata tabulo dividita en 8 x 8 kvadratojn, alterne nigraj kaj blankaj. Ĉiu ludanto havas komenconte ludi sume dek ses pecojn de ses specoj: reĝon, damon, po du turoj, kurieroj kaj ĉevaloj kaj ok peonojn. La ludantoj, markataj kiel "nigra" kaj "blanka" laŭ la koloro de pecoj, per kiuj ili ludas, alterne ŝovas la pecojn el unu kampo al la alia. La celo de la ludo estas ŝakmato, tia atako de la reĝo de rivalo, kiu estas nerepuŝebla. La ŝako ne enhavas elementon de hazardo, la ludon decidas kapabloj kaj konoj de la ludantoj. En la dua duono de la 20-a jarcento komencis esti en la ŝako uzataj komputiloj ; en la komencoj de evoluo de komputila tekniko estis kreigo de ŝaka programo konsiderata kiel bona testo de kapablo de komputiloj similigi homan pensadon. Komence neperfektaj programoj iom post iom pliboniĝis kaj en la jaro 1997 gajnis speciala ŝakkomputilo de firmao IBM matĉon kontraŭ tiama majstro de la mondo - Garry Kasparov. La komputiloj en rolo de sekundantoj ebligis ankaŭ plibonigon de preparo de ŝakistoj kaj interreto alportis kun si ankaŭ kreskon de populareco de ŝakludo trans la reto. Legu la artikolon... |