Uzanto:Sollupulo/provejo

2-a epistolo al la romanoj -- laboro en progreso ...

Ĉi tiu artikolo temas pri la libro de la Nova Testamento. Por aliaj signifoj vidu la artikolon letero al la romanoj de Sanktulo Ignaco el Antioĥio.

La Epistolo al la romanoj, ofte mallongigis al Romanoj, estas la sesa libro en la Nova Testamento. Bibliaj erudiciuloj akordas, ke tio estis verkita de la Apostolo Paŭlo por ekspliki, ke savo estas donata per la evangelio de Jesuo Kristo. Ĝi estas la plej longa de la Paŭlaj epistoloj kaj estas konsiderata sian “plej gravan teologian heredaĵon” kaj sian majstroverkon.

Ĝenerala prezento

Laŭ la opinio de jezuita erudiciulo Jozefo Fitzmyer (prononcu: Fic-maj-er), la libro “superŝuti la leganto per la volumenamaso kaj imponeco de la temo kiu tio trakti, la evangelio de la pravigo kaj savo de judo kaj greko same per la graco de Dio per fido en Jesuo Kristo, senvualigi la rekteco kaj ami de Dio la Patro.”

N. T. Wright (prononcu: Rajt) notas, ke Romanoj, estas “nek sistematika teologio nek resumo de vivlaboro de Paŭlo, sed tio estas laŭ komuna konsento lia majstraĵo. Ĝi eklipsas plejn de siaj aliaj skribadoj, montpinta turo super montetoj kaj vilaĝoj. Ne ĉiaj rigardantoj rigardas tion en la sama lumo aŭ de la sama angulo, kaj iliaj momentfotoj kaj pentraĵoj de tio rimarkinde estas foje nesame. Ne ĉiaj alpistoj supreniras la saman vojon supren ĝiaj akrutaj flankoj, kaj jen estas ofte malkonkordo pri la plej bona aliro. Neniu dubas, ke ni traktas ĉi tie pri laboro de grandega substanco, ke prezentas eksterordinaran intelektan defion, dum ĝi oferas mirigan teologian kaj spiritan vizion.”

Aŭtoreco

La akademianara samopiniiĝo estas, ke Paŭlo aŭtoris la epistolon al la romanoj.

C. E. B. Cranfield, (prononcu: Kren-fild) en la enkonduko al sia komentaro pri Romanoj, diris: ”La neado de la verkanto de Paŭlo por Romanoj de tiaj kritikistaj ... estas nun prave konsiderata al loko inter la kuriozaĵoj de NT akademio. Hodiaŭ ne responda kritiko disputas ĝian Paŭlan originon. La indikaĵo de ĝia uzado en la Apostolaj Patroj estas klara, kaj antaŭ la fino de la dua jarcento tio estas listigata kaj citata kun atribuoj al Paŭlo. Ĉiu ekzistanta frua listo de NT libroj alkalkulas tion inter liaj leteroj. La ekstera indikaĵo de aŭtentikeco ja povas apenaŭ esti pli forta; kaj tio estas komplete monstri de la ena indikaĵo, lingva, stila, literatura, historia kaj teologia.”

Datigo

La epistolo plej verŝajne verkis dum Paŭlo estis en Korinto, kaj verŝajne dum li restis ĉe la domo de Gajo, kaj transskribis de Tertio el Ikonio sia skribisto. Tio estas iom da kialoj, ke Korinto estas la plej kredebla. Paŭlo estis vojaĝonta al Jerusalemo je la skribo de la epistolo, ke konformas kun Agoj [Agoj 20:3] kiam ĝi raportis tiun, ke Paŭlo restis ĝis tri monatoj en Grekio. Verŝajne tio kvazaŭdiras Korinton kiel tiu estis la loko de la plej granda misia bonstato de Paŭlo en Grekio. [7] Plu Febe estis diakonino de la eklezio en Kenkreo, haveno orienten de Korinto, kaj povis porti la leteron al Romo poste trairinto Korinton kaj enŝipiĝinta ĉe la okcidenta haveno de Korinto -- (antikve-greke Λέχαιο Lechaio). [7] Erasto, menciita en Romanoj 16:23, ankaŭ loĝis en Korinto, estinta la komisaro super konstrulaboro de la urbo kaj urba kasisto dum diversaj fojoj, ree atestantas, ke verkis la leteron en Korinto. [8]

La preciza tempo, ke ĝi estis verkita, ne estas menciita en la epistolo, sed klare ĝi estis verkita, kiam la monkolekto por la eklezio ĉe Jerusalemo estis kolektita kaj Paŭlo estu ironta al Jerusalemo por servi al la sanktuloj, tio estas, je la fino de sia dua vojaĝo al Grekio, dum la vintro antaŭe sia fina vojaĝo al tiua urbo. [9] La pleja de erudituloj, ke skribanto pri Romanoj, proponas, ke la epistolo estis verkita dum malfrua 55 ĝis frua 56 aŭ malfrua 56 ĝis frua 57 pK. [10] Frua 58 kaj frua 55 pK ambaŭ tenas iom da subteno, dume germana nova testamento akademiano Gerd Lüdemann (prononcu: Liŭ-de-man) vortbalatas por dato kiel frua kiel 51/52 (aŭ 54/55) sekvante de Knox (prononcu: Naks), kiu proponis 53/54. Lüdemann estas la sola grava voĉo kontraŭ la samopiniiĝo ekde meza ĝis malfrua 50-j.

Subskriboj

Iom da manskribaĵoj havas subskrito ĉe la fino de la epistolo:

• antikve-greke προς Ρωμαιους pros Rōmaious ("al la romanoj") estas trovita en ĉi tiaj manskribaĵoj: Sinaja kodekso, Aleksandria kodekso, Vatikana kodekso, Efraima palimpsesta kodekso, Kodekso klaromontana;
• antikve-greke προς Ρωμαιους εγραφη απο Κορινθου pros Rōmaious egrafē apo Korinthou ("al la romanoj ĝi estis verkita ĉe Korinto"): B2, D2(P);
• antikve-greke προς Ρωμαιους εγραφη απο Κορινθου δια Φοιβης της διακονου pros Rōmaious egrafē apo Korinthou dia Foibēs tēs diakonou ("al la romanoj ĝi estis verkita ĉe Korinto de Febe la diakonino"): 42, 90, 216, 339, 462, 466*, 642;
• antikve-greke εγραφη η προς Ρωμαιους επιστολη δια Τερτιου επεμφτη δε δια Φοιβης απο Κορινθιων της εν Κεγχρεαις εκκλησιας egrafē ē pros Rōmaious epistolē dia Tertiou epemftē de dia Foibēs apo Korinthiōn tēs en Kegchreais ekklēsias ("la epistolo al la romanoj estis verkita de Tertio kaj estis sendita de Febe de la korintanoj el la eklezio ĉe Kenkrea"): nur en 337;
• antikve-greke προς Ρωμαιους εγραφη απο Κορινθου δια Φοιβης της διακονου της εν Κεγχρεαις εκκλησιας pros Rōmaious egrafē apo Korinthou dia Foibēs tēs diakonou tēs en Kegchreais ekklēsias ("al la romanoj ĝi estis verkita ĉe Korinto de Febe la diakonino el la eklezio ĉe Kenkrea"): 101, 241, 460, 466, 469, 602, 603, 605, 618, 1923, 1924, 1927, 1932, Teksto ricevita sekvas ĝin. [12]

La vivo de Paŭlo rilate al sia epistolo

(IMAGE) Sankta Paŭlo malliberigis per romanoj

Ekde dek jaroj antaŭ skribinta la epistolon (c. 47-57), Paŭlo vojaĝis tra la landoj apud la Egea Maro. Eklezioj estis komencita en la romiaj provincoj Galatia, Makedonio, Aĥaja kaj Azio. Paŭlo, pripensinta sian laboreton kiel kompletan, volis prediki la evangelion en Hispanio, kie li "ne konstruu sur la fundamento de alia." [Rom 15:20][13] Ĉi tiu permetis sin por viziti Romon laŭ la vojo, longatempa celo de si. La epistolo al la romanoj parte preparis lin kaj donis kialojn por sia vizito. [13]

Plue la geografia loko de Paŭlo, siaj religiaj opinioj estas gravaj. Unue, Paŭlo estis greka judo havante farisea fono, ke estis esenca por sia denteco. Lia zorgo pri sia popolo estas unu parto de la dialogo kaj montriĝas tra la letero. Due, la alia flanko de la dialogo estas la konvertiĝo kaj vokado de Paŭlo por sekvi Kriston, ke okazis en la frua 30-j.

La eklesioj ĉe Romo

La plej verŝajna antikva rakonto pri la komenco de kristanismo en Romo donis de la 4-a jarcenta skribisto, ke kiu konita kiel Ambrosiaster, [14] kiu diras, "Konstatis, ke judoj loĝis en Romo dum tempo de la apostoloj, kaj tiuj judoj, kiuj kredis (en Kristo), donis al romanoj la tradicion, ke ili devis pretendi Kriston sed teni la Leĝon (Toraon) ...Oni ne devas kondamni romanojn, sed laŭdi lian fidadon, ĉar sen vidinta iajn signojn aŭ miraklojn kaj sen vidinta iajn apostolojn, ili malgraŭe akceptis fidon en Kristo, kvankam laŭ juda rito." [15]

Adamo Clarke diris, "La okazo de verkinta la epistolon: Paŭlo sciiĝis pri la tuta cirkonstancaro pri la kristanoj ĉe Romo ...kaj trovis, ke ĝi estis ...parte de nejuduloj kaj parte de judoj, kiuj kun multaj restantaj antaŭjuĝoj kredis en Jesuo kiel la vera Mesio, kaj multaj vortobataloj sekvis, ĉar la pretendoj de nejuduloj por egalaj privilegioj kun judoj, kaj ĉar judoj tute rifuzis permeti tiujn pretendojn, krom se nejuduloj cirkumcidiĝus; li verkis ĉi tian epistolon por alĝustigi kaj solvi tiujn malsamojn. [16]

Tiutempe, judoj estis nemalmultaj da nombro en Romo, kaj siaj sinagogoj, vizitita de multa da popoloj, poviĝis, ke nejuduloj koniĝas kun la rakonto pri Jesuo, la nazaretano. Sekve, fidularoj, ke enhavis ambaŭ judojn kaj nejudulojn, iĝis ĉe Romo. Laŭ Ireneo, 2-a jarcenta eklezia patro, la eklezio ĉe Romo fundintas rekte de la apostoloj Petro kaj Paŭlo. [17] Tamen, multaj nunaj erudiciuloj ne konsentas kun Ireneo, tenanto, ke malmulta sciatas pri la cirkonstancaro de la fundo de tiu eklezio, ĝi ne komenciĝis de Paŭlo.

Multaj el la fratano eliris por renkonti Paŭlon laŭ lia alvojo al Romo. Tio estas indikaĵo ke kristanoj estis en Romo tiutempe kun nemalmultaj nombroj kaj verŝajne havis plu ol unu loko por kunveni. — Easton’s Bible Dictionary (esperante: Bibla vortaro de Easton) [19]

Rimarku la granda nombro da nomoj en Rom 16:3-15 el tiuj en Romo tiutempe, kaj versoj 5, 15 kaj 16 indikas, ke tio estis plu ol unu eklezia kunveno aŭ fidularo en Romo. Verso 5 mencias fidularon, kiu kunvenis ĉe la domo de Akvila kaj Priskila. Ĉiu el la versoj 14 kaj 15 mencias arojn de fiduloj kaj sanktuloj. [20]

Judoj estis elpelitaj el Romo pro tumultoj ĉirkaŭ 49 pK per la edikto de Klaŭdio. [21] Fitzmyer pretendas, ke ambaŭ judoj kaj judaj kristanoj estis elpelitaj pro sia interbatalado. Klaŭdio mortis ĉirkaŭ la jaro 54 pK, kaj sia postanto Imperiestro Nero permesis judojn por reveni al Romon, sed sekve, post la Fajrego ĉe Romo dum 64, kristanoj estis persekutitaj. Fitzmyer disputas, ke kun la reveno de judoj al Romo dum 54 nova konflikto ekbatalis inter nejudaj kristanoj kaj judaj kristanoj, kiuj antaŭe estis elpelitaj. Keck opinias, ke nejudaj kristanoj elbe estiĝis, ke ili malŝatis judojn aŭ rigardaĉis al judoj, pro ili raciigis teologie, ke judoj jam ne estus la popolo de Dio.

Stilo

Akademiulo ofte malfacilas por scii ĉu, ke Romanoj estas letero aŭ epistolo, aktuala kontrasto por formokritika analizo:

Letero estas io nebeletra, perilo por komunikiĝi inter homoj, ke estas aparta ambaŭ de la alio. Konfidenca kaj persona en eco, ĝi estas intencata nur la homo aŭ homoj al kiun, ke tiu estas adresata, kaj tute ne por la publiko aŭ iel publikigeco... Epistolo estas arta beletra formo, jam liel la dialogo, oracio aŭ dramo. Ĝi havas nenion same kun la letero krom sia formo: krome de tiu, oni proponus la paradokson, ke la epistolo malas de efektiva letero. La enhavoj de la epistolo estas intencataj por publikigeco — ili celas por interesi la publikon. [25]

Josefo Fitzmyer vortobatalas, de indikaĵo, ke Stirewalt prezentas, ke la stilo de Romanoj estas "tezo-letero." [26] Filipo Melanktono, verkisto dum la Reformacio, proponis, ke Romanoj estis fonto kaj resumo por la universala kristana instruaro (latine: caput et summa universae doctrinae christianae). [27] Kvankam iaj akademiuloj provas proponi, kiel Melanktonon, ke tiu estas speco de teologia traktato, ĉi tia opinio plejparte malatentas ĉapitrojn 14 kaj 15 el Romanoj. Ankaŭ multaj rimarkindaj eroj malhavas el Romanoj, kiujn enhavis ene aliaj leteroj de Paŭlo. [28] La detalado de Romanoj kiel traktato komencis kun F. C. Baur je 1836 kiam li proponis, ke "ĉi tia epistolo devis komprengii laŭ historia cirkonstancaro en kiu Paŭlo verkis ĝin." [27]

Paŭlo fojfoje uzis kutime en sia tempo srikban stilon, ke nomis "diatribo". Li ŝajnas respondi al "demandaĉulo" (verŝajne neefektivo bazata de renkontoj de Paŭlo kun efektivaj kontraŭargumentoj dum sia antaŭa predikado), kaj la epistolo estas strukturata kiel serio de argumentoj. Laŭ la fluo, Paŭlo ŝanĝas siajn argumentojn, kelkafoje parolanta al judaj anoj de la eklezio kaj kelkafoje al nejudaj anoj de la eklezio kaj kelkafoje la tuta eklezio.

Celoj per skribo

La ĉefcelo de la epistolo al la Romanoj eble donis de Paŭlo je Rom 1:1, kie li malkaŝas, ke li estas apartigita de Dio pro la celo por prediki la evangelion, kiun li klarigas. Li volas komuniki al la romanaj legantoj donacon de kuraĝigo kaj certeco je ĉiuj, ke Dio libere donis ilin (vidu Rom 1:11, 1Kor 2:12).

La celoj de la apostolo por dikti ĉi tian epistolon al sia skribisto Tertio (Rom 16:22) ankaŭ eldiris je la dua duono de ĉapitro 15:

1. Paŭlo petas preĝojn pri sia baldaŭa vojaĝo al Jerusalemo; li esperas, ke la oferaĵo kolektiĝinta de la nejudaj eklezioj akceptos tie.
2. Paŭlo planas por vojaĝi al Romo elde Jerusalemo kaj resti iom da tempo tie, ke antaŭ li vojaĝos Hispanien; li esperas, ke la roma eklezio subtenos sian mision al Hispanio.
3. Ĉar Paŭlo neniam estis ĉe Romo, li resumas sian evangelion, ke sia instruaro ne estus konfuziĝonta per "falsaj instruistoj".
4. Paŭlo konscias pri ia konflikto inter nejudaj kaj judaj kristanoj je la roma eklezio, kaj li alparolis pri tiuj zorgoj (ĉapitro 13 kaj la unua duono de 14). Kvankam la roma eklezio supozeble iĝis fundata per judaj kristanoj, la forpelo de judoj el Romo je 49 pK de Klaŭdio rezultigis, ke nejudaj kristanoj tenis estrecajn oficojn.

Por revui la nuntempaj akademiulaj opinioj pri la celo de Romanoj, kune kun bibliografio, vidu Dictionary of Paul and His Letter. [29] Por 16-a jarcenta Viklifisma reformista opinio, vidu la laboro de Vilhelmo Tindalo. En sia antaŭparolo por sia traduko de la libro al romanoj, kiu plejparte prenis de la antaŭparolo de germana reformisto Marteno Lutero, Tindalo skribis, ke:

"...ĉi tia epistolo estas la precipa kaj la plej bonega parto de la Nova testamento, kaj la plej pura evangelio, tio estas por diri ĝoja novaĵo kaj kio, ke ni nomas la evangelio, kaj ankaŭ lumo kaj vojo por la tuta Sankta skribo... La suma kaj tuta kaŭzo por verko de ĉi tia epistolo estas por pruvi, ke homo praviĝas per fido nure: se oni malkonfesas ĉi tian proponon, por tiu ne nur ĉi tia epistolo kaj tuto, ke Paŭlo verkis, sed ankaŭ la tuta el Sankta skribo, estas jam enŝlosata, ke tiu neniam povus kompreni ĝin por sano de la animo. Kaj por komprenado kaj sentado alportiĝi al homo, ke nur fido praviĝas, Paŭlo pruvas, ke la tuta naturo de homo ja estas veneniĝa kaj ja estas malboniĝa, vere, ja estas morta ĉiurilate laŭ Dio por vivi aŭ pensi, ke oni ne povas teni la Leĝon per la vido de Dio." [30]

Enhavo kaj strukturo

(IMAGE) La komenco el la epistolo de Kodekso Aleksandria

Ĉi tia tezo-letero, verkita de Paŭlo, skribis al aparta legantaro je aparta tempo; por kompreni ĝi, situacioj de Paŭlo kaj adresatoj devas koni.

Antaŭparolo (Rom 1:1-15)

Saluto (Rom 1:1-7)

La antaŭparolo [Rom 1:1-16] donas iaj ĝeneralaj notoj pri Paŭlo. Li prezentas ĉi tie sian apostolecon kaj ekprezentajn notojn pri la evangelio, ke li deziras prediki al la eklezio ĉe Romo. La homido de Jesuo idas ekde Davido. [Rom 1:3] Paŭlo, tamen, ne limigas sian servadon al nur judoj. La celo de Paŭlo estas, ke nejuduloj a povus aŭdi la evangelion. [Rom 1:5]

Dankada preĝo

Li laŭdas romanojn pro ilia fido. [Rom 1:8] Paŭlo ankaŭ pridiras la antaŭajn embarasojn, ke antaŭhaltigis sian pli fruan alvenon al Romo. [Rom 1:11-13]

Savo en Kristo

Justeco de Dio

La anonco de Paŭlo, ke li ne hontas (antikve-greke ἐπαισχύνομαι epaischynomai) pri la evangelio ĉar ĝi tenas potencon (antikve-greke δύναμις dynamis). Ĉi tiaj versoj estas fono por la restaĵo de la libro. Unue, ni rimarkas, ke Paŭlo malhontas pri sia amo por ĉi tia evangelio, ke li predikas pri Jesuo Kristo. Li ankaŭ rimarkas, ke li parolas al judo unue. (Rom 1:16) Ĉi tia tenas signifon, sed multa de ĝi estas akademia konjekto kiel la relato inter Paŭlo kaj judismo ankoraŭ estas kontraŭparolata. Ni havas embarason por trovi respondon, pri tial demando sen plu scianta pri la specifa legantaro. Wayne Brindle proponas, bazita sur al la antaŭaj skriboj de Paŭlo kontraŭ judiguloj en Galatanoj kaj 2-a Korintanoj, ke onidiroj verŝajne dislokis pri Paŭlo, ke tute neiginta la judan ekziston en kristana mondo, vidu ankaŭ Antinomismo kaj Anstataŭismo. Paŭlo eble uzis la "judo unue" taktikon por kontraŭi tian opinion.

Malaprobo: La universala korupteco de nejuduloj kaj judoj

La dijuĝo (Rom 1:18-32)

Nune Paŭlo komencas la precipan temon de sia letero. Li komencas per sugesto, ke homoj prenas mem malpiecon kaj maljustecon, pro kio Dio koleremos. Paŭlo ĉerpas pli multe de la (dua-kanona) Saĝo de Salomono (Libro de la Saĝo). [32] Li kondamnas kontraŭnaturan seksan konduton kaj avertas, ke tia konduto rezultos al malaprobinda korpo kaj menso (Rom 1:26-27) kaj li diras, ke homoj, kiuj farus tian agojn (enhavanta mortigo kaj malboneco (Rom 1:29)) indas de morto. (Rom 1:32) Paŭlo forte kontraŭas la idolservan sistemon, kiu estis kutima en Romo. Multe da akademiuloj kredas, ke la tekstero estas aldonataĵo de alio ol Paŭlo. [33]

Averto de Paŭlo pri hipokrituloj (Rom 2:1-4)

Laŭ tradicia protestanta interpreto, Paŭlo ĉi tie mallaŭdas judojn, kiuj kondamnas al alioj netenante la leĝon, kie ili mem ankaŭ ne tenas la leĝon. Stanley Stowers, tamen, vortobatalis per retorikaj bazoj, ke Paŭlo en tiaj versoj ne adresas eĉ judon ajne, sed anstataŭe facile rekonebla karikaturo pri tipa fanfaronulo (antikve-greke ὁ ἀλαζων o alazōn). Stowers sribas, "Estas tute nenialo por leganta Rom 2:1-5 kiel atako de Paŭlo je la hipokritaĵo de judoj. Neniulo el la unua jarcento identigus ho alazon kun judismo. Tia populara interpreto bazas sentempe legante pli postajn kristanojn skibis pri judoj kiel 'hipokritaj Fariseoj'". [34]

Pravigo: La donaco de gracio kaj pardono per fido

Paŭlo diras, ke dijusteco koniĝis mem aparte de la leĝo, al kio la leĝo kaj profetoj donas ateston, kaj ĉi tiu dijusteco venas tra fido pri Jesuo por ĉiuj, kiuj kredas. (Rom 3:21-22) Li priskribas pravigecon – por prileĝe neigi kulpo kaj sankcio pri pekado al la kredanto – kiel donaco de Dio, (Rom 3:24) kaj ne per la laboro de homo (por ke li fanfaronu), sed per fido. (Rom 3:28)

Certigo de savo

Ene ĉapitroj kvin tra ok, Paŭlo vortobatalas, ke kredantoj povas konvinkiĝi pri sia espero pri salvo, liberiĝinta el slaveco de pekado. Paŭlo instruias, ke per fido, (Rom 3:28 & Rom 4:3) la fideluloj kuniĝis kun Jesuo (Rom 5:1) kaj liberiĝis de peko. (Rom 6:1-1, 18) Kredantoj festu por la certeco pri salvo. (Rom 12:12) Ĉi tia promeso estas havebla al ĉiuj, ĉar ĉiuj pekis, (Rom 3:23) krom unu, kiu pagis por ĉio el ili.

En ĉapitroj 9-11 Paŭlo traktas la fidelecon de Dio al la Israelidoj, kie li diras, ke Dio estis fidela al Sia promeso. Paŭlo esperas, ke ĉiuj Israelidoj venos por ekscii la veron (Rom 9:1-5) ĉar li mem ankaŭ estis juda, (Rom 11:1) kaj estintece estis persekutanto de fruaj kristanoj. En Romanoj 9-11, Paŭlo diras kiel la nacio de Israelo estis forĵeti kaj tiuj kondiĉaj per Israelo estos la elektita nacio de Dio denove: kiam Israelo revenas al sia fido, formetas sia nekredo. (Rom 11:19-24)

Je Romanoj 7:1, Paŭlo diras, ke homoj estas sub la Leĝo dum ni vivi: "Aŭ, ĉu vi ne scias, ...ke la Leĝo regas la homon tiel longe, kiel li vivas?" Tamen, la morto de Jesuo sur la kruco faras kredantojn malvivajn al la Leĝo (Rom 7:4, "Tiel, miaj fratoj, vi same mortis al la Leĝo per la korpo de Kristo"), laŭ kontraŭleĝa interpreto.

Metamorfozo de fideluloj

Ekde ĉapitro 12 tra la unua parto de ĉapitro 15, Paŭlo resumas, kiel la evangelio ŝanĝas kredantojn kaj la konduton, ke rezultas de tiela metamorfozo. Ĉi tiu aliformiĝo estas priskribata kiel "renovigado de via menso" (Rom 12:2), [35] ke Doulas J. Moo karakterizas ĝin kiel "la kerno de la afero." [36] Ĝi estas ja tre radikala, ke ĝi samiĝas "transfiguriĝo de la cerbo," (antikve-greke μετάνοια metanoia), "mensa revolucio." [37]

Paŭlo daŭras priskribi kiel kredantoj devi vivi. Kristanoj ne plu subiĝas al la Leĝo, tio estas, ne plu ligiĝanta de la leĝo de Moseo, [38] sed sube la graco de Dio, vidi Leĝo kaj graco. Ni ne bezonas vivi sub la Leĝo ĉar al la grado, ke niaj mensoj renoviĝis, ni scios "preskaŭ instinkte" kiun Dion deziri de ni. La leĝo tiame disponigas "objektivan normon" por juĝado pri progreso laŭ la "dumviva proceso" de la renovigo de nia menso. [39]

Laŭ la mezuro ke ili estis liberigitaj de peko per renoviĝintaj mensoj (Rom 6:18), [40] kredantoj estis jam ne verŝajne pekos. Kredantoj estis liberaj vivi en obeemo al Dio kaj ami ĉiujn. Kiel Paŭlo diras en Romanoj 13:10 Amo (antikve-greke αγαπη agapē) ne faras malbonon al proksimulo; amo do estas la plenumado de la leĝo.

La fragmento en Romanoj 13:1-7 traktantaj obeemon al teraj potencoj laŭ iuj, ekzemple James Kallas, [42] estas gloso asimilita poste. [43]

Epilogo

• Admono (Rom 15:1-7)
• Resumo de la epistolo (Rom 15:8)

La servado de Paŭlo kaj vojaĝplanoj (Rom 16:14-27)

La finaj versoj enhavas priskribon de liaj vojaĝplanoj, personaj salutoj. Unu-triono el dudek-unu kristanoj identigitaj en la salutj estas virinoj, kelkaj el kiu faris gravan rolon en la frua eklezio ĉe Romo. Plie, neniu el tiuj kristanoj respondas al la nomo Petro, kvankam laŭ katolika intrigo, li regis kiel Papo en Romo dum proksimume 25 jaroj. Eble ligita estis la Okazaĵo ĉe Antioĥio inter Paŭlo kaj Petro.

• Personaj salutoj (Rom 16:1-23) [24]
• Fina doksologio (Rom 16:25-27)

Hermeneŭtikoj

Katolika interpreto

Katolikanoj akcepti la necesecon de fido por savo, sed almontras Rom 2:5-11 pri ankaŭ la neceseco de vivanta virta vivo: [44]

Sed laŭ via obstineco kaj senpenta koro vi amasigas por vi koleron en la tago de kolero kaj malkaŝigo de la justa juĝo de Dio. Ĉar Li redonos al ĉiu homo laŭ liaj faroj; al tiuj, kiuj per pacienco en bonfarado celas al gloro kaj honoro kaj senmorteco, eternan vivon; sed al tiuj, kiuj estas malpacemaj kaj ne obeas al la vero, sed obeas al maljusteco, koleron kaj indignon. Aflikton kaj maltrankvilon, sur ĉiun animon de homo, kiu faras malbonon, de Judo unue kaj de Greko; sed gloron kaj honoron kaj pacon al ĉiu, kiu faras bonon, al Judo unue kaj al Greko; Ĉar ne estas personfavorado ĉe Dio.

Rekte tra liaj skribaĵoj, Sankta Aŭgusteno forte asertas katolikan komprenon pri ĉi tiuj, kaj aliaj tiaj bibliaj admonoj. En liaj predikoj al liaj katolikaj paroĥanaroj, li estas aparte singarda averti ilin kontraŭ ekstrema deziro al kompleta certeco de savo. En lia Ekspozicio de Psalmo 147 ekzemple, li deklaras: [45]

La evangelio avertis al ni, "Viglu por la lasta tago, la tago, kiam la Filo de homo venos," ĉar ĝi estos katastrofo por tiuj, ke li trovos por certigi, kiaj ili nun estas - cetrigaj pro la malĝustaj kialoj, kiujn mi intencas, certigaj en la plezuroj de ĉi tiu mondo, kiam ili devas esti certiga, nur kiam ili dominis la voluptojn de ĉi tiu mondo. La apostolo certe preparas nin por tiu estonta vivo en vortoj pri kiuj mi ankaŭ memorigiis vin dum tiu okazo.

Denove, en lia Ekspozicio de Psalmo 85, Aŭgusteno estas eble eĉ pli specifa: [46]

Ni ne atendu sekurecon dum ni pilgrimadi. Kiam ni trovas nin mem deziri ĝin, kio ni serĉas estas korpa letargio prefere ol persona sekureco.

Protestanta interpreto

Laŭ la protestanta interpreto, la epistoloj de la Nova testamento (inkluzive de Romanoj), priskribas savon kiel venante de fido kaj ne de justaj agoj. Ekzemple, Rom 4:2-5 (substrekado aldonata):

2 Ĉar se Abraham praviĝis per faroj, li havas ion, pri kio fieri, sed ne antaŭ Dio. 3 Ĉar kion diras la Skribo? Kaj Abraham kredis al Dio, kaj tio estis kalkulita al li kiel virto. 4 Al tiu, kiu laboras, la salajro estas kalkulata ne kiel favoro, sed kiel ŝuldo. 5 Sed al tiu, kiu ne laboras, sed kredas al Tiu, kiu pravigas la malpiulon, lia fido estas kalkulata kiel virto.

Ili ankaŭ almontras, ke je Rom 2:13, Paŭlo diras, ke Dio rekompencos tiujn, kiuj sekvu la leĝon kaj tiame daŭras por diri, ke neniulo sekvas la leĝon sen difekte. (vidi ankaŭ Montoprediko: interpreto) Romanoj 2:21-25

21 Vi, kiu instruas alian, ĉu vi ne instruas vin mem? Vi, kiu predikas:Ne ŝtelu; ĉu vi ŝtelas? 22 Vi, kiu diras: Ne adultu; ĉu vi adultas? Vi, kiu abomenas idolojn, ĉu vi prirabas templojn? 23 Vi, kiu fieras pri la leĝo, ĉu vi malhonoras Dion per via transpaŝo de la leĝo? 24 Ĉar pro vi, la nomo de Dio estas blasfemata inter la nacianoj, kiel estas skribite. 25 Ĉar cirkumcido vere utilas, se vi estas faranto de la leĝo; sed se vi estas pekanto kontraŭ la leĝo, via cirkumcido fariĝas necirkumcido.

Marteno Lutero priskribis la epistolon de Paŭlo al la romanoj kiel la "plej grava parto de la Nova testamento. Ĝi estas la plej pura evangelio. Ĝi estas ja tre inde de la tempo de kristano, ne nur por parkerigi ĝin laŭvorte, sed ankaŭ kun ĝi por okupi li mem tage, kvazaŭ ĝi estu la ĉiutaga pano por la animo". [47] Kontraŭinde Lutero aldonis la vortojn "sole nur" (germane allein) al Rom 3:28 do, ke ĝi legiĝis: "Ni do konkludas, ke homo praviĝas sole nur per fido, ekster la faroj de la leĝo." [48] La vortoj "sole nur" ne aperas el la originala greka teksto, [49] sed Lutero defendis sian tradukon per asertado, ke la adverbo "sole nur" estis bezona de kaj idioma germanalingvo kaj la celita senco de Paŭlo. Ĉi tio estas "literalisma opinio" prefere ol laŭvorta opinio de la Biblio. [50]

Apologiisto James Swan enlistigas multajn katolikajn fontojn, ke ankaŭ tradukiĝis Rom 3:28 kun la vortoj "sole nur," aŭ atestis, ke aliuloj farintis tial, antaŭ Lutero. [51] Bibliokomentaĵo publikigita en 1864 raportis tio:

Romkatolikaj tradukistoj antaŭ la tempo de Lutero donis la saman tradukon. Tiel en la Nurenberga Biblio, 1483, "Nur durch den glauben." Kaj la italaj biblioj de Ĝenevo, 1476, kaj de Venecio, 1538, "per sola fede." La patroj ankaŭ ofte uzis la esprimon, "la homo estis pravigita per kredo sole;" [52]

La Vojo de Romanoj rilatas al aro de skribaĵoj de Romanoj, ke kristanaj evangeliistoj uzaz por prezenti klaran kaj simplan argumenton por persona savo al ĉiu homo. Ili estas: Rom 3:23, Rom 3:10, Rom 6:23, Rom 5:8, Rom 5:11, Rom 10:13, Rom 10:9 kaj Rom 10:17. [53]

Romanoj estis je la antaŭparto de kelkaj gravaj movimentoj Protestantismaj. La prelegoj de Marteno Lutero pri Romanoj en 1515-1516 verŝajne koincidis kun la evoluo de lia kritiko de Romkatolikismo kiu kondukis al la 95 Tezoj de 1517. Je 1738, aŭdante la Antaŭparolon de Lutero al la Epistoloal la romanoj legas en Sankta Botolf preĝejo sur Aldersgate strato en Londono, Johano Wesley fame sentiĝis sia koro "strange varmiĝis", konvertiĝa travivaĵo kiu ofte vidita kiel la komenco de Metodismo. Je 1919 komentaro de Karlo Barto pri Romanoj, La Epistolo al la romanoj, estis la publikaĵo kiu estis vaste vidita kiel la komenco de novortodokseco.

Teksto en Esperanto

La traduko de la brita komitato (John Cyprian Rust, John Beveridge kaj C. G. Wilkinson) estas trovebla

• paperforme:
  • en la esperanta Biblio:
    IKUE kaj KELI (ed.): Biblio, eldonejo KAVA-PECH, Dobřichovice (Praha) 2006, ISBN 80-85853-90-6
• diversloke surrete:
  • https://www.bible.com/bible/841/2co.1 (unikode, disigitaj laŭ ĉapitroj, kun versiklonombroj)
  • http://web.archive.org/20010414015216/www.geocities.com/kalblando/biblio/2korinta.htm (x-forme, kun versiklonombroj)

Nova traduko de Gerrit Berveling:

• La leteroj de Paŭlo kaj lia skolo (el la helena trad. Gerrit Berveling) - Chapecó: Fonto, 2004

References

• Bruce, F. F.. (1983) The Epistle of Paul to the Romans: An Introduction and Commentary, Tyndale New Testament Commentaries. Leicester, England: Inter-Varsity Press. ISBN 0851118550.

• Dunn, J. D. G.. (1988b) Romans 9–16, Word Bible Commentary. Dallas, Texas: Word Books, Publisher.

• Ĉi tiu artiklo uzas tekston de eldonaĵo nun en la publika aro : Easton, Matthew George. (1897) "Romans, Epistle to the", Easton’s Bible Dictionary (New and revised ed.). T. Nelson and Sons.

• Fitzmyer, J. A.. (1992) Romans, Anchor Bible Commentary. New York: Doubleday.

• Dunn, J. D. G.. (1988a) Romans 1–8, Word Bible Commentary. Dallas, Texas: Word Books, Publisher.

• Rutherford, Graeme (1993). The Heart of Christianity: Romans [chapters] 1 to 8. Second ed. Oxford, Eng.: Bible Reading Fellowship. 248 p. ISBN 0-7459-2810-2
• Stuhlmacher, Peter. (1994) Paul's Letter to the Romans: A Commentary. Westminster: John Knox Press. ISBN 0-664-25287-7.

Legu antaŭ

• Konvertiĝo de Paŭlo
• Kristanismo
• Historio de kristanismo
• Unuaj centroj de la Kristanismo
• Apero de kristanismo
• Apostola epoko
• Kristologiaj doktrinoj de la unuaj jarcentoj