Johano Mesué la Maljuna
Vidu ankaŭ: Masawaih al-Mardini| Yuhanna ibn Masawaih (777-857) | ||
|---|---|---|
 "De consolatione medicinarum", verko eldonita en 1475
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | 777 en Jundi Shapur[1], aŭ Khuz, apud Ninivo, Irako | |
| Morto | 857 en Samaro, Irako | |
| Religio | Nestorianismo vd | |
| Lingvoj | araba vd | |
| Familio | ||
| Patro | Masawaiyh (en)   vd
| |
| Profesio | ||
| Okupo | kuracisto apotekisto vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Johano Mesué la Maljuna (777-857) ankaŭ konata kiel Ĵanus Damascenus estis siria kristana kuracisto kaj apotekisto en Gundiŝapur, apartenanta al la Asiria Eklezio de la Oriento, naskiĝis en Bagdado aŭ Khuz, apud Ninivo, kaj laŭ la Kanonlibro de la Medicino verkita de Aviceno la patro de Mezueo estis asiriano kaj lia patrino slavdevena. Mezueo la Maljuna estis lernanto de Jabril ibn Bukhtishu ankaŭ konata kiel Gabriel bar Bokhticho (688-765), (aŭtoro de medicinaj skribaĵoj), kaj pli malfrue Direktoro en la Hospitalo de Bagdado kaj persona kuracisto de Harun ar-Raŝid (763-809)[2]. Kiel multaj arabaj aŭtoroj en la unuaj jarcentoj de la islamismo, li plenumis kelkajn tradukojn el grekaj aŭtoroj.
Biografiaj elementoj[redakti | redakti fonton]
Li estis filo de apotekoteknikisto de la Gundiŝapur-hospitalo, nomita Masawaih, kiun Gabrielo bar Bokhticho alportis al Bagdado en la 790-aj jaroj kiam la kalifo Hâroun ar-Rachîd komisiis lin je fondado de la unua hospitalo en la ĉefurbo, kaj certa Risala, iama sklavino de la kuracisto David bar Sérapion.
Li kaj lia frato Michel estis studentoj de Gabrielo, el kiu Michel iĝis lia bofilo. Estinte Gabrielo falinta en mizero, Mikaelo estis por tempo la kuracisto de la kalifo Al-Ma'mun (786-833), sed ne sukcesis resanigi lin el la malsano, kaj en 825, Mikaelo estis demisiita kaj Gabrielo revokita. Ĉi tiu Michel estis fama pro sia konservativismo en medicino, kredante nur je antikvaj aŭtoroj: li ŝajne ĉiam rifuzis manĝi bananojn ĉar ĉi tiu frukto ne estis menciita de tiuj aŭtoroj.
Johano edziĝis kun filino de Abdallah al-Tayfuri (kortega kuracisto, precipe dum la tempo de kalifo Al-Hadi [764-786]). Li ankaŭ havis, kvankam diakono de la eklezio, konkubinojn laŭ la islama maniero, kiu altiris la malamikecon de liaj bogepatroj. Li havis malbelan kaj stultan filon de sia edzino, kiun li faris lia propekulo.
Li ne hezitis esprimi la deziron dissekcii lian filon: "Mi povus per lia dissekcio scii la kaŭzon de lia stulteco", li skribis, "mi liberigus la mondon el lia difekto, kaj mi portus scion al homoj, per la priskribo kiun mi farus el lia korpo kaj la reto de liaj arterioj, liaj vejnoj kaj liaj nervoj.
Sed la aŭtoritatoj malpermesis ĝin." Ĉi tiu filo fine malsaniĝis kaj mortis, sekvante, laŭ la familio al-Tayfuri, sangumado farita de la patro. La konflikto inter Johano kaj ŝiaj bogepatroj tiam iĝis perforta: ili vivis en najbaraj domoj en la orienta parto de Bagdado, kaj Johano havis pavon, kiu ofte pasigis siajn noktojn sidante sur la apuda muro eligante akrajn kriojn;
iun nokton lia bofrato David al-Tayfuri, iama kuracisto fariĝinta monaĥo, mortigis la birdon per martelbato; la sekvan tagon Johano abunde insultis lin nomante lin ĝibulo. Li ja estis fama pro la malboneco de sia karaktero same kiel pro sia malpieco, kaj multaj el liaj akraj replikoj estas raportitaj.
Sed li estis la plej fama bagdada kuracisto de sia tempo, kaj lia atendoĉambro ĉiam estis plena de la plej famaj homoj. Li estis kuracisto de kvar sinsekvaj kalifoj, ekde Al-Ma'mun (786-833) ĝis Jafar Al-Mutavakil (822-861).
Li ankaŭ akiris grandan reputacion kiel profesoro pri medicino, kaj la plej fama el liaj studentoj estis neniu alia ol Hunajn ibn Ishak, al kiu li tamen ne montris grandan klarvidecon, ĉar li forpelis lin de sia lernejo deklarante lin nekapabla por ĉiam praktiki medicinon. Tamen, estas raportite ke pli malfrue estis laŭ lia peto ke Hunajn tradukis "Methodus medendi" de Galeno (en la araba "Kitab hilat al-Bur").
Lia scienca spirito manifestiĝis per lia deziro fari dissekciojn. En 836, princo de Nubio vizitis la kalifon Al-Mu'tasim (796-842) kaj donis al li grandan simion kiel donaco. La kalifo lasis la beston al Johano, kiu rapidis dissekci la beston por disponigi anatomian priskribon.
Li tiam verkis "Kitab at-tashrih" ("Libro pri Anatomio"), kiu ne estis konservita. Koncerne lian literaturan kulturon, ĝi inkludis ne nur grekajn sed hindajn verkintojn: li mencias Aryabhata-n en sia "Kitab dafal al-'ain" ("Libro pri la okuldeficito").
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- Gabriel bar Bokhticho (688-765)
- Harun ar-Raŝid (763-809)
- Al-Hadi (764-786)
- Al-Ma'mun (786-833)
- Al-Mu'tasim (796-842)
- Al-Farghani (798-861)
- Hunajn ibn Ishak (808-873)
- Al-Ŭatik (812-847)
- Al-Mutavakil (822-861)
- al-Razio (854-925)
- Al-Biruni (973-1048)
- Gilles de Santarem (1190-1265)