Urbain Le Verrier: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
StarDeg (diskuto | kontribuoj) |
KuBOT (diskuto | kontribuoj) e Roboto: anstataŭigo de "Ŝablono:El" per "Ŝablono:EL" (laŭ VP:AA); kosmetikaj ŝanĝoj |
||
| Linio 16: | Linio 16: | ||
|Dosiero = Urbain Le Verrier |
|Dosiero = Urbain Le Verrier |
||
}} Li estis fakulo pri [[ĉiela mekaniko]]. |
}} Li estis fakulo pri [[ĉiela mekaniko]]. |
||
==Biografio== |
== Biografio == |
||
===Lernado=== |
=== Lernado === |
||
Post ok jaroj da lernado en la kolegio de Saint-Lô, li studis pri [[matematiko]] en la Reĝa Kolegio de [[Caen]] de [[1827]] al [[1830]], kaj poste en la [[liceo Louis-le-Grand]] en [[Parizo]]. En [[1831]] li aniĝis la |
Post ok jaroj da lernado en la kolegio de Saint-Lô, li studis pri [[matematiko]] en la Reĝa Kolegio de [[Caen]] de [[1827]] al [[1830]], kaj poste en la [[liceo Louis-le-Grand]] en [[Parizo]]. En [[1831]] li aniĝis la |
||
[[Politeknika Lernejo (francio)|Politeknikan Lernejon]]. |
[[Politeknika Lernejo (francio)|Politeknikan Lernejon]]. |
||
===Astronomio=== |
=== Astronomio === |
||
En [[1833]], li fariĝis inĝeniero pri tabako kaj komencis labori en la [[Kemio|kemia]] laboratorio de [[Louis Joseph Gay-Lussac]]. |
En [[1833]], li fariĝis inĝeniero pri tabako kaj komencis labori en la [[Kemio|kemia]] laboratorio de [[Louis Joseph Gay-Lussac]]. |
||
En [[1938]] li petis postenon de repetitoro pri kemio en la Politeknika Lernejo, sed tiu posteno estis atribuata al [[Henri Victor Regnault]]. Anstataŭ, Le Verrier iĝis repetitoro pri « [[Geodezio]], [[astronomio]] kaj [[maŝino]]j », kie li fakiĝis pri ĉiela mekaniko. En [[1839]] li prezentis al la [[Franca Akademio de Sciencoj]] sian unuan memuaron pri la varioj de planedaj orbitoj. En ĉi-tiu memuaro estis unuafoje priskribita la [[algoritmo de Faddeev-Leverrier]]. |
En [[1938]] li petis postenon de repetitoro pri kemio en la Politeknika Lernejo, sed tiu posteno estis atribuata al [[Henri Victor Regnault]]. Anstataŭ, Le Verrier iĝis repetitoro pri « [[Geodezio]], [[astronomio]] kaj [[maŝino]]j », kie li fakiĝis pri ĉiela mekaniko. En [[1839]] li prezentis al la [[Franca Akademio de Sciencoj]] sian unuan memuaron pri la varioj de planedaj orbitoj. En ĉi-tiu memuaro estis unuafoje priskribita la [[algoritmo de Faddeev-Leverrier]]. |
||
En [[1844]], laŭ konsiloj de [[François Arago]], li entreprenis la kalkuladojn, kiuj kondukos al [[#La malkovro de Neptuno|la malkovro de Neptuno]]. Li iĝis ano de la sekcio pri astronomio de la Akademio de Sciencoj en [[1846]]. |
En [[1844]], laŭ konsiloj de [[François Arago]], li entreprenis la kalkuladojn, kiuj kondukos al [[#La malkovro de Neptuno|la malkovro de Neptuno]]. Li iĝis ano de la sekcio pri astronomio de la Akademio de Sciencoj en [[1846]]. |
||
| Linio 30: | Linio 30: | ||
En [[1854]] li estis nomumita direktoro de la [[Observatorio de Parizo]], postanto de François Arago. Sub lia direkto, estis establita katalogo de la 306 ĉefaj [[stelo]]j. Li entreprenis reorganizadon de la observatorio, kiu nesukcesos pro monmanko. |
En [[1854]] li estis nomumita direktoro de la [[Observatorio de Parizo]], postanto de François Arago. Sub lia direkto, estis establita katalogo de la 306 ĉefaj [[stelo]]j. Li entreprenis reorganizadon de la observatorio, kiu nesukcesos pro monmanko. |
||
===Meteologiisto=== |
=== Meteologiisto === |
||
Kun la posteno de direktoro, li ricevas direktorecon de malgranda servo de [[meteologio]], scienco tiam ankoraŭ rudimenta, kiu dependis de la Observatorio de Parizo. La {{dato|14|novembro|1854}}, neantaŭvidita [[ŝtormo]] trairis [[Eŭropo]]n kaj pereigis 41 [[ŝipo]]jn en [[Nigra Maro]]. Le Verrier tiam establis reton de meteologiaj observejoj sur la franca teritorio, celante averti la maristojn pri la ŝtormoj. Tiu reto grupigis 24 observejojn, el kiuj 13 interligataj per [[telegrafo]]. En [[1865]], ĝi etendiĝos al 59 observejoj sur |
Kun la posteno de direktoro, li ricevas direktorecon de malgranda servo de [[meteologio]], scienco tiam ankoraŭ rudimenta, kiu dependis de la Observatorio de Parizo. La {{dato|14|novembro|1854}}, neantaŭvidita [[ŝtormo]] trairis [[Eŭropo]]n kaj pereigis 41 [[ŝipo]]jn en [[Nigra Maro]]. Le Verrier tiam establis reton de meteologiaj observejoj sur la franca teritorio, celante averti la maristojn pri la ŝtormoj. Tiu reto grupigis 24 observejojn, el kiuj 13 interligataj per [[telegrafo]]. En [[1865]], ĝi etendiĝos al 59 observejoj sur |
||
la tutaĵo de Eŭropo. Estis la nasko de la moderna meteologio. |
la tutaĵo de Eŭropo. Estis la nasko de la moderna meteologio. |
||
===Politikisto=== |
=== Politikisto === |
||
Samtempe, li aktivis politike. Li estis elektita [[parlamentano]] de la [[Departementoj de Francio|departemento]] [[Manche]] en [[1849]], iĝis [[Senato|senatano]] kaj ĝenerala inspektoro por la supera instruado pri sciencoj, kaj elektita [[Ĝenerala Konsilio (Francio)|ĝenerala konsilanto]] de la [[kantono Saint-Malo-de-la-Lande]] de [[1852]] al [[1870]] |
Samtempe, li aktivis politike. Li estis elektita [[parlamentano]] de la [[Departementoj de Francio|departemento]] [[Manche]] en [[1849]], iĝis [[Senato|senatano]] kaj ĝenerala inspektoro por la supera instruado pri sciencoj, kaj elektita [[Ĝenerala Konsilio (Francio)|ĝenerala konsilanto]] de la [[kantono Saint-Malo-de-la-Lande]] de [[1852]] al [[1870]] |
||
En [[1853]] li estris la ''Komisionon Le Verrier'' kiu reformis la Politeknikan Lernejon, enkondukante en ĝi pli da aplikataj sciencoj. |
En [[1853]] li estris la ''Komisionon Le Verrier'' kiu reformis la Politeknikan Lernejon, enkondukante en ĝi pli da aplikataj sciencoj. |
||
Sed, en [[1870]], lia aŭtoritatismo ĉe la estrado de la Pariza Observatorio |
Sed, en [[1870]], lia aŭtoritatismo ĉe la estrado de la Pariza Observatorio malkontentigas la astronomojn: dekkvar el ili maldungiĝis. Li estis demisiita el sia posteno per imperiestra dekreto. Tio ne malhelpos lin retrovi tiun postenon en [[1873]], post la morto de sia postulo, [[Charles-Eugène Delaunay]]. Li konservis sian postenon ĝis sia morto (1877). |
||
==La malkovro de Neptuno== |
== La malkovro de Neptuno == |
||
La [[planedo]] [[Urano (planedo)|Urano]], malkovrita de [[William Herschel]] en [[1781]], ne sekvis la [[orbito]]n antaŭvidita per la leĝo de la [[gravito]] de [[Isaac Newton]]. Laŭ konsiloj de [[François Arago]], Le Verrier kalkulis la fizikajn ecojn (maso, orbito, lokalizo) de la perturbanta korpo. Tiuj kalkuloj estos pravigitaj de la [[Germanio|germana]] astronomo [[Johann Gottfried Galle|Johann Galle]] kiu, la {{dato|23|septembro|1846}} observis [[Neptuno (planedo)|la novan astron]]. |
La [[planedo]] [[Urano (planedo)|Urano]], malkovrita de [[William Herschel]] en [[1781]], ne sekvis la [[orbito]]n antaŭvidita per la leĝo de la [[gravito]] de [[Isaac Newton]]. Laŭ konsiloj de [[François Arago]], Le Verrier kalkulis la fizikajn ecojn (maso, orbito, lokalizo) de la perturbanta korpo. Tiuj kalkuloj estos pravigitaj de la [[Germanio|germana]] astronomo [[Johann Gottfried Galle|Johann Galle]] kiu, la {{dato|23|septembro|1846}} observis [[Neptuno (planedo)|la novan astron]]. |
||
| Linio 48: | Linio 48: | ||
Pli malfrue, Le Verrier provis klarigi la orbiton de [[Merkuro (planedo)|Merkuro]] per la ekzisto de hipoteza planedo [[Vulkano (planedo)|Vulkano]]. Tiu planedo neniam estos eltrovita, kaj estas nun rigardita kiel neekzistanta. Necesos atendi [[Albert Einstein]], kies [[ĝenerala relativeco]] kialigos la [[periastra precesio|precesion]] de la merkura orbito. |
Pli malfrue, Le Verrier provis klarigi la orbiton de [[Merkuro (planedo)|Merkuro]] per la ekzisto de hipoteza planedo [[Vulkano (planedo)|Vulkano]]. Tiu planedo neniam estos eltrovita, kaj estas nun rigardita kiel neekzistanta. Necesos atendi [[Albert Einstein]], kies [[ĝenerala relativeco]] kialigos la [[periastra precesio|precesion]] de la merkura orbito. |
||
==Honoroj== |
== Honoroj == |
||
Li ricevis: |
Li ricevis: |
||
* La [[Medalo Copley|Medalon Copley]] de la [[Reĝa Societo de Londono]] en [[1846]], |
* La [[Medalo Copley|Medalon Copley]] de la [[Reĝa Societo de Londono]] en [[1846]], |
||
| Linio 56: | Linio 56: | ||
Oni donis lian nomon al: |
Oni donis lian nomon al: |
||
*La [[asteroido]] [[1997 Leverrier]], |
* La [[asteroido]] [[1997 Leverrier]], |
||
*[[Planeda ringo]] ĉirkau [[Urano (planedo)|Urano]], |
* [[Planeda ringo]] ĉirkau [[Urano (planedo)|Urano]], |
||
*Unu liceo de [[Saint-Lô]]. |
* Unu liceo de [[Saint-Lô]]. |
||
== Eksteraj ligiloj == |
== Eksteraj ligiloj == |
||
{{ |
{{EL}}{{fr}} [http://www.annales.org/archives/x/uleverrier.html Le Verrier, el la Analoj de Politeknika Lernejo] |
||
{{ |
{{EL}}{{fr}} [http://www.obspm.fr/histoire/acteurs/leverrier.fr.shtml Le Verrier, el la paĝaro de la Observatorio de Parizo] |
||
{{ |
{{EL}}{{fr}} [http://books.google.fr/books?id=VKpt1WmqlcYC&pg=PA161&lpg=PA161&dq=%22commission+Le+Verrier%22&source=bl&ots=le4QjUpj1e&sig=sY5JJVBuT-MK_KrBiQHyzj9AeGs&hl=fr&ei=PVT8SpTDKcGk4QbŬ7XiAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAgQ6AEwAA#v=onepage&q=%22commission%20Le%20Verrier%22&f=false Pri la ''komisiono Le Verrier''] |
||
{{ |
{{EL}}{{fr}} [http://www.pbase.com/debetencourt/image/75812540 Tombo de Le Verrier en Tombejo de Montparnasse] |
||
[[Kategorio:Urano]] |
[[Kategorio:Urano]] |
||
Kiel registrite je 22:25, 3 nov. 2015
| Urbain Jean Joseph Le Verrier | |
|---|---|
 | |
| Persona informo | |
| Nomo | Urbain Jean Joseph Le Verrier |
| Dato de naskiĝo | 11-a de marto 1811 |
| Naskiĝloko | Saint-Lô |
| Dato de morto | 23-a de septembro 1877 |
| Mortoloko | Parizo |
| Aĝo je morto | 66 |
| Okupoj kaj profesioj | |
| Okupoj | astronomo, matematikisto kaj meteologiisto |
| Geografio | |
| Ŝtato | Francio |
| Familio | |
| Edz(in)o | Lucille Clotilde Choquet [+] |
| Lingvoj | |
| Parolata lingvo | franca lingvo [+] |
| Ceteraj informoj | |
| Honorigo | Medalo Copley, Granda Oficiro de la Honora Legio, Gold Medal of the Royal Astronomical Society, Gold Medal of the Royal Astronomical Society, Konkurso Ĝenerala, Fellow of the American Academy of Arts and Sciences, eksterlanda ano de la Reĝa Societo, listo de la 72 nomoj sur la Eiffel-Turo [+] |
| Portalo pri Homoj | |
Urbain Jean Joseph Le Verrier (naskiĝis la 11-an de marto 1811 en Saint-Lô, mortis la 23-an de septembro 1877 en Parizo) estis franca astronomo, matematikisto kaj meteologiisto Li estis fakulo pri ĉiela mekaniko.
Biografio
Lernado
Post ok jaroj da lernado en la kolegio de Saint-Lô, li studis pri matematiko en la Reĝa Kolegio de Caen de 1827 al 1830, kaj poste en la liceo Louis-le-Grand en Parizo. En 1831 li aniĝis la Politeknikan Lernejon.
Astronomio
En 1833, li fariĝis inĝeniero pri tabako kaj komencis labori en la kemia laboratorio de Louis Joseph Gay-Lussac.
En 1938 li petis postenon de repetitoro pri kemio en la Politeknika Lernejo, sed tiu posteno estis atribuata al Henri Victor Regnault. Anstataŭ, Le Verrier iĝis repetitoro pri « Geodezio, astronomio kaj maŝinoj », kie li fakiĝis pri ĉiela mekaniko. En 1839 li prezentis al la Franca Akademio de Sciencoj sian unuan memuaron pri la varioj de planedaj orbitoj. En ĉi-tiu memuaro estis unuafoje priskribita la algoritmo de Faddeev-Leverrier.
En 1844, laŭ konsiloj de François Arago, li entreprenis la kalkuladojn, kiuj kondukos al la malkovro de Neptuno. Li iĝis ano de la sekcio pri astronomio de la Akademio de Sciencoj en 1846.
En 1854 li estis nomumita direktoro de la Observatorio de Parizo, postanto de François Arago. Sub lia direkto, estis establita katalogo de la 306 ĉefaj steloj. Li entreprenis reorganizadon de la observatorio, kiu nesukcesos pro monmanko.
Meteologiisto
Kun la posteno de direktoro, li ricevas direktorecon de malgranda servo de meteologio, scienco tiam ankoraŭ rudimenta, kiu dependis de la Observatorio de Parizo. La 14-a de novembro 1854, neantaŭvidita ŝtormo trairis Eŭropon kaj pereigis 41 ŝipojn en Nigra Maro. Le Verrier tiam establis reton de meteologiaj observejoj sur la franca teritorio, celante averti la maristojn pri la ŝtormoj. Tiu reto grupigis 24 observejojn, el kiuj 13 interligataj per telegrafo. En 1865, ĝi etendiĝos al 59 observejoj sur la tutaĵo de Eŭropo. Estis la nasko de la moderna meteologio.
Politikisto
Samtempe, li aktivis politike. Li estis elektita parlamentano de la departemento Manche en 1849, iĝis senatano kaj ĝenerala inspektoro por la supera instruado pri sciencoj, kaj elektita ĝenerala konsilanto de la kantono Saint-Malo-de-la-Lande de 1852 al 1870
En 1853 li estris la Komisionon Le Verrier kiu reformis la Politeknikan Lernejon, enkondukante en ĝi pli da aplikataj sciencoj.
Sed, en 1870, lia aŭtoritatismo ĉe la estrado de la Pariza Observatorio malkontentigas la astronomojn: dekkvar el ili maldungiĝis. Li estis demisiita el sia posteno per imperiestra dekreto. Tio ne malhelpos lin retrovi tiun postenon en 1873, post la morto de sia postulo, Charles-Eugène Delaunay. Li konservis sian postenon ĝis sia morto (1877).
La malkovro de Neptuno
La planedo Urano, malkovrita de William Herschel en 1781, ne sekvis la orbiton antaŭvidita per la leĝo de la gravito de Isaac Newton. Laŭ konsiloj de François Arago, Le Verrier kalkulis la fizikajn ecojn (maso, orbito, lokalizo) de la perturbanta korpo. Tiuj kalkuloj estos pravigitaj de la germana astronomo Johann Galle kiu, la 23-a de septembro 1846 observis la novan astron.
La sama jaro, la Reĝa Societo de Londono rekompensis lin per la Medalo Copley por tia eltrovaĵo. Tamen ties antaŭeco estis kontestita: la brita astronomo John Adams estis farinta la samajn kalkulojn, unu jaron antaŭe, sed ne publikigis ilin.
Pli malfrue, Le Verrier provis klarigi la orbiton de Merkuro per la ekzisto de hipoteza planedo Vulkano. Tiu planedo neniam estos eltrovita, kaj estas nun rigardita kiel neekzistanta. Necesos atendi Albert Einstein, kies ĝenerala relativeco kialigos la precesion de la merkura orbito.
Honoroj
Li ricevis:
- La Medalon Copley de la Reĝa Societo de Londono en 1846,
- La Oran Medalon de la Royal Astronomical Society en 1868.
Lia nomo estas la 58-a el la 72 nomoj gravuritaj sur la Eifel-Turo
Oni donis lian nomon al:
- La asteroido 1997 Leverrier,
- Planeda ringo ĉirkau Urano,
- Unu liceo de Saint-Lô.
Eksteraj ligiloj
Ŝablono:ELfrance Le Verrier, el la Analoj de Politeknika Lernejo Ŝablono:ELfrance Le Verrier, el la paĝaro de la Observatorio de Parizo Ŝablono:ELfrance Pri la komisiono Le Verrier Ŝablono:ELfrance Tombo de Le Verrier en Tombejo de Montparnasse