Ikki Kita
| Ikki Kita | ||
|---|---|---|
| ||
| Persona informo | ||
| 北一輝 | ||
| Naskonomo | 北 輝次郎 | |
| Naskiĝo | 3-an de aprilo 1883 en Kamo district | |
| Morto | 19-an de aŭgusto 1937 (54-jaraĝa) en Tokio | |
| Mortis pro | mortpuno vd | |
| Mortis per | pafvundo vd | |
| Tombo | Aoyama Cemetery vd | |
| Lingvoj | japana vd | |
| Ŝtataneco | Japanio • Japana Imperio vd | |
| Alma mater | Universitato de Ŭaseda vd | |
| Partio | Tongmenghui vd | |
| Profesio | ||
| Okupo | verkisto • filozofo • prozisto • esperantisto vd | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Ikki Kita (北 一輝 Kita Ikki?, 3-an de aprilo 1883 – 19-an de augusto 1937; reala nomo: Kita Terujirō (北 輝次郎)) estis verkisto, filozofo kaj pensulo japana, kiu politike apartenis al ekstrema dekstro en Japanio kaj laboris en la unua duono de 20a jarcento. Li estis fervora kontraŭulo de la japana registara sistemo kaj de la Konstitucio Meiji, pledante fundamentan ŝanĝon de japana regado, revenon al tradiciaj japanaj valoroj kaj administradon de ekonomio kun socialismaj trajtoj. Li kontraŭis sintenon, kiu vidis la japanan popolon kiel "imperiestra popolo" kaj aliflanke vidis la rolon de la imperiestro kiel "imperiestro de la popolo".
Ikki estis en kontakto kun diversaj elementoj de ekstrema dekstro en Japanio. Li verkis kelkajn librojn, en kiuj li esprimis siajn ideojn kaj sekve de ĉi tiuj agoj li estas konsiderata minaco en la okuloj de la japana registaro. Ikki estis ekzekutita en aŭgusto 1937 post esti juĝita pro suspekto de partopreno en la ribelo de la 26-a de februaro, 1936. Liaj libroj kaj artikoloj estas legataj ĝis hodiaŭ en iuj rondoj en Japanio.
Vivo[redakti | redakti fonton]
Ikki naskiĝis sur la insulo Sadu en la provinco Niigata en Japanio kiel Kita Kita Truĝiro, al patro, kiu estis sakeo komercisto. Kiam li estis infano, li studis ĉinajn klasikaĵojn kaj ekde la aĝo de 14 jaroj estis allogita al socialismajn ideojn. En 1890 li komencis publikigi artikolojn en la loka gazetaro kritikante la japanan regadosistemon, kio kaŭzis lian pridemandadon de la loka polico. En 1904 li translokiĝis al Tokio, kie li renkontis influajn homojn en la japana socialisma movado. Iki identiĝis kun la ideo de egaleco, kiu estas la bazo de la socialisma ideologio, sed tre rapide distanciĝis de la socialisma movado, ĉar multaj el ĝiaj membroj agis oportunisme kaj ne estis lojalaj al siaj valoroj.
En 1906, Ikki publikigis sian unuan libron, La teorio de japana nacia politiko kaj pura socialismo (国体論及び純正社会主義), 1000-paĝa politika eseo publikigita post ĉirkaŭ unu jaro da esplorado, en kiu li kritikis la japanan registaron kaj alvokis revenon al Japanaj valoroj. La vidpunkto de Ikki miksis socialismon, faŝismon kaj militismon . Li kontraŭis okcidentan imperiismon en Azio kaj kredis, ke Japanio disvastiĝu teritorie koste de siaj najbaroj.
Ikki studis en la Universitato de Tokio. Li estis altirita al la ideologio de la Ŝinhaja Revolucio en Ĉinio, kaj en 1911 vojaĝis al Ĉinio por partopreni en la renverso de la Qing-dinastio.
Kita Ikki estis ekzekutita kune kun ĉirkaŭ 19 oficiroj de la frakcio Kodo-ha, kiu publikigis siajn ideojn, post esti kondamnita en kampa milita proceso post la aŭtuna ribelo de 1936.
Idearo[redakti | redakti fonton]
Ĉe aĝo 23, Kita eldonis sian unuan libron en 1906 post unu jaro de esploro – masiva milpaĝa politika traktato titolita La teorio de la Japana Nacia Politiko kaj Pura Socialismo (国体論及び純正社会主義?). En ĝi, li kritikis la registaran ideologion de Kokutai kaj avertis, ke socialismo en Japanio estis en danĝero degeneri en simpligitan formon, ĉar socialistoj estas tro fervoraj al kompromisoj.
Ĉi tiu eklektika miksaĵo de rasismo, socialismo kaj spiritaj principoj estas unu el la kialoj kial la ideoj de Kita estis malfacile komprenataj en la specifaj historiaj cirkonstancoj de Japanio inter la du mondmilitoj.
Propono pri Esperanto kiel lingvo de imperio[redakti | redakti fonton]
En 1919 Kita rekomendis, ke la Imperio de Japanio devus adopti Esperanton. Li antaŭvidis, ke 100 jaroj post ties adopto la lingvo estus la nura lingvo parolita en Japanio kaj en la vasta teritorio konkerita de ĝi laŭ la natura elekta teorio, tiam faranta la japanan la sanskrita aŭ latina ekvivalento de la Imperio. Li pensis, ke la skriba sistemo de la japana estas tro komplikita trudi sur aliaj loĝantaroj, kaj ke latinigo ne utilos kaj ke la angla, kiu estis instruita en la japana edukada sistemo en tiu tempo, fakte ne estas majstrita de japanoj. Li plue asertis, ke la angla estas venena al japanaj cerboj kaj mensoj kaj ke la efiko estas kiel opio jam detruis la ĉinajn, kaj ke la nura kialo ĝi ne ankoraŭ detruis la japanajn estas ke la germana havis pli da influo en Japanio ol la angla kaj ke la angla devus esti tute ekskludita de la lando. Kita estis kunamikiĝinta kaj estis inspirita de pluraj ĉinaj anarkiistoj, kiuj petis la anstataŭigon de ĉina por Esperanto komence de la dudeka jarcento.[1][2]
Krom la du verkaĵoj prezentitaj reference en la antaŭa frazo, unu el la eseoj en la festlibro En la mondon venis nova lingvo de 2018, de Usui Hiroyuki prilumas la temon: Esperanto por Kita Ikki: ĉu unu el la paradoksoj de homo paradoksa?
Verkoj[redakti | redakti fonton]
- " Kokotai kaj Pura Socialismo " - 1906
- " Persona Historio de la Ĉina Revolucio " - 1916
- " Plano por la Restrukturigo de Japanio " - 1919, malkvalifikita de japana cenzuro
Fikcio[redakti | redakti fonton]
- Ikki Kita estas grava rolulo en la fantazia historia romano Teito Monogatari de Hiroshi Aramata. En la romano, li estas ankaŭ budhisma ŝamano kiu estas profunde dediĉita al la Kegon-Sutroj.
- Kita aperas en Shōwa-era epopeo de mangaa artisto Motoka Murakami nome Ron.
- Kita estas duaranga rolulo en Osamu Ikki de Tezuka Mandara.
- Kita (portretita de Hiroshi Midorigawa) aperas en la intrigo de Seijun de 1966 de Suzuki filmo Batalanta Elegio.
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- La Restarigo Meiji
- Seigō Nakano
- Rizaj tumultoj de 1918
- Tria Pozicio
- Kodo-ha
- Okawa Shumei
- Gondo Sikyo
Por plua legado[redakti | redakti fonton]
- (2011) Pan-Asianism: A Documentary History. Lanham, MA: Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-0596-3.
- Tankha, Brij. (2006) Kita Ikki And the Making of Modern Japan: A vision of empire. Folkestone, Kent: Global Oriental. ISBN 978-1-901903-99-7. OCLC 255304652.
- Kamal, Niraj. (2003) Arise, Asia! Respond to white peril. Wordsmiths. ISBN 978-81-87412-08-3. OCLC 51586701.
Eksteraj ligoj[redakti | redakti fonton]
Martial Law ĉe YouTube —filmo pri la vivo kaj morto de Kita Ikki
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Hiroyuki Usui, A Japanese ultranationalist and Chinese anarchists: unknown forerunners of "sennaciismo" in the East, Conference on Esperanto Studies,
- ↑ (eo) Hiroyuki Usui, Prelego pri Esperanto por japanoj en Pekino (Lecture about Esperanto for Japanese in Beijing), China.Esperanto.org.cn, 29a de Januaro 2013.