Hindustana lingvo

Hindustana lingvo
हिन्दुस्तानी, ہندوستانی, Hindustānī
natura lingvo • moderna lingvo • vulgara lingvo
okcidentaj hindiaj lingvoj
Parolata en	Barato, Pakistano
Denaskaj parolantoj	proksimume 490 milionoj
Fremdlingvo / dua lingvo por	proksimume 165 milionoj
Skribo	nagario, urdua ortografio, Kaithi, Informal Roman Urdu
Lingvistika klasifiko
Hindeŭropaj hind-iranaj hind-arjaj Hindustaní
Oficiala statuso
Reguligita de	Centra Hindilingva Direkcio
Lingvaj kodoj
Glottolog	hind1270
Angla nomo	Hindustani
Franca nomo	hindoustani

Hindustana lingvo
हिन्दुस्तानी
natura lingvo • moderna lingvo • vulgara lingvo
okcidentaj hindiaj lingvoj
Parolata en	Barato
Skribo	nagario
Oficiala statuso
Oficiala lingvo en	Barato
Reguligita de	Centra Hindilingva Direkcio
Lingvaj kodoj
Glottolog	hind1270
Angla nomo	Hindustani
Franca nomo	hindoustani
Vikipedio

Hindustana lingvo
ہندوستانی
natura lingvo • moderna lingvo • vulgara lingvo
okcidentaj hindiaj lingvoj
Parolata en	Pakistano
Skribo	araba
Oficiala statuso
Oficiala lingvo en	Pakistano
Reguligita de	Centra Hindilingva Direkcio
Lingvaj kodoj
Glottolog	hind1270
Angla nomo	Hindustani
Franca nomo	hindoustani
Vikipedio

La hindustana lingvo estas lingvo parolata en norda Barato kaj Pakistano, historie konata ankaŭ sub la nomoj Hindavi kaj Rekhta. Ĝi ĉefe devenas el la Ĥaribola dialekto el Delhio, sed ankaŭ prunteprenis parton da sia vortaro el la lingvoj persa, araba, sanskrita. La du oficialaj formoj de la hindustana estas konataj kiel hindia lingvo kaj urdua lingvo.

La hindia lingvo, oficiala en Barato kaj en pluraj barataj provincoj, estas skribata per nagario; la urdua, oficiala en Pakistano kaj parte islamaj barataj provincoj, uzas la araban alfabeton. La du variaĵoj de la lingvo ekestis per la divido de Brita Hindio je la 15-a de aŭgusto 1947 al islama kaj hinduisma partoj. La antaŭe komuna nomo hindustana de tiam rilatas precipe al la ĉiutaga lingvaĵo, preskaŭ identa. La oficialaj formoj restis gramatike preskaŭ identaj, iliaj fakaj vortaroj iom disevoluis; en la urdua estas pli da influo araba, persa kaj centra-azia, en la hindia pli da sanskrita.

Barataj filmoj produktataj en Mumbajo klopodas uzi iom neŭtralan hindustanan lingvaĵon por havi pli grandan merkaton. Pakistanaj filmoj, produktataj precipe en Lahore, koncentriĝas al la urdua formo. En titoloj kaj subtekstoj okazas, ke aperas latinlitera transskribo aldone al la nagaria kaj araba formoj.

Oficialeco

La hindia estas unu el la 23 oficialaj lingvoj de Barato. Ĝi krome estas oficiala en 9 el la 28 barataj subŝtatoj kaj tri uniaj teritorioj (Delhio, Ĉandigaro, Andamanoj kaj Nikobaroj).

La urdua estas unu el la oficialaj lingvoj de Pakistano kaj oficiala en jenaj barataj subŝtatoj: Andra-Pradeŝo, Biharo, Ĝamuo kaj Kaŝmiro, Delhio, Utarakando kaj Utar-Pradeŝo.

En Fiĝio estas oficiala la fiĝa hinda lingvo, kutime skribata per latinaj literoj aŭ nagario. Ĝi ne estas identa al la hindustana, tamen grandparte interkomprenebla.

Uzataj skribsistemoj

Araba-persa skribo uzata de la urdua lingvo:

جھ	ڄ	ج	پ	ث	ٺ	ٽ	ٿ	ت	ڀ	ٻ	ب	ا
ɟʱ	ʄ	ɟ	p	s	ʈʰ	ʈ	tʰ	t	bʱ	ɓ	b	*
ڙ	ر	ذ	ڍ	ڊ	ڏ	ڌ	د	خ	ح	ڇ	چ	ڃ
ɽ	r	z	ɖʱ	ɖ	ɗ	dʰ	d	x	h	cʰ	c	ɲ
ڪ	ق	ڦ	ف	غ	ع	ظ	ط	ض	ص	ش	س	ز
k	x	pʰ	f	ɣ	∅	z	t	z	s	?	s	z
	ي	ه	و	ڻ	ن	م	ل	ڱ	گھ	ڳ	گ	ک
	*	h	*	ɳ	n	m	l	ŋ	ɡʱ	ɠ	ɡ	kʰ

Nagaria skribo uzata de la hindia formo:

अ	आ	इ	ई	उ	ऊ	ए	ऐ	ओ	औ
a	ā	i	ī	u	ū	e	ai	o	au
क	ख	ख़	ग	ॻ	ग़		घ		ङ
k	kʰ	x	ɡ	ɠ	ɣ		ɡʱ		ŋ
च	छ		ज	ॼ	ज़		झ		ञ
c	cʰ		ɟ	ʄ	z		ɟʱ		ɲ
ट	ठ		ड	ॾ	ड़		ढ	ढ़	ण
ʈ	ʈʰ		ɖ	ɗ	ɽ		ɖʱ	ɽʰ	ɳ
त	थ		द				ध		न
t	tʰ		d				dʱ		n
प	फ	फ़	ब	ॿ			भ		म
p	pʰ	f	b	ɓ			bʱ		m
य	र	ल	व
j	r	l	ʋ
श	ष	स	ह
ʃ	ʂ	s	h

Bazara hindustana

La vorto hindustana (lingvo) foje estas uzata por dialektoj kaj ĉiutagaj variaĵoj de la hindia kaj urdua lingvoj kontraste al la normaj. Tiusence la hindia kaj la urdua estas tavoloj de la hindustana.

Ĉi tiun sencon emfazas la termino "bazara hindustana", lingvo strata aŭ bazara. Ĝi estas uzata kiel lingvafrankao kaj emas neglekti fleksion cele al pli vasta komprenebleco. Ĝi havas trajtojn de piĝino.

Diasporaj parolantoj

Per migrado de sia parolantoj la hindustana atingis ankaŭ aliajn landojn. Nombre signifaj parolantaroj ekzistas en

• Sudafriko (ĉ. 900.000)
• Maŭricio (ĉ. 700.000)
• Bangladeŝo (ĉ. 350.000)

Krome la lingvo estas uzata de malgrandaj komunumoj en la Amerikoj, Karibio, Eŭropo kaj Afriko.

La "patro nia"

La patronia urdue kaj hindie tekstas jene, en transliterita formo (por la originalaj skriboj vidu la eksterajn ligilojn):

Urdua

Ai hamāre bāp, tū jo āsmān par hai:

terā nām pāk mānā jāe.

Terī bādśāhat āe.

Terī marzī jaise āsmān par pūrī hotī hai, zamīn par bhī ho.

Hamārī roz kī roțī āj hameṉ de.

Aur jis tarah ham apne qarzdāroṉ ko muāf kiyā hai,

tū bhī hamāre qarz hameṉ muāf kar.

Aur hameṉ āzmāiś meṉ na lā,

balki burāī se bacā.

Kyoṉki bādśāhat aur qudrat aur jalāl hameśa terā haiṉ.

Hindia

He hamāre pitā, tū jo svarga mē hai;

terā nāma pavitra mānā jāe;

terā rājya āe;

terī icchā jaisī svarga mē pūrī hotī hai, vaise

pŗthvī para bhī ho;

hamāri dina bhara kī roțī āja hamē de;

aura jisa prakāra hama me apare aparādhiyõ ko kșamā kara.

Aura hamē parīkșā mē na lā,

parantu burāī se bacā;

kyõkī rājya aura parākrama aura mahimā sadā

tere hī hai.

Eksteraj ligiloj

• La patronia en la hindia: हे हमारे स्वरगिक पिता
• La patronia en la urdua: اے ہمارے باپ جو آسمان پر ہے

Literaturo

Monato, internacia magazino sendependa, numero 1993/06, paĝo 20: La hindustana verkita de Bradley Kendal.