Folio

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Temas pri... Ĉi tiu artikolo temas pri planto. Por informoj pri la samnoma parto de grafeteorio, vidu la artikolon folio (grafeteorio).
Folio antaŭ la suno.
Diverseco de folioj

Folio (latine folium) nomiĝas en plantoscienco organo de la pli evoluintaj plantoj, kiu estas spiradejo. Ili estas ĝenerale flanka kreskaĵo de la ŝosoakso. Ĝi estas ordinare verda kaj maldika kaj servas por asimili la karbondioksido de la aero, necesan por la nutrado de la planto, per la fotosintezon

Priskribo[redakti | redakti fonton]

Morfologia (forma) kategorigo de folioj

Folipartoj[redakti | redakti fonton]

Folio estas triparta:

  • foliplato: plata parto de la folio (aŭ folilameno, aŭ limbo), ĉefa fotosintezejo.
  • folitigo: tigo tenanta la foliplaton (aŭ petiolo el la latina petiolus, piedeto).
  • folibazo: baza parto de folio ĉirkaŭanta la tigon, kiel ĉe la poacoj.

Krome, ĉe kelkaj specioj, estas alia parto:

  • stipulo: platformaĵo, baze de la folio, ĉiam duope, tipe ĉe la rozacoj.

Oni povas paroli ankaŭ pri:

  • Folivejnoj aŭ folinervuro estas la vaskulaj faskoj en la foliplatoj de la folioj. Ekzistas ĉefa nervuro aŭ kaj flankaj nervuroj. Ilia tasko estas la transportado de akvo kaj asimilaĵoj. Ili ankaŭ plifortigas la folion.

Foliaj specoj[redakti | redakti fonton]

Estas du malsamaj specoj de folioj:

  • Folio simpla, se la foliplato estas plena;
  • Folio kunmetita, se la foliplato konsistas el pluraj folietoj. Ĝi povas esti, laŭ aranĝo de la folietoj:
    • pare kunmetita (pinata): se la nombro de folietoj estas para, aŭ
    • nepare kunmetita:: se la nombro de folietoj estas nepara.
    • dufoje kunmetita, se la folietoj estas dividataj en folietetoj.
    • Trifolieta, kiel ĉe la trifolio.
    • Man-forma, fingrata, se la folietoj similas al manaj fingroj.

Formoj de la folio[redakti | redakti fonton]

La folioj varias laŭ:

  • ĝenerala formo: formoelipsa, ovoforma, inverse ovoforma (ovala), spatelforma, lancetforma, sagforma, rondforma, lancoforma, renforma, linia (linioforma), ŝildforma, korforma, pingloforma, pluma (pinata), triloba, manforma
  • bazo: sidanta, tiga, descenda, ĉirkaŭĉrena, kunkreskinta, ĉirkaŭkreskinta
  • rando: glatranda, harranda, (duoble) segildenta, denta, ŝarknaĝila, noĉita, loba (ondlinia), festonranda, krenela (dentoranda kun rondaj dentoj), cilia
  • fino: pinta, pintega, pikilpinta, milda
  • nervuroj: strinervura, fingronervura, plumnervura folio[1].

Kelkaj specioj havas malsamformajn foliojn, kiel la hedero kies la floroj estas malsamaj inter la fekundiĝaj kaj nefekundiĝaj branĉoj.

Foliordo[redakti | redakti fonton]

La aranĝo de la folioj sur la tigo tre varias. La foliordo povas esti:

  • baza: ĉiuj folioj estas tutbazaj.
  • alterna: la folioj kreskas alterne el iu flanko kaj la alia.
  • kontraŭa: la folioj estas duope samnivele, aŭ samebena, aŭ kruca tipe ĉe la lamiacoj.
  • ĉirkaŭa (aŭ stela), se pli ol du folioj estas samnivele.

Tipoj de folioj[redakti | redakti fonton]

Modifiĝintaj folioj:

Bildaro[redakti | redakti fonton]


Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Proverbo[redakti | redakti fonton]

Ekzistas proverbo pri folio en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof[2]:

  • Citaĵo
      Li tremas, kiel aŭtuna folio.  

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. Foliaj nervuroj
  2. Lernu. Arkivita el la originalo je 2011-12-25. Alirita 2009-03-13.