Francaj moralistoj
La francaj moralistoj (france moralistes français) estas nomo por la tradicio de francaj verkistoj kaj pensuloj, kiuj traktis moralon kaj priskribante personajn, sociajn kaj politikajn kondutojn, ofte per verkado de maksimoj kaj mallongaj aforismoj, kaj plejparte ankaŭ en humura kaj ironia tono. Tiu ĉi tradicio rilatas al la francaj literaturaj salonoj inter la 16-a jarcento kaj la 18-a jarcento. La tradicio komenciĝas kun la eseoj de Michel de Montaigne (1580), kaj ĝia glortempo estis ĉe la fino de la 17-a jarcento [1].
Tiuj tekstoj estas inkluditaj en la eŭropa tielnomita moralismo. En ĉi tiu kunteksto, "moralo" ne signifas ion laŭ la linioj de normiga etiko, sed la intereso en kaj analizo de homaj sociaj agado kaj sintenoj [2]. Tiu ĉi literatura tendenco estas ankaŭ karakterizita, interalie, de ĝia eseisma stilo.
Kvankam la moralists verkis eseojn kaj plumportretoj, ilia prefera ĝenro estis la maksimo. Ĉi tiuj estis mallongaj abstraktaj komunikaĵoj mankantaj de kunteksto, ofte enhavanta paradoksojn kaj ĉiam dezajnitaj por ŝoki aŭ surprizi. La moralistoj celis por objektiva kaj senpartia rimarko liberigita de la moroj kaj prekoncepcioj de ilia tago. Ilia verkado estis neniam sistema [3]. La kvar eminentaj francaj moralistoj, kune kun iliaj ĉefverkoj, estis:
- François de La Rochefoucauld, Réflexions ou kondamnas et maximes laborspiritoj (1665)
- Jean de La Bruyère, Caractères ou les moeurs de ce siècle (1688)
- Luc de Clapiers, marquis de Vauvenargues, Enkonduko à la connaissance de l'esprit humain, suivie de réflexions et maximes (1746)
- Nicolas Chamfort, Maximes et pensées, caractères et anekdotoj (1795)
Aliaj famaj francaj murpentraĵistoj estis: Montesquieu [4], Charles Joseph (fr) [4], Pierre Charron (fr), Charles Pinot Duclos (fr), Antoine de Rivarol (fr) [4], Ferdinando Galiani (fr) [4], Joubert (fr) [4] kaj Jouffroy (fr). Kelkaj ankaŭ asocias Blaise Pascal kun tiu tradicio, kies verkaĵo Pensées ("Pensoj" aŭ "Diraĵoj") estis publikigita nur en 1670 kaj post lia morto [1][5].
La francaj moralistoj multe influis pli postajn verkintojn inkluzive de
La spriteco kaj ironio de la moralistoj estis tre aprezitaj en la parizaj salonoj. Ili havis influon sur pli postaj verkistoj kiel Voltaire, Georg Christoph Lichtenberg, Johann Wolfgang von Goethe, Arthur Schopenhauer [6], Paul Rée [7], Friedrich Nietzsche [8], Oscar Wilde, Paul Valéry kaj Jules Renard.
La terminon francaj moralistoj estis kreita de Amaury Duval (1760–1838), kiu en 1820 komencis la publikigon de serio de verkoj sub la titolo Collection de Moralistes Français [9]. 14 volumoj estis planitaj, sed nur ses publikiĝis.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ 1,0 1,1 17th Century French Moralists, www.1902encyclopedia.com, 2023-10-16
- ↑ Jfr. Margot Kruse: «Die französischen Moralisten des 17. Jahrhunderts», i: Beiträge zur französischen Moralistik, Berlin 2003, s. 1-27, s. 1
- ↑ Ian MacLean, "Moralistes", Routledge Encyclopedia of Philosophy (Taylor and Francis, 1998), COI:10.4324/9780415249126-DA035-1.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Fritz Schalk, Die französischen Moralisten, Bremen: Schünemann 4. Auflage (Band 1: La Rochefoucauld, Vauvenargues, Montesquieu, Chamfort, Rivarol. Sammlung Dieterich, 22. 4. neubearb. Aufl. Wiesbaden o. J. & Leipzig 1962 / Band 2: Galiani, Fürst von Ligne, Joubert. ebd. Nr. 45.)
- ↑ Paul Sneed, Delirium and Divertissement: Pascaline Allegories in Machado de Assis, Hispania, vol 89, p 474–481, 2006
- ↑ Brendan Donnellan, Nietzsche and La Rochefoucauld, The German Quarterly, vol 52 p 303–318, 1979
- ↑ Brendan Donnellan, Friedrich Nietzsche and Paul Rée: Cooperation and ConflictJournal of the History of Ideas vol 43 p 595–612, 1982,
- ↑ Brendan Donnellan, Nietzsche and Chamfort Comparative Literature Studies, vol 20 p 363–375, 1983
- ↑ Collection de Moralistes Français, Paris 1820-22, 6 bind.