Grozno
| Grozno | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| urbo • urbego | |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
| Administrado | |||||
| |||||
| Poŝtkodo | 364000–364099 | ||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 291 687 (2017) [+] | ||||
| Loĝdenso | 900 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 43° 19′ N, 45° 42′ O (mapo)43.312545.698611111111Koordinatoj: 43° 19′ N, 45° 42′ O (mapo) [+] | ||||
| Alto | 130 m [+] | ||||
| Areo | 324,16 km² (32 416 ha) [+] | ||||
| Horzono | UTC+03:00 [+] | ||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Grozny [+]
| |||||
.svg)
.svg)
Grozno (alia esperantigo estas Groznij; ruse Грозный; ĉeĉene Соьлжа-ГIала) estas urbo en Norda Kaŭkazio, ĉefurbo de la Ĉeĉena Respubliko.
La urbo estas en valo de rivero Sunĵa (Сунжа) (kiu dedekstre enfluas en riveron Terek (Терек)).
Unu el la grandaj urboj de la Norda Kaŭkazio: dua loko en la areo, kaj la tria - laŭ populacio (283,659 homoj en 2015, reprezentante 20.7% de la loĝantaro).
En la urbo estas fervoja stacio kaj flughaveno.
Historio[redakti | redakti fonton]
Fondita en 1818 kiel rusa fortikaĵo, la urbo disfloris fine de la 19-a jarcento, kiam oni trovis en la regiono nafton. Al la loka nafto (hodiaŭ preskaŭ tute elĉerpita) en sovetia tempo oni aldonis ankaŭ la siberian, kiu estis prilaborata en naftouzinoj de Grozno.
Rezulte de la du la Unua kaj Dua Ĉeĉenaj Militoj, miloj da groznanoj — kaj rusoj, kaj ĉeĉenoj — suferis aŭ mortis. La urbo dum tiuj du militoj estis multe damaĝita. Antaŭe ĝi famis per sia elstara moderna arkitekturo.
Dum 1997-1999 jaroj la urbon nomo estis Ĝoĥar (Джохар) laŭ la nomo de Ĝoĥar Dudajev, kiu luktis por sendependeco de la respubliko.
La 16-an de novembro 2009 el flughaveno de la urbo startis la unua post 15-jara interrompo internacia flugo. Pere de ĝi 200 ĉeĉenaj pilgrimoj ekfaris haĝon en Medino[1].
Klimato[redakti | redakti fonton]
Klimato de Grozno estas mezvarma kontinenta kun mildaj vintroj kaj longaj kaj varmaj someroj. Grozno ne estas protektita kontraŭ la nordaj ventoj, kaj sekve, en kontrasto al la Nigra Maro marbordo de Krasnodara regiono, la vintro en la urbo estas multe pli malvarmaj. Eble estas ekstrema malvarmo (−20 °C kaj sub).
Somero en Grozno varmega kaj longa, la varmego kelkfoje superas +35 °C en la ombro. Precipitaĵo en la somero neregula kaj varias grande de monato al monato.
| Grozno | Monatoj | Sezonoj | Jaro | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jan | Feb | Mar | Apr | Maj | Jun | Jul | Aŭg | Sep | Okt | Nov | Dec | Vin | Pri | Som | Aŭt | ||
| Averaĝa plej alta temp. (°C) | 0,6 | 2,5 | 8,7 | 17,9 | 23,7 | 27,9 | 30,5 | 29,7 | 24,7 | 16,6 | 9,3 | 3,2 | 2,1 | 16,8 | 29,4 | 16,9 | 16,3 |
| Averaĝa temp. (°C) | −3,2 | −2,1 | 2,9 | 10,5 | 16,7 | 21,2 | 23,9 | 23,0 | 17,7 | 10,4 | 4,3 | −0,8 | −2 | 10 | 22,7 | 10,8 | 10,4 |
| Averaĝa plej malalta temp. (°C) | −6,2 | −4,9 | −0,5 | 5,4 | 11,0 | 15,4 | 18,2 | 17,2 | 12,7 | 6,1 | 1,8 | −3 | −4,7 | 5,3 | 16,9 | 6,9 | 6,1 |
| Absoluta plej alta temp. (°C) | 14,1 | 22,3 | 29,7 | 33,7 | 38,1 | 39,1 | 40,7 | 41,4 | 36,8 | 32,5 | 23,7 | 18,0 | 18 | 33,7 | 40,7 | 36,8 | 39,1 |
| Absoluta plej malalta temp. (°C) | −31,5 | −30,8 | −19,1 | −7,6 | −3,1 | 5,6 | 9,2 | 5,0 | −2,7 | −9,6 | −23,5 | −26,6 | −31,5 | −19,1 | 5,6 | −9,6 | −31,5 |
| Precipitaĵoj (mm) | 19 | 21 | 23 | 33 | 57 | 72 | 57 | 44 | 33 | 30 | 26 | 24 | 64 | 113 | 173 | 89 | 439 |
Loĝantaro[redakti | redakti fonton]
| Jaro | 1897 | 1913 | 1923 | 1926 | 1931 | 1939 | 1956 | 1959 | 1962 | 1967 | 1970 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Loĝantaro | 16 000 | ↗35 800 | ↗49 200 | ↗97 000 | ↗148 900 | ↗172 448 | ↗226 000 | ↗242 068 | ↗280 000 | ↗331 000 | ↗341 259 |
| Jaro | 1973 | 1975 | 1976 | 1979 | 1982 | 1985 | 1986 | 1989 | 1990 | 1991 | 1992 |
| Loĝantaro | ↗363 000 | ↗368 000 | →368 000 | ↗375 326 | ↗384 000 | ↗390 000 | ↗399 000 | ↗399 688 | ↘399 000 | →399 000 | ↘385 000 |
| Jaro | 1993 | 1996 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 |
| Loĝantaro | ↘362 000 | ↘182 700 | ↗210 720 | ↘210 700 | ↗214 000 | ↗215 700 | ↗218 200 | ↗222 000 | ↗226 100 | ↗231 215 | ↗271 573 |
| Jaro | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | ||||||
| Loĝantaro | ↗271 600 | ↗275 627 | ↗277 414 | ↗280 263 | ↗283 659 |
Popoloj[redakti | redakti fonton]
Nacia konsisto de la loĝantaro de la urbo laŭ la nacia censo en 2010 [2]:
| Popolo | Forto, homoj |
La kotizo de la tuta loĝantaro, % |
|---|---|---|
| Ĉeĉenoj | 254 558 | 93,73 % |
| Rusoj | 8 961 | 3,30 % |
| Kumikoj | 1 376 | 0,51 % |
| Inguŝoj | 992 | 0,37 % |
| Avaroj | 710 | 0,26 % |
| Tabasaranoj | 608 | 0,22 % |
| Lezgoj | 365 | 0,13 % |
| Kazaĥoj | 310 | 0,11 % |
| Tataroj | 280 | 0,10 % |
| Aliaj | 2 926 | 1,08 % |
| Ne eksplicite kaj rifuzis | 487 | 0,18 % |
| En totala | 271 573 | 100,00 % |
Kulturo[redakti | redakti fonton]
.JPG)
Teatroj[redakti | redakti fonton]
- Grozna rusa drama teatro nomita laŭ Lermontov;
- Ĉeĉena ŝtata drama teatro nomita Nuradilov;
- Ĉeĉena ŝtata teatro de juna spektantejo;
- Ĉeĉena ŝtata junalara teatro "Serlo";
Muzikaj institucioj[redakti | redakti fonton]
- Ŝtata simfonia orkestro de la Ĉeĉena Respubliko;
- Ĉeĉena ŝtata filarmonio;
- Ensemblo "Vainakh".
Bibliotekoj[redakti | redakti fonton]
- Nacia Biblioteko de la Ĉeĉena Respubliko;
- Respublikana Infana Biblioteko de la Ĉeĉena Respubliko;
Muzeoj[redakti | redakti fonton]
Universitatoj[redakti | redakti fonton]
- Ĉeĉena ŝtata universitato;
- Grozna ŝtata nafta teknika universitato nomita laŭ akademiano Millionŝĉikov;
- Ĉeĉena ŝtata pedagogia instituto.
Sporto[redakti | redakti fonton]
- Futbala klubo "Terek" - la Rusia pokalo (2003/2004) kaj Turkia pokalo (2012). Ĝi estis fondita en 1946.
- Voleibola klubo "Grozno".
- Akhmat-Areno - ejma ludejo de FC "Terek". Ĝi povas akomodi 30.597 spektantoj. Konstruita en 2006-2011 jaroj.
- Fortikaĵo "Grozno" - la plej granda en la Norda Kaŭkazio mondo-klaso aŭtodromo.
Religio[redakti | redakti fonton]
- Koro de Ĉeĉenio - moskeo en la centro de Grozno, unu el la plej grandaj en Rusio kaj Eŭropo. Konstruita en la jaroj 2006 -2008.
- Michael la Arkianĝelo preĝejo - Ortodoksa preĝejo.
Komunikiloj[redakti | redakti fonton]
Famaj indiĝenoj[redakti | redakti fonton]
- Makka Sagaipova - ĉeĉena kantistino;
- Mamed Khalidov - pola vetbatalanto de miksa luktosporto kun ĉeĉena origino;
- Roza Talĥigova - ĉeĉena poetino;
- Zulaj Sardalova - ĉeĉena dancistino.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Аэропорт Грозного стал международным. Lenta.ru (6). Alirita 52016. Alirita la 1 2016.
- ↑ Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более". Arkivita el la originalo je 2015-09-29. Alirita 2016-01-02.
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Groznyj. Fotogalerie Arkivigite je 2014-05-14 per la retarkivo Wayback Machine
- Ilustrita eseo "Promenante laŭ Grozno" Arkivigite je 2009-01-22 per la retarkivo Wayback Machine
- Fotoj el postmilita Grozno fare de Time Arkivigite je 2005-11-26 per la retarkivo Wayback Machine
- Paĝaro de kazaĥia ĉeĉena diasporo pri Grozno Arkivigite je 2005-09-01 per la retarkivo Wayback Machine
- Priurba retejo (ruse)
