Kaj la tago daŭras pli ol jarcenton

И дольше века длится день
literatura verko
Aŭtoroj
Aŭtoro	Ĉingiz Ajtmatov
Lingvoj
Lingvo	rusa lingvo
Eldonado
Eldondato	septembro 1983
Eldonejo	Novij Mir
Ĝenro	sciencfikcio

Kaj la tago daŭras pli ol jarcenton (ruse И дрожение века длится день) estas romano de Ĉingis Ajtmatov, publikigita en Sovetunio en 1980.

La intrigo de la verko okazas dum unu tago (efektive diurno) en la vastaĵoj de la Sarozak- stepo en Kazaĥio. La intrigo rondiras ĉirkaŭ la protagonisto kiu estas fervojisto, Burani Jedigiev, en la tago kiam li prenas sian forpasintan amikon, Kazangap, al la entombigo en la eksa tombejo, "Anna Beit", post sesdek jaroj da sovetia regado. Dum la entombigvojaĝo, Jedigiev memoris kaj pripensis sian vivon en la Sarozak-dezerto kaj antikvajn popolfabelojn de la kazaĥa tradicio.

La intrigo de la verko ampleksas "la tutan mondon" kaj moviĝas en la spacoj de tempo kaj loko. Tra la verkaĵo, la intrigo moviĝas inter malsamaj tempoj en historio kaj saltas inter malsamaj periodoj kaj okazaĵoj. La intrigo moviĝas inter legendoj kun antikvaj kazaĥoj kaj inter la moderna epoko, ĝi revenas al diversaj okazaĵoj kiuj okazis dum la sovetia regado (kiel la periodo de elpurigoj sub la regado de Stalino kaj la morto de Stalino) ĝis historian renkontiĝon kun civilizacio el la ekstertero.

En 1991, post la disfalo de Sovetunio, Ajtmatov aldonis ĉapitron al la verko, kiun li verŝajne ne povis publikigi sub sovetia regado. Ĉi tiu ĉapitro prezentas la oportunisman vidpunkton de polica enketisto, kiu serĉas progresi tra la rangoj por ĝui la avantaĝojn de la registaro, false akuzante senkulpajn civitanojn pri ŝtatperfido kaj elmontrante " konspiron " kontraŭ la stalinisma registaro.

En ĉi tiuj lokoj, trajnoj venus kaj irus de oriento al okcidento, de okcidento al oriento...

En ĉi tiuj lokoj, ambaŭflanke de la fervojo, etendiĝis la Sarı Özek, la centro de la dezertaj, vastaj, flavaj sablaj stepoj.

Same kiel distancoj en geografio komenciĝas de la Greenwich-meridiano, distancoj en tiuj lokoj estis kalkulitaj laŭ la fervojo.

La trajnoj irus de oriento al okcidento, de okcidento al oriento, venu, iru, venu...

Centra ĉeftemo en la verko estas la kaptito kun la morta animo: la "Mankurt". Ĉi tiu kirgiza termino priskribas kaptitojn, kiuj suferis torturon, kiu disfalis sian spiriton kaj igis ilin senpripensaj sklavoj. Laŭ la rakontoj de la kirgizoj, malseka rimeno el kamelhaŭto estus ĉirkaŭvolvita ĉirkaŭ la frunto de la kaptito kaj firme ligita tiel ke ĝi penis premon sur la tuta cirkonferenco de lia kapo. Post tio, ili metus la kaptiton en la varman sunon, por ke la leda strio sekiĝu kaj tiel streĉiĝu eĉ pli ĉirkaŭ la kapo. La longedaŭra kaj neeltenebla premo sur la kapo kaj la restado en la brulanta suno dum tagoj torturus la kaptiton ĝis tia grado, ke li perdus ĉian sendependan spiriton kaj signon de sia personeco. Tiel li iĝus sklavo al sia mastro ĝis estis postulite ke li malkonfesos sian patrinon se li renkontus ŝin. La "Mankurt" ĉeftemo funkcias kiel implica analogio al la influo de sovetia regado. La areo kie loĝas la heroo de la rakonto estas ia "Mankurt" kaj ankaŭ la nacioj, grupoj kaj individuaj homoj en Sovetunio, kiuj sub la komunista regado perdis ajnan nacian aŭ memidentecon kaj trovas sin vivi en tia situacio kia ili estas deŝiritaj de sia natura kaj kultura medio kaj servas al la komunisma "mastro" sen rezisto.

En sia romano, Ĉingis Ajtmatov faras frapan sociologian observon kiu igas la koncepton de "mankurt" sociologia esprimo. Post Ajtmatov, Mankurt estas la komuna nomo de tiuj, kiuj forgesis sian pasintecon, fariĝis sub la komando de la alia partio kun sia korpo kaj animo, kaj perfidis siajn proprajn valorojn kaj familion por plaĉi al sia nova majstro.

Ĉefa intrigo

La intrigo de la romano okazas dum unu tago en malgranda setlejo nomita Boranlj-Burranji, situanta en la granda dezerta stepo de Kazaĥio, la Sarozak. La malgranda setlejo situas proksime de la fervojkruciĝo kaj ĝiaj loĝantoj respondecas pri ĝia daŭra funkcio. La protagonisto de la intrigo, Jedigiev, prenas la korpon de sia amiko, Kazangap, por religia entombigo en la praa Ana-Beit-tombejo. Dum la vojaĝo, Jedigiev rakontas pri sia persona historio kaj lia vivo en la Sarozak-stepo kune kun eltiraĵoj de kazaĥa folkloro. Aldone al tio okazas subintrigo, en kiu astronaŭto kaj kosmonaŭto (usona kaj sovetia) kontaktas inteligentan civilizacion sur planedo nomata Lesnaja Grud' (signifante "La Mamejo de la Arbaro"). La du foriras de Paritato, la usona-sovetia komune operaciita kosmostacio. La loko de la lanĉejo estas proksime de la fervojstacio de Jedigiev, kaj jen kiel la subintrigo konvenas en la ĉefrakonton de la romano.

La intrigo malfermas kun la novaĵo de la morto de Kazangap Asenbaev, la maljuna amiko de Jedigiev. La du infanoj de Kazangap alvenis en la scenon, kiam ili scias pri lia morto. Jedigiev konvinkas la loĝantojn entombigi lin la venontan tagon en Anna-Beit. Je la miro de lia filo, Savitzhan, kiu estis indiferenta pri la entombigo de sia patro, estis decidite transiri Sarozak al la tombejo en Anna-Beit, por alporti lin al entombigo. La karavano foriris la sekvan matenon, rakontante spertojn en la vivo de Jedigijev kaj legendojn de la Sarozakoj estas menciitaj en la romano.

Komence Jedigiev memoris kiel li batalis en Dua Mondmilito kaj estis liberigita de sia militservo pro batalŝoko. Sekvante tion, li estis sendita por labori en la fervojoj. Dum lia laboro li renkontis Kazangap, kiu konvinkis lin translokiĝi al la Boranlj-Burranji-interkruciĝo, kiu devis iĝi lia hejmo kaj la fonto de lia nomo. Jedigiev kaj Kazangap iĝis proksimaj amikoj. Kazangap donis al li kiel donacon kamelon nomata Kerner, kiu iĝis legendo pro sia forto, aspekto kaj origino.

Fine de 1951, nova familio alvenis en la vilaĝon. Tiuj estas Abutalip kaj Zarifa Kutiyev, kiuj translokiĝis al la fervojkruciĝo en Boranlj-Burranji kun siaj du malgrandaj infanoj. Komence ili havis problemojn alĝustigi al vivo en Sarozak, pro la severa medio, sed finfine ili sukcesas adaptiĝi. Antaŭ la translokiĝo, ili laboris kiel instruistoj. Abutalip ankaŭ partoprenis la militon kaj estis kaptita fare de la germanoj, sed li sukcesis eskapi kaj batalis kun la jugoslavaj partizanoj. Tamen, li estis stigmatigita kiel kaptito kaj suferspertis politikan persekuton. Jedigiev amikigis Abutalip, helpis al li adaptiĝi kaj lernas aprezi lin. Por daŭrigi siajn personajn spertojn por liaj infanoj kaj konservi sian mensan taŭgecon en la dezerto de Sarozak, Abutalip skribis pri la tempo kiam li estis militkaptito, lia fuĝo kaj lia batalado en la vicoj de la partizanoj en Jugoslavio. Li ankaŭ notis la legendojn rakontitajn al li de siaj amikoj. Bedaŭrinde, liaj agadoj estis raportitaj al la pli altaj aŭtoritatoj. Loĝantoj de Boranlj-Burranji kaj Abutalip estis pridemanditaj fare de Tansikbayev de la K.G.B. Kiel rezulto de la pridemandado, Abutalip estis akuzita je subfosado kontraŭ la registaro, kaj estis sendita al malliberejo. Dum la elĉerpigaj kaj malicaj pridemandadoj kiujn li travivis, Abutalip venis al la konkludo ke li havis neniun ŝancon eskapi el la ungoj de la KGB. Li decidis fini sian vivon, kaj ĵetis sin sub la radojn de la trajno, kiam li estis prenita por plua pridemandado. Tio iĝis konata al Kazangap kiam li iris al proksima Kumble por viziti sian filon. Reveninte de la filo, li renkontis la staciestron ĉe la fervoja stacidomo, kiu petis lin transdoni oficialan leteron al Zarifa. La administranto sciis la enhavon de la letero: la edzo de Zarifa, Abutalip, oficiale mortis en malliberejo pro koratako. Kazangap estis terurigita kaj rifuzis preni la leteron. Li revenis al Boranlj kaj iris por konsulti Jedigiev kaj lian edzinon. Ili decidis pri plano kaj efektivigis ĝin: Kazangap informis Zarifa, ke oficiala letero pri ŝia edzo atendas ŝin en Kombel, kaj Jedigiev akompanis ŝin dum la vojaĝo al Kombel, por ke ŝi ne estu sola kiam ŝi ricevos la novaĵon. Hazarde, ankaŭ Stalino mortis tiun tagon. Sed Jedigiev kaj Zarifa estis tro ĉagrenitaj por atenti la novaĵojn. Sur la vojo reen, Jedigiev instigis Zarifa por pensi pri kion ŝi rakontos al siaj infanoj kaj ŝi decidis ne rakonti al ili nuntempe ĉar ilia patro estis morta. Jedigiev certigas al ŝi sian subtenon kaj la subtenon de sia edzino kaj Kazangap. La lasta peto de Abutalip en la letero estis al Jedigiev, por rakonti al siaj infanoj pri la Arala Maro, ĉar ili ambaŭ devenas de tie.

Jedigiev kiu revenis al la maro en siaj memoroj, memoris tiun tempon kiam li kaptis oran sturgon, por kontentigi la deziron de sia edzino, Okubala. Tragedio ankaŭ trafis Jedigiev, kiam li estis informita post lia reveno de la milito ke lia unuenaskita filo mortis.

Post la morto de Abutalip, Jedigiev iĝis patrofiguro al la infanoj de Abutalip kaj eĉ amis ilin pli ol liaj gefiloj. Li enamiĝis al Zarifa kaj pasigis multe da tempo kun ŝia amiko kaj ŝiaj infanoj, sed ŝi ne reciprokis al lia amo. Ŝi foriris la vilaĝon neatendite, kun siaj infanoj, profitante la unutagan foreston de Jedigiev pro lia kamelo, kiu malaperis. Tiamaniere, Zarifa evitis disiĝoscenon, en kiu Jedigiev certe provus malhelpi ŝin foriri. Je lia reveno kun Kerner, ricevinte la novaĵon pri ŝia foriro, Jedigiev konsumis sian koleregon al la kamelo, kaj batis ĝin ĝis ĝi denove eskapis. Post tio lia amiko travivis malfacilan tempon. Li funebris la perdon de sia amato kaj sinkis en deprimon. Lia saĝa edzino, kiu konstante observis de la flanke la postkuro de Jedigiev de Zarifa kaj ŝiaj infanoj, pacience subtenis lin ĝis li resaniĝis.

Jarojn poste, post la reformoj en Sovetunio, Jedigiev metis premon sur la aŭtoritatojn por esplori la morton de Abutalip, lia plej bona amiko, por malkulpigi lian nomon kaj por la konsidero de liaj infanoj. La nomo de Abutalip estis malkulpigita kaj tiuj respondecaj estis alportitaj al justeco. Jedigiev malkovris ke Zarifa reedziĝis kaj revenis al ŝia laborposteno.

Proksime de la fino de la intrigo, la partoprenantoj de la karavano alvenis proksime de la tombejo en Anna-Beit. Tamen, la konvojo renkontis dratbarilon metitan fare de la armeo en la mezo de la vojo. Por trairi la obstaklon, ili ĉirkaŭiras ĝin alimaniere, por atingi la armean inspektejon, homekipitan de juna soldato. Al ilia teruro, ili estis rakontitaj ke aliro al Anna-Beit estis malpermesita. La soldato vokas sian komandanton por kontroli ĉu eblas devii de la ordono.

Jedigiev lernis ke la nomo de lia komandanto estis Tansikbayev, sed li lernis ke li estis malsama persono. Tamen, la juna Tansykbayev ankaŭ estas tirana kaj malaprobas ilian peton kaj informas al ili ke la tombejo estos detruita en proksima estonteco laŭ oficialaj planoj. Dum ilia reveno, kun la escepto de la filo de Kazangap, Savitzhan, ili decidis ke estus kontraŭ tradicio reveni de la entombigo kun la korpo. Ili decidas entombigi lian tombon sur la Malcomdichep-deklivo en Sarozak, kiu estis la sceno de unu el la kazaĥaj popollegendoj.

Jedigiev, faras la entombigceremonion laŭ la reguloj de la islama religio, diras preĝojn kaj aldiras personan nekrologon. Li persvadas ilin por entombigi lin proksime de Kazangap, ĉar li estas la plej maljuna kaj estos la venonta por morti. Ĉiuj forlasis la ejon ĉe la fino de la entombiga ceremonio, krom Jedigiev, kiu restis super la tombo de Kazangap kun Kerner kaj lia hundo, Julbars, dum li pripensis la pasintecon kaj la okazaĵojn de la tago. Li decidas reveni al la inspektadstacio por eligi sian koleron kontraŭ la politikoj de la armeo kaj la detruo de historiaj trajtoj. Serio de misiloj kiuj estis lanĉitaj en eksterteron de la barita areo igis Jedigiev, lian hundon kaj la kamelon fuĝi de la loko direkte al la Sarozak.

Suba intrigo

En la sama tempo kiel la ĉefintrigo en la romano, kiu traktas la entombigvojaĝon de Kazangap kaj la pasintajn memorojn de Jedigiev, sciencfikcia stila flankintrigo okazas. Proksime de la fervoja krucvojo Boranlj-Burranji estas kosmodromo, de kie sovetiaj kosmonaŭtoj estas lanĉitaj ĝis la kosmostacio "Pariteto", dum iliaj usonaj kolegoj estas lanĉitaj de la subŝtato Nevado. La du polusaj superpotencoj kunlaboras ene de la kosmoprojekto "Demiurgos", kies celo estas esplori malproksiman planedon konatan kiel "X", kies mineraloj enhavas enorman energion kiu povas kontentigi la bezonojn de la loĝantoj de la Tero. La operacia bazo de la projekto estas la aviadilŝipo "Convention", kiu veturis en la centro de la Pacifika Oceano egaldistanca de Vladivostoko kaj San-Francisko.

La suba intrigo malfermiĝas kun la deklaracio de speciala krizostato kaj ĝenerala elirmalpermeso sur "Kongreso", kiam estas rivelita ke la kosmohomoj sur la stacio mistere perdis kontakton kun la komuna kontrolcentro. Retrospektive, ĝi turniĝas ke la du astronaŭtoj forlasis la stacion kaj lasis leteron en kiu ili asertis esti farinta kontakton kun evoluinta inteligenta civilizo sur la planedo Lesnaja Grud', kiu estas miliono da lumjaroj for de la Tero. La loĝantoj de Lesnaja Grud' lancis kosmoveturilon al la kosmostacio Paritato kaj prenis ambaŭ kosmonaŭtoj al sia planedo.

En siaj dissendoj al la stacio Paritato, la du astronaŭtoj priskribas Lesnaja Grud' - ĝi estas multe pli granda ol la Tero; La koncepto de milito ne ekzistas inter ĝiaj loĝantoj kaj ekzistas nurunua registaro; Ĝiaj loĝantoj estis damaĝitaj de la procezo de "drenado de la profundoj" kaj grandaj partoj de la planedo iĝis dezertaj areoj, netaŭgaj por vivi. Tamen, ĉi tiu problemo ne estas kritika por la venontaj milionoj da jaroj kaj la loĝantoj de la planedo jam decidis kion fari pri ĝi kaj kiel ripari ĝin. Civilizo serĉas kontakti kun la loĝantoj de la tero, pro kunlaboro kaj pacaj rilatoj.

Responde al la agoj de la kosmonaŭtoj, la reprezentantoj de la du potencoj kunvenas por urĝa diskuto je la supozeble plej fatala krucvojo en la historio de la homaro. La delegitoj ĉe la konferenco decidis malhelpi la kosmonaŭtojn reveni al la Tero porĉiame. La plej signifa decido de la sekreta konferenco estas la eko de speciala operacio - lanĉado de misiloj en la atmosferon de la Tero, kies celo estas detrui ajnan fremdan kosmoŝipon kiu penetras la atmosferon kaj malhelpi ajnan kontakton kun la civilizo de Lesnaja Grud'. La ĉefa konsidero de la sovetianoj kaj la usonanoj estas certigi, ke nenio ŝanĝiĝu sur la tero.

Popolaj fabeloj

Tra "Kaj la tago daŭras pli ol jarcenton" aperas pluraj popolaj fabeloj el la kazaĥa tradicio. Tiuj legendoj reflektas la tradicion kaj kulturon de la homoj kiujn la romano traktas kaj rilatas al la kurso de la intrigo kaj la situacio en kiu la herooj de la rakonto estas ĉe tiu punkto.