Panspermio
Panspermio (angle Panspermia; esperantigita ĉiesemeco) estas teorio kiu asertas ke la origino de vivo (abiogenezo) ne estas de la Tero, sed de Ekstertero. La teorio traktas sciencajn pruvojn, ke la transiro de vivo de unu planedo al alia, aŭ de unu stelsistemo al alia, estas ebla kaj ne malofta.
Je la komenco de la 21-a jarcento, Panspermio estas franĝa teorio kun malgranda subteno inter ĉefaj sciencistoj [1]. Kritikantoj argumentas ke ĝi ne alrespondas la demandon de la deveno de vivo sed simple lokas ĝin sur alia ĉiela korpo. Ĝi estas ankaŭ kritikita ĉar ĝi ne povas esti elprovita eksperimente [2].
Fono[redakti | redakti fonton]
La plej malnova verkaĵo pri panspermio konata nuntempe estis verkita de la greka filozofo Anaksagoro, kiu asertis jam en la kvina jarcento a.K., ke la tuta universo estas plena de vivo, tio signifas, ke vivo ne troviĝas nur sur la Tero [3]. Sed ne estis provizitaj sciencaj klarigoj kaj la tuta teorio baziĝis nur sur filozofiaj argumentoj. Panspermio komencis atingi pli sciencan formon helpe de la verkado de Jöns Jakobo Berzelius (1834) [4], Hermann E. Richter (1865) [5], Kelvin (1871) [6], Hermann von Helmholtz (1879) [7] kaj fine atinganta la nivelon de detala scienca hipotezo tra la penoj de la sveda kemiisto Svante Arrhenius (1903) [8].
Etimologio[redakti | redakti fonton]
La origino de la nomo "panspermia" estas de la greka. Pan signifas "ĉio" aŭ "miksaĵo" kaj sperma signifas spermon. Tio estas - "miksaĵo de semoj (de la vivo)".
Evoluo de la teorio[redakti | redakti fonton]
La teorio estis formulita en 1903 fare de la sveda kemiisto Arrhenius, kiu asertis, ke estas la fenomeno de radiada premo kiu permesas al mikroskopaj unuĉelaj organismoj (mikroorganismoj) translokiĝi de unu planedo al alia (aŭ inter unu stelsistemo kaj alia). La aserto de Arrhenius poste pruviĝis malebla.
Sciencistoj el la tuta mondo prezentis pliajn teoriojn antaŭ kaj post la publikigo de la teorio de Arrhenius, inkluzive de la germana fizikisto Hermann von Helmholtz en 1879. La plej fama teorio ekde la teorio de Arrhenius estas tiu de la paro de britaj esploristoj Fred Hoyle kaj Chandra Wickramasinghe (1974) [9][10], kiuj asertis ke bakterioj kaj aliaj estaĵoj povas penetri la atmosferon de planedo ĝenerale, aŭ de la Tero aparte helpe de enpenetraj pulvo [11], kometoj [12], meteoroj [13], planedetoj [14], tiel kiel de kosmoveturiloj portantaj neintencitan Interplanedan kontaminadon de mikroorganismoj [15], kaj aliaj kosmo-flugantaj objektoj vojaĝantaj en la spaco. Laŭ ilia aserto, ili sukcesis trovi rilaton inter la surteriĝo de meteoritoj sur la Tero kaj konataj epidemioj kiuj eksplodis tra la historio [16].
En 1969, proksime de la vilaĝo de Murchison en Aŭstralio, partoj de meteorito (kiu poste estis nomita la Murchison-meteorito laŭ la vilaĝo) enhavanta aminoacidojn kaj aliajn organikajn substancojn estis malkovritaj. Ĉi tiuj substancoj estas la bazaj konstrubriketoj de la nukleotidoj kiuj konsistigas la DNA kaj RNA-molekulojn. Tiu eltrovaĵo donis signifan akcelon al la panspermia teorio, kvankam kelkaj pridubas la fidindecon de la datenoj, kaj asertas, ke la fonto de la organikaj molekuloj povus esti en la poluado kiu okazis dum la restado de la meteorito sur la Tero.
La usona profesoro Francis Crick, unu el la malkovrintoj de la strukturo de DNA, proponis en 1973 multe pli revolucian (sed ankoraŭ ne neeblan) ideon, laŭ kiu tre progresinta ekstertera kulturo intence semis vivon sur planedoj kiel Tero. Ilia motivo por fari tion, li asertas, povas esti disvastigi ilian kulturon tra la Universo (ĉar vivo sur la Tero similas al ĝi) aŭ esplori. Ĉi tiu ideo ankaŭ rememorigas la kreoteorion, krom ke ĉi tie Dio estas fakte eksterterano.
La teorio[redakti | redakti fonton]
Necesaj kondiĉoj[redakti | redakti fonton]
Laŭ la teorio, tri esencaj kondiĉoj devas esti plenumitaj, neniun el kiuj oni povas pruvi aŭ kontraŭpruvi (kaj tial ĉi tiu teorio ne estas scienca teorio):
- La vivaĵoj devas esti fortranĉitaj de sia gepatra planedo iel.
- La estaĵoj devas trapasi spacon iel ĝis atingi la cellokon (alia planedo).
- La estaĵoj devas fari la transiron de spaco al la planedo mem, tra ĝia atmosfero.
La liberiga rapido postulata por korpo (nekonsiderante la mason) por forlasi la sunsistemon ĝis la gravita forto farita de la Suno tute ne influas ĝin) estas proksimume 151,560 km/h (42.1 km/s). Por ke ĉiela korpo, kiel meteorito aŭ alia kosma roko, disiĝos de la planedo, sur kiu ĝi situas, necesas potenca kosma kolizio, kiu permesos al tiu korpo translokiĝi tiom rapide ke ĝi atingas la rapidon bezonatan por esti elĵetita de la planedo kaj forlasi ĝian sistemon tiel ke la gravita forto aplikata de la stelo al ĝia maso estus efektive nula. Scienco nuntempe ne scias pri iu natura intrastela forto, kiu kapablas ĵeti solidajn korpojn per tia forto [17].
Efikoj de malgrandaj ĉielaj korpoj sur pli grandaj steloj estis kaj daŭre estas ordinaraj. Nur sur la Tero oni malkovris multajn meteoritojn devenantajn de spaco, el kiuj dekoj devenas de la proksimaj planedoj - Marso, Venuso - kaj de la Luno. Antaŭ miliardoj da jaroj ĉi tiuj efikoj de ĉi tiuj kosmaj korpoj unu sur la alian estis pli oftaj. Ili estas tiuj, kiuj kaŭzis la plej multajn kraterojn, kiujn oni nuntempe konas sur la luno [18][19].
Longa restado de vivo en spaco[redakti | redakti fonton]
La plej verŝajna tipo de restado por longedaŭra postvivado de vivaĵoj en la kondiĉoj regantaj en la ekstertero estas en formo de sporoj. Mikroskopaj estaĵoj povas postvivi tiamaniere dum longa tempo en severaj kondiĉoj, kaj poste evolui al la origina vivoformo kiam kondiĉoj pliboniĝas, aŭ kiam la meteorito sur ili ĝis nun vivis alteriĝas sur solidan grundon.
Por plia legado[redakti | redakti fonton]
- Crick, Francis (1981), Life, Its Origin and Nature, Simon & Schuster, (ISBN 978-0708822357)
- Hoyle, Fred (1983), The Intelligent Universe, London: Michael Joseph, (ISBN 978-0718122980)
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- paradokso de Fermi
- Evolucio
- origino de vivo
- Raelismo
- antikvaj eksterteranoj
- ekstertera vivo
- loĝebla zono - areo en spaco kie taŭgaj kondiĉoj ekzistas por vivteni
- spontanea generado
- ekstremofilo
- The Andromeda Strain
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ May, Andrew. (2019) Astrobiology: The Search for Life Elsewhere in the Universe. ISBN 978-1785783425. OCLC 999440041. “Although they were part of the scientific establishment—Hoyle at Cambridge and Wickramasinghe at the University of Wales—their views on the topic were far from mainstream, and panspermia remains a fringe theory”.
- ↑ (2010) “Experimental methods for studying microbial survival in extraterrestrial environments”, Journal of Microbiological Methods 80 (1), p. 1–13. doi:10.1016/j.mimet.2009.10.004.
- ↑ Kolb, Vera M.. (2020) “10”, Astrobiology for a General Reader: A Question and Answers – Panspermia hypothesis. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1527555020. The Panspermia hypothesis states that life exists elsewhere in the universe, and could be distributed far and wide. This idea was first introduced by the ancient Greek philosopher Anaxagoras (5th Century BCE), who believed that the universe is made of an infinite number of seeds ("spermata" in Greek). Upon reaching the Earth, these seeds gave rise to life. Anaxagorus introduced the term "Panspermia", which in Greek means literally "seeds everywhere".
- ↑ (1834) “Analysis of the Alais meteorite and implications about life in other worlds”, Liebigs Annalen der Chemie und Pharmacie 10, p. 134–135.
- ↑ Rothschild, Lynn J.. (Junio 2003) Evolution on Planet Earth – The Impact of the Physical Environment. Academic Press, p. 109–127. ISBN 978-0125986557.
- ↑ (1871) “Inaugural Address to the British Association Edinburgh. 'We must regard it as probably to the highest degree that there are countless seed-bearing meteoritic stones moving through space.'”, Nature 4 (92), p. 261–278 [262]. doi:10.1038/004261a0.
- ↑ History of Panspermia. Arkivita el la originalo je 13a de Oktobro 2014. Alirita 25a de Julio 2013.
- ↑ Arrhenius, S.. (1908) Worlds in the Making: The Evolution of the Universe. New York: Harper & Row.
- ↑ (2007) “Pollination of exoplanets by nebulae”, International Journal of Astrobiology 6 (3), p. 223–228. doi:10.1017/S1473550407003710.
- ↑ (2007) “Panspermia in the context of the timing of the origin of life and microbial phylogeny”, Int. J. Astrobiol. 6 (3), p. 249–254. doi:10.1017/S1473550407003813.
- ↑ (6a de Novembro 2017) “Space dust collisions as a planetary escape mechanism”, Astrobiology 17 (12), p. 1274–1282. doi:10.1089/ast.2017.1662.
- ↑ (2011) “Bacterial morphologies supporting cometary panspermia: a reappraisal”, International Journal of Astrobiology 10 (1), p. 25–30. doi:10.1017/S1473550410000157.
- ↑ (10a de Januaro 2018) “Organic matter in extraterrestrial water-bearing salt crystals”, Science Advances 4 (1), p. eaao3521. doi:10.1126/sciadv.aao3521.
- ↑ (2010) “Panspermia: A promising field of research”, Astrobiology Science Conference 1538, p. 5224.
- ↑ Forward planetary contamination like Tersicoccus phoenicis, that has shown resistance to methods usually used in spacecraft assembly clean rooms (Cleanroom): (May 19, 2014) “Microbial stowaways to Mars identified”, Nature. doi:10.1038/nature.2014.15249.
- ↑ Hoyle, Fred. (1986) Viruses from Space and Related Matters. University College Cardiff Press.
- ↑ . Panspermia Asks New Questions (2001). Alirita 25a de Julio 2013.
- ↑ Pickrell, John, "Top 10: Controversial pieces of evidence for extraterrestrial life", New Scientist, 4a de Septembro 2006.
- ↑ May, Andrew. (2019) Astrobiology: The Search for Life Elsewhere in the Universe. ISBN 978-1785783425. OCLC 999440041. “Although they were part of the scientific establishment—Hoyle at Cambridge and Wickramasinghe at the University of Wales—their views on the topic were far from mainstream, and panspermia remains a fringe theory”.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Cox, Brian. "Ĉu ni pensas pri eksterterana vivo ĉiamaniere malĝuste?". BBC Ideoj, video farita de Pomona Pictures, la 29an de novembro 2021.
- Loeb, Abraham. "Ĉu vivo de la Tero eskapis la sunsistemon eonoj antaŭe?". Scientific American, la 4an de novembro 2019
- Loeb, Abraham. "Spacŝipo de Noao" Scientific American, la 29an de novembro 2020