Skamandro
| Skamandro | |
|---|---|
| |
| Oceanido | |
| Verko | Iliado |
| Informoj | |
| Sekso | vira |
| Patro | Oceano |
| Patrino | Tetiso |
| Edzo/Edzino | Idaia |
| Infanoj | Teucer, king of Troy • Callirhoe • Strimo • Glaucia |
Skamandro (el la greka Σκάμανδρος, «foso farita de homo» aŭ «kurbiĝinta homo»[1] estas la nomo de du roluloj de la helena mitologio: oceanido kaj sia nepo, kiu iĝis reĝo de Beotio.
Skamandro, la oceanido
[redakti | redakti fonton]Skamandro estis riverdio, la plej larĝa el tiuj, kiuj fluadis tra la ebenaĵo sur Monto Ido, en Troado (Misio). Ĝi naskiĝas en ĉi tiu monto kaj alfluas en Helesponton, proksime al la monteto Sigeo. Verŝajne ĝi temas pri la nuntempa Karamendereso, rivero en la provinco Çanakkale (Turkio). Ĝi havis du nomojn: Ksanto por la dioj kaj Skamandro por la homoj, kio eble estas diferencigo inter la riverdio kaj la rivero mem[2]. Laŭ Homero[3], tiu ĉi akvofluo devenis el du fontoj, unu kun varma akvo kaj la alia kun tiu malvarma, sendepende de la sezono[4].
Kiel la plimulto de la oceanidoj, Skamandro estis filo de la maraj titanoj Oceano kaj Tetiso[5]. Tamen, alternativa versio asertas ke lia patro estis Zeŭso[6].
Verŝajne, la originon de la rivero oni atribuas al Heraklo. Kiam la heroo vizitadis la regionon en sia ekspedicio kontraŭ Trojo li tiom soifis ke li gratis la teron ĝis spruĉo de rivero. Tio povas iom klarigi la etimologion de ĝia nomo, kiu signifas «foso farita de homo» (skamma andros). La kompilisto de Homero aldonas ke Zeŭso helpis sian filon en tiu tasko, per sendado de fulmo kiu ebligis la aperon de akvo. Laŭtradicie, la akvo de Skamandro blankigis la hararon de la virinoj kiuj sin banadis en ĝi[7]. Afrodito profitis tiun efikon por doni al sia hararo oran aspekton, antaŭ la juĝo de Pariso[8]. Tio eble estas la origino de ĝia alternativa nomo (Ksanto signifas «flava»), ĉar oni tinkturis la ŝafan lanon en tiu ĉi rivero.
La riverdio Skamandro ricevis kultadon en templo al li dediĉita. Fakte, la saĝa Dolopiono estis unu el liaj sacerdotoj[9]. Elstaras la rito laŭ kiu ĉiuj fraŭlinoj, la nokton antaŭ edziniĝo, banis sin en la rivero kaj oferis ilian virgecon al li. Skamandro, dankeme pro la ofero, aperadis el la kanejo kaj akompanadis la junulinojn al lia kaverno[10]. Laŭ rakonto de Skino, fia junulo enamiĝinta de iu Kaliroo profitis tiun riton kaj, kiam la knabino banis sin, li alivestiĝis kiel riverdio kaj akompanis ŝin ĝis la gruto. Kelkajn tagojn poste, Kaliroo revidis la knabon surstrate, kaj naive atentigis ĉiujn pri la ĉeesto de Skamandro en la urbo. La junulo nur savis sian vivon danke al ĝustatempa forfuĝo[11].
Laŭ alternativa versio, la rivero ricevis sian nomon de samnoma junulo kiu gvidis kolonigocelan ekspedicion de triono de la kreta loĝantaro, kiu forlasis siajn hejmojn pro tiea malsatego. Ĵusalveninte en Frigio, ili tendumis proksime al la urbo Hamaksito, inter la maro kaj monto kiun ili nomigis Ido, kiel tiu troviĝanta en ilia deveninsulo[12]. Apolono konsilis ilin setliĝi en loko kie ili suferus noktan atakon de naskiĝintoj el la tero. Ĉinokte, kamparaj musoj invadis la tendaron kaj ronĝadis la ledajn partojn de ilia armilaro. Post tio, la ekspedicianoj dediĉis templon al Smintea Apolono kaj setlis ĉirkaŭe, fondante la urbon Sminteo. Kun la helpo de Apolono, ili venkis siajn najbarojn, la bebricojn, sed dumbatale Skamandro falis kaj dronis en la riveron Ksanto, kiu de tiam ricevis lian nomon. Tamen, plia versio asertas ke li estis filo de Koribo, kaj ĵetis sin en la rivero pro freneziĝo, post partopreni la misteron de la Patrino de la dioj[13].
Skamandro edziĝis al loka nimfo Ideo[14] kiu naskis al li la elstaran Teŭkron[15], unuan reĝon de Trojo. Kiel riverdio, li ankaŭ estis patro de kelkaj najadoj, kiaj Kaliroo[16], Glaŭkio[17], la Trojaj nimfoj[18] kaj Strimo, edzino de la posta reĝo Laomedono. Tamen, aperas en la diversaj fontoj alternativaj nomoj de la parulino de Skamandro, kiaj Leŭkipo, Zeŭksipo aŭ Tooso.
Skamandro en la Troja milito
[redakti | redakti fonton]Kvankam Apolono kaj Pozidono devojigis la kursadon de ĉiuj riveroj de la areo, Skamandro kaj Simoizo inkludite, dum naŭ tagoj en klopodo faligi la muregojn de Trojo per inundo[19], Skamandro intervenis en la Troja milito apogante la trojanojn[20] post insultado kontraŭ li fare de la aĥaja Aĥilo. Ĉifoje li aperas nur kiel personigo de la rivero, ĉagrenita ĉar la aĥajoj, kiu starigis sian tendaron ĉe lia alfluo en Helesponton, uzis la ebenaĵon de li trafluata kiel batalkampo, do lia akvo pleniĝis je homa sango kaj kadavroj. Li klopodis mortigi la grekan heroon trifoje, kun la helpo de sia rivera frato Simoizo. Nur la interveno de Hero, Ateno kaj Hefesto sukcesis savi Aĥilon. La forĝista dio, post peto de sia patrino, ekbrulis fajregon kiu katastrofis la tutan ebenaĵon kaj sekigis la fontojn de la troadaj riveroj, kies akvo eĉ komencis boli. Finfine, preskaŭ sekita Skamandro petegis kompaton kaj rifuzis plu ataki la heroon, revenante al ĝia fluado[21].
Multaj fontoj priskribas la funebron de Skamandro kaj siaj filinoj pro la partopreno de tiom da junuloj en la milito[22], unue, kaj pro la fina detruo de la urbo, poste[23]. Li klopodis eviti ĝin, kaj kune kun Simoizo kriadis kiam la trojanoj naive enirigis la trojan ĉevalon, sed timego al ebla puno fare de Hero silentigis ilin[24].
Skamandro, reĝo de Beotio
[redakti | redakti fonton]Nepo de la antaŭe priskribita riverdio nomiĝis ankaŭ Skamandro kaj estis reĝo de Beotio. Lia patro estis Deimaĥo, filo de Eleono. Li donis sian nomon al rivero Inaĥo, kaj ankaŭ nomigis unu el ĝiaj alfluantoj per la nomo de lia patrino, Glaŭkio, najada nimfo kaj filino de la oceanida Skamandro.
Deimaĥo estis fervora amiko de Heraklo, kaj akompanis lin en la ekspedicio kontraŭ Trojo. Tie li renkontis Glaŭkion, sed mortis tuj poste dumbatale. En memoro de sia amiko, Heraklo protektis la junulinon, tiam graveda de Skamandro, kaj portis ŝin ĝis Beotio por eviti ke oni kulpigis ŝin pro perfido.
Reĝo Skamandro edziĝis al Akiduzo, kaj havis kun ŝi filinojn konatajn kiel "la fraŭlinoj". En Beotio oni honoradis ilin[17]. Honore al sia edzino, Skamandro donis ŝian nomon al beotia fonto.
| Genealogia arbo de la Mitaj reĝoj de Trojo kaj Beotio |
|---|
Bibliografio
[redakti | redakti fonton]- Homero. Iliado, 21-a kanto. Teksto en la antikva greka ĉe Vikifontaro.
- Filostrato. Bildigoj, 1.1.: Skamandro (Σκάμανδρος). Dulingva teksto[rompita ligilo] greka-franca ĉe la paĝo de Philippe Remacle (1944 - 2011).
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]Notoj kaj referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Robert Graves. The Greek Myths.
- ↑ Ptolomeo Hefestiono. Nova historio, libro 4.
- ↑ Homero. Iliado, 149 kaj sekv.
- ↑ Homero. Iliado, 20.54 kaj sekv.
- ↑ Heziodo. Teogonio, 345.
- ↑ Filostrato la Maljuna. Bildigoj, 2.8.
- ↑ François Noël. Dictionnaire Universel de la Fable et de la Mythologie.
- ↑ Pierre Grimal. Dictionnaire de la mythologie grecque et romaine.
- ↑ Homero. Iliado, 32.
- ↑ Vergilio. Eneado, 3.
- ↑ Skino. Leteroj, 10.
- ↑ Strabo. Geographica, 13.1.48.
- ↑ Diodoro Sicila. Historia biblioteko, 4.
- ↑ Pseŭdo-Apolodoro. Mitologia biblioteko, 3.12.1-3.
- ↑ Diodoro Sicila. Historia biblioteko, 4.75.1.
- ↑ Pseŭdo-Apolodoro. Mitologia biblioteko, 3.141.
- ↑ 17,0 17,1 Plutarko. Quaestiones grecae, 41.
- ↑ Kinto el Smirno, 11.245 kaj 14.17.
- ↑ Homero. Iliado, 12.18.
- ↑ Homero. Iliado, 20.73-74 kaj 21.
- ↑ Pseŭdo-Apolodoro. Mitologia biblioteko, 4.7-8.
- ↑ Kinto el Smirno. Malvenko de Trojo, 14.71 kaj sekv.
- ↑ Trifiodoro. Konkero de Iliono, 683 kaj sekv.
- ↑ Trifiodoro. Konkero de Iliono, 322 kaj sekv.