Hagia Sofia: Malsamoj inter versioj

	Hagia Sofia
	Ekstera vido al Hagia Sofia;
vidindaĵo • moskeo • muzeo • moskeo • muzeo • secularized church • secularized mosque • malgranda baziliko
Bazaj informoj
Loko	Istanbulo
Religia aliĝo	Islamo
Ŝtato	Ŝablono:Flagicon Turkio
Jaro de konsekro	26-an de decembro 537
Religia statuso	baziliko, moskeo
Funkcia statuso	muzeo
Arkitektura priskribo
Arkitekto(j)	Isidoro Mileta; Anthémios de Trall
Arkitektura stilo	bizanca arkitekturo
Karakterizaĵoj
Kupolo(j)	1
Minareto(j)	4
Materialoj	marmoro, porfiro
	v • d • r

Browse history interactively

(Rigardi ŝanĝojn inter stabila kaj nuna versioj)

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 22:30, 2 feb. 2016

Koordinatoj mankas! Bonvolu kunhelpi.

Hagia Sofia (greke Ἁγία Σοφία, turke Ayasofya) aŭ templo de Dia Saĝeco estas templo konstruita en Istanbulo, Turkio, nome kristana patriarka bazilika kirko, poste imperia moskeo, kaj nune muzeo (Ayasofya Müzesi). Temas pri unu el la plej konataj sakralaj konstruaĵoj de la mondo. El la dato de ties konstruo en 537 ĝis 1453, ĝi servis kiel Ortodoksa katedralo kaj sidejo de la Patriarko de Konstantinopolo,^[1] escepte inter 1204 kaj 1261, kiam ĝi estis konvertita en romkatolika katedralo sub la Latina Imperio. La konstruaĵo estis moskeo el la 29a de Majo 1453 ĝis 1931. Ĝi estis tiam laikigita kaj malfermiĝis kiel muzeo en la 1a de Februaro 1935.^[2]

Fama ĉefe pro sia enorma kupolo, ĝi estas konsiderata epitomo de bizanca arkitekturo^[3] kaj oni diras ke ĝi "ŝanĝis la historion de arkitekturo".^[4] Ĝi estis la plej granda katedralo de la mondo dum preskaŭ milo da jaroj, ĝis la Sevila Katedralo estis kompletigita en 1520. La nuntempa konstruaĵo estis origine konstruita kiel preĝejo inter 532 kaj 537 je ordonoj de la bizanca imperiestro Justiniano la 1-a kaj estis la tria preĝejo de Sankta Saĝeco kiu okupis la lokon, el kiuj la du antaŭaj estis detruitaj de revoluciuloj. Ĝi estis desegnita de la grekaj geometriistoj Isidoro de Mileto kaj Antemio de Tralles.^[5]

La estiĝo kaj evoluo de la konstruaĵo

Kristana periodo

Hagia Sofia estis konstruita je impulso de bizanca imperiestro Justiniano la 1-a kaj konsekrita la 26-an de decembro 537, kaj nome sur loko, kie jam antaŭe staris templo de sankta Sofio. Arkitektoj de la konstruaĵo estis Isidoro Mileta kaj Antemio de Tralles. Ĝis hodiaŭ ĝi estas la plej signifa memoraĵo de la bizanca arkitekturo, simbolo de la tuta Istanbulo. Sed malgraŭ tio jam en la jaro 558 ties kupolo dum tertremo frakasiĝis. Sekvis pluaj tertremoj en la jaroj 989 kaj 1346, sed tiuj jam ne havis tian pereigan efikon. La templo estis tiutempe ankaŭ rezidejo de konstantinopola patriarko. Post konkero de Konstantinopolo fare de la kvara krucmilito la templo de Dia Saĝeco estis sidejo de la latina patriarko konstantinopola.

Islama periodo

Hagia Sofia en Esperanto

En la kvina kanto de la verko de Abel Montagut nome Poemo de Utnoa okazas asembleo de la Gobanoj (eksterteranoj). Tie oni akceptas, ke oni plikuraĝigu la malfortigitan Utnoan (nome la ĉefrolulo Noa) pere de la drogo anoŭdo. Inna malsupreniras kaj liveras ĝin al Noa. Je ties efiko aperas antaŭ li la poeto Valmikio kiu montras al li la enormajn atingojn de la estonta homaro, se li sukcesas savi ĝin, nome, en Azio, el Ĉina Murego al insulo Srilanko. Poste aperas la japana pentristo Hokusajo kiu siavice montras aliajn mirindaĵon el Azio. Kaj poste venas la vico de Fidiaso, kiu montras mirindaĵojn el suda kaj centra Eŭropo kaj la venonta ĉiĉerono estas Maria Sklodovska, kiu montros al Utnoa la mirindaĵojn de centra kaj orienta Eŭropo. Jen kiel ŝi prezentas Istanbulon kun ĉefa intereso al Hagia Sofia:

„

Al Istambulo venas la vojaĝantoj alaŭde,

miksejo de popoloj kaj verkoj bunte surprizaj,

el kiuj, luksorname, elstaras Sankta Sofia.^[6] ”

Vidu ankaŭ

Otomana arkitekturo

Notoj

↑ Müller-Wiener (1977), p. 112.
↑ Magdalino, Paul, et al. "Istanbul: Buildings, Hagia Sophia" in Grove Art Online. Oxford Art Online. http://www.oxfordartonline.com. alirita la 28an de Februaro 2010.
↑ Fazio, Michael. (2009) Buildings Across Time, 3‑a eldono, McGraw-Hill Higher Education. ISBN 978-0-07-305304-2.
↑ Simons, Marlise, "Center of Ottoman Power", New York Times, 22a de Aŭgusto 1993. Kontrolita 4a de Junio 2009.
↑ Kleiner, Fred S.. (2008) Gardner's Art Through the Ages: Volume I, Chapters 1–18, 12‑a eldono, Mason, OH: Wadsworth. ISBN 0-495-46740-5.
↑ Abel Montagut, Poemo de Utnoa. Pro Esperanto. Vieno, 1993. ISBN 3-85182-007-X. 225 p., p. 121.

[mw112-1] Müller-Wiener (1977), p. 112.

[2] Magdalino, Paul, et al. "Istanbul: Buildings, Hagia Sophia" in Grove Art Online. Oxford Art Online. http://www.oxfordartonline.com. alirita la 28an de Februaro 2010.

[BAT-3] Fazio, Michael. (2009) Buildings Across Time, 3‑a eldono, McGraw-Hill Higher Education. ISBN 978-0-07-305304-2.

[nytimes-4] Simons, Marlise, "Center of Ottoman Power", New York Times, 22a de Aŭgusto 1993. Kontrolita 4a de Junio 2009.

[5] Kleiner, Fred S.. (2008) Gardner's Art Through the Ages: Volume I, Chapters 1–18, 12‑a eldono, Mason, OH: Wadsworth. ISBN 0-495-46740-5.

[6] Abel Montagut, Poemo de Utnoa. Pro Esperanto. Vieno, 1993. ISBN 3-85182-007-X. 225 p., p. 121.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linio 54: / Linio 54: @@
 '''Hagia Sofia''' ([[greka lingvo|greke]] '''Ἁγία Σοφία''', [[turka lingvo|turke]] '''Ayasofya''') aŭ '''templo de Dia Saĝeco''' estas [[templo]] konstruita en [[Istanbulo]], [[Turkio]], nome [[Kristanismo|kristana]] [[Patriarko de Konstantinopolo|patriarka]] [[baziliko|bazilika]] [[kirko]], poste imperia [[moskeo]], kaj nune muzeo (''Ayasofya Müzesi''). Temas pri unu el la plej konataj sakralaj konstruaĵoj de la mondo. El la dato de ties konstruo en 537 ĝis 1453, ĝi servis kiel [[Konstantinopola Ortodoksa Eklezio|Ortodoksa]] [[katedralo]] kaj sidejo de la [[Patriarko de Konstantinopolo]],<ref name=mw112>Müller-Wiener (1977), p. 112.</ref> escepte inter 1204 kaj 1261, kiam ĝi estis konvertita en [[Katolika Eklezio|romkatolika]] katedralo sub la [[Latina Imperio]]. La konstruaĵo estis moskeo el la 29a de Majo 1453 ĝis 1931. Ĝi estis tiam [[Laikeco|laikigita]] kaj malfermiĝis kiel muzeo en la 1a de Februaro 1935.<ref>Magdalino, Paul, et al. "Istanbul: Buildings, Hagia Sophia" in Grove Art Online. Oxford Art Online. http://www.oxfordartonline.com. alirita la 28an de Februaro 2010.</ref>
+Fama ĉefe pro sia enorma [[kupolo]], ĝi estas konsiderata epitomo de [[bizanca arkitekturo]]<ref name=BAT>{{cite book | last1=Fazio |first1=Michael |last2=Moffett |first2=Marian |last3=Wodehouse |first3=Lawrence | title = Buildings Across Time | edition = 3rd | isbn = 978-0-07-305304-2 | publisher = McGraw-Hill Higher Education | year = 2009}}</ref> kaj oni diras ke ĝi "ŝanĝis la historion de arkitekturo".<ref name="nytimes">{{cite news|url=http://www.nytimes.com/1993/08/22/travel/center-of-ottoman-power.html|title=Center of Ottoman Power|work=New York Times|last= Simons|first=Marlise |accessdate=4a de Junio 2009 | date=22a de Aŭgusto 1993}}</ref> Ĝi estis la plej granda katedralo de la mondo dum preskaŭ milo da jaroj, ĝis la [[Sevila Katedralo]] estis kompletigita en 1520. La nuntempa konstruaĵo estis origine konstruita kiel [[preĝejo]] inter 532 kaj 537 je ordonoj de la [[Bizanca Imperio|bizanca imperiestro]] [[Justiniano la 1-a]] kaj estis la tria preĝejo de Sankta Saĝeco kiu okupis la lokon, el kiuj la du antaŭaj estis detruitaj de revoluciuloj. Ĝi estis desegnita de la [[Grekoj|grekaj]] geometriistoj [[Isidoro de Mileto]] kaj [[Antemio de Tralles]].<ref>{{cite book|last = Kleiner|first = Fred S.|author2=Christin J. Mamiya|title = [[Gardner's Art Through the Ages|Gardner's Art Through the Ages: Volume I, Chapters 1–18]]|publisher=Wadsworth|location= Mason, OH|edition=12th|year = 2008|page=329|isbn =0-495-46740-5}}</ref>
 == La estiĝo kaj evoluo de la konstruaĵo ==
@@ Linio 59: / Linio 61: @@
 [[dosiero:Kiel povus aspekti Hagia Sofia sen minaretoj.jpg|eta|maldekstra|<center>Kiel '''hipoteze''' pli-malpli povus aspekti la katedralo nun, se ne la minaretoj estus aldonitaj pli ol 800 jarojn post la konstruo]]
 [[Dosiero:Haga Sofia RB1.jpg|dekstra|eta|Hagia Sofia nokte]]
-Hagia Sofia estis konstruita je impulso de [[bizanca imperio|bizanca]] [[imperiestro]] [[Justiniano la 1-a]] kaj konsekrita la [[26-an de decembro]] [[537]], kaj nome sur loko, kie jam antaŭe staris templo de [[sankta Sofio]]. Arkitektoj de la konstruaĵo estis [[Isidoro Mileta]] kaj [[Anthémios de Trall]]. Ĝis hodiaŭ ĝi estas la plej signifa memoraĵo de la bizanca arkitekturo, simbolo de la tuta Istanbulo. Sed malgraŭ tio jam en la jaro [[558]] ties [[kupolo]] dum [[tertremo]] frakasiĝis. Sekvis pluaj tertremoj en la jaroj [[989]] kaj [[1346]], sed tiuj jam ne havis tian pereigan efikon. La templo estis tiutempe ankaŭ rezidejo de [[konstantinopolo|konstantinopola]] [[patriarko]]. Post konkero de Konstantinopolo fare de la [[kvara krucmilito]] la templo de Dia Saĝeco estis sidejo de la latina patriarko konstantinopola.
+Hagia Sofia estis konstruita je impulso de [[bizanca imperio|bizanca]] [[imperiestro]] [[Justiniano la 1-a]] kaj konsekrita la [[26-an de decembro]] [[537]], kaj nome sur loko, kie jam antaŭe staris templo de [[sankta Sofio]]. Arkitektoj de la konstruaĵo estis [[Isidoro Mileta]] kaj [[Antemio de Tralles]]. Ĝis hodiaŭ ĝi estas la plej signifa memoraĵo de la bizanca arkitekturo, simbolo de la tuta Istanbulo. Sed malgraŭ tio jam en la jaro [[558]] ties [[kupolo]] dum [[tertremo]] frakasiĝis. Sekvis pluaj tertremoj en la jaroj [[989]] kaj [[1346]], sed tiuj jam ne havis tian pereigan efikon. La templo estis tiutempe ankaŭ rezidejo de [[konstantinopolo|konstantinopola]] [[patriarko]]. Post konkero de Konstantinopolo fare de la [[kvara krucmilito]] la templo de Dia Saĝeco estis sidejo de la latina patriarko konstantinopola.
 === Islama periodo ===