Alkoholo
Alkoholo povas esti
- substanco, kiu troviĝas en fermentintaj trinkaĵoj, kaj kiun oni povas koncentri per distilado; pli precize nomata "etilalkoholo" aŭ "etanolo".
- iu ajn ano de klaso de kemiaj kombinaĵoj, el kiuj etilalkoholo estas unu.
La vorto devenas de la araba al-kohl, kiel oni nomas antimonan sulfidon. La ligo estas, ke alkemiistoj izolis antimonan sulfuridon, (por uzo kiel kontraŭsepsaĵo kaj kosmetikaĵo) per sublimado. Oni latinigis la vorton kiel alcohol, kaj uzis ĝin por nomi ankaŭ aliajn produktojn de sublimado aŭ distilado, inkluzivante la distilaĵon de vino.
Historio
Malkovris unue la persoj en la araba imperio la metodon de distilado, per "alambiko" (distililo). Abu Bakr al Razi, persa kuracisto (864-925), unue priskribis science principojn de alkohola distilado, la ilojn bezonatajn, kaj elfarado de brando.
Aviceno, persa filozofo (980-1037) plibonigis la distililon per elpensado de la distil-serpento.
Distililo kaj brando alvenis Andaluzion, kaj poste disvastiĝis tra Eŭropo. Ofte la monaĥoj en la abatejoj estis la unuaj produktantoj kaj vendistoj de tiaj "akvoj", kiel oni tiam ilin nomis. Tiel la abatejoj de Irlando jam distilis la uisce beatha en 1170, kiam la soldatoj de Henriko la 2-a (Anglio) invadis Irlandon.
En 1661, per la distilado de buksa ligno, izolis Robert Boyle la substancon (ne taŭga por trinki), kiun li nomis spirit of box (spirito de bukso). Pli malfrue oni nomis tion substancon "ligna alkoholo", "metilalkoholo", "metanolo".
Variaj signifoj
Oni diras alkoholo, kiam oni pensas pri alkoholaĵo, ebriigaĵo, trinkaĵo. La efika parto de la naturaj ebriigaĵoj estas kemie etanolo.
Malsanece ĉiama sopiro je alkoholo nomiĝas alkoholismo.
Alkoholoj kiel klaso de kombinaĵoj
En nuntempa kemio, la vorto "alkoholo" signifas ne nur la etanolon (aŭ etilalkoholon) en trinkaĵoj. Anstataŭe, la vorto signifas iun ajn anon de klaso de kombinaĵoj, inter kiuj etanolo estas unu.
Alkoholoj estas organikaj substancoj kun OH-grupo. Se la grupo ligiĝas al karbono de aromata ciklo temas pri fenoloj.
- alifata saturita alkoholo kiel etanolo (C2H5OH), metanolo (CH3OH)
- nesaturita alkoholo kiel vinilalkoholo (CH2=CH-CH2OH)
- aromata alkoholo kiel benzila alkoholo
- alicikla alkoholo kiel cikloheksanolo
- heterocikla alkoholo kiel furfurila alkoholo
Depende de la nombro de la OH-grupoj, oni parolas pri 1-,2-,3 ktp valoraj alkoholoj
- unuvalora alkoholo kiel etanolo
- duvalora alkoholo kiel etilenalkoholo (glikolo)
- trivalora alkoholo kiel glicerino
Ili estas senkoloraj likvoj aŭ solidoj (se ili estas grandmolekulaj). La fizikaj kaj kemiaj proprecoj dependas de la loko de la OH-grupo kaj la bazmolekulo, aliaj funkciaj grupoj.
Nature troviĝas multe en la volatilaj oleoj. Ili estas partoj (kiel esteroj) en oleoj kaj vaksoj.
El tiuj kombinaĵoj, kelkaj estas venenaj, eĉ en malgrandaj kvantoj. Ekzemple, konsumo de metanolo (aŭ metilalkoholo) povas kaŭzi dumvivan blindecon, ĉar la metabolo de mamulo ŝanĝas ĝin en formaldehidon kaj formikan acidon.
Referencoj
| ||||
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
greke http://www.cojeco.cz greke http://www.french-paradox.net/fpbksb1.html greke http://www.drogvilag.hu/alkohol.html
