Arthur Schnitzler
| Arthur Schnitzler | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Arthur Schnitzler | |||||
| Naskiĝo | 15-an de majo 1862 en Vieno | ||||
| Morto | 21-an de oktobro 1931 (69-jaraĝa) en Vieno | ||||
| Mortis pro | naturaj kialoj vd | ||||
| Mortis per | apopleksio • cerba sangado vd | ||||
| Tombo | Malnova juda tombejo en Vieno vd | ||||
| Etno | aŭstroj vd | ||||
| Lingvoj | germana vd | ||||
| Ŝtataneco | Aŭstra imperio • Cislajtio • Aŭstrio vd | ||||
| Alma mater | Universitato de Vieno • Akademisches Gymnasium (Vieno) vd | ||||
Subskribo 
| |||||
Memorigilo 
| |||||
| Familio | |||||
| Patro | Johann Schnitzler vd | ||||
| Gefratoj | Julius Schnitzler • Gisela Hajek vd | ||||
| Edz(in)o | Olga Schnitzler vd | ||||
| Amkunulo | Clara Katharina Pollaczek vd | ||||
| Infanoj | Heinrich Schnitzler • Lili Schnitzler vd | ||||
| Parencoj | Markus Hajek vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | verkisto • dramaturgo • kuracisto-verkisto • scenaristo • psikiatro • romanisto vd | ||||
| Laborkampo | teatra arto vd | ||||
| Aktiva dum | 1891– vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | Dream Story ❦ Rondodanco ❦ Fräulein Else ❦ Lieutenant Gustl ❦ Flirtation vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Arthur SCHNITZLER (Esperante: Arturo ŜNICLO) (la 15-a de majo 1862 en Vieno - la 21-a de oktobro 1931, sameloke).
Li studis ekde 1879 medicinon en la viena universitato, kie li doktoriĝis (d-ro med. pri otorinolaringologio) en 1885. Poste li laboris en la viena Allgemeines Krankenhaus (Ĝenerala malsanulejo).
Liaj verkoj prilumas la homajn rilatojn tiel trafe (kaj per tio kaŭzis plurfoje skandalojn), ke lia samtempulo kaj samurbano Sigmund Freud preskaŭ envie konfesis, ke Ŝniclo sukcesas trovi solvojn intuicie, kie li mem bezonis longan sciencan esploradon por veni al la sama rezulto.
Li estis inter la ĉefaj kontribuintoj al la t.n. literaturo kafeja kaj verkis sub la influo de la movado Jung-Wien.
Stilo[redakti | redakti fonton]
Ŝniclo verkis teatraĵojn kaj prozon (plejparte rakontojn), en kiuj li ĉefe emfazis la psikologiajn procezojn okazantajn en la menso de liaj ĉefroluloj. Kune kun rigardo al kaj analizo de la interna mondo de la roluloj, la leganto ricevas bildon de la socio, kiu ĉirkaŭas la roluloj kaj formas ilin.
La intrigo en la verkoj de Ŝniclo kutime okazas en la konkreta ĉirkaŭaĵo de malfrua 19-a kaj frua 20-a jarcento en Vieno. Multaj el liaj rakontoj kaj teatraĵoj baziĝas sur la karakteriza viena etoso. Iliaj ĉefroluloj estas tipaj figuroj de la tiama viena socio: oficiroj kaj kuracistoj, artistoj kaj ĵurnalistoj, aktoroj kaj hedonismuloj, Kaj la frivola (prostituitino) knabino, kiu fariĝis unu el la markoj de la fikcio de Ŝniclo, kaj estis uzita de liaj kontraŭuloj - antaŭ ĉiuj Karl Krauss - kiel armilo por prezenti lian verkaron kiel simplisman kaj supraĵan.
Ŝniclo ne priskribas nenormalajn aŭ malsanajn mensajn procezojn, sed fokusiĝas al la mensaj movoj de normalaj kaj averaĝaj homoj, kaj specife pri la ordinaraj mensogoj de iliaj vivoj, kiuj alfrontas socion plenan de neskribitaj malpermesoj kaj regularoj, precipe en la areo de sekseco kaj persona digno. Proksimume samtempe kun sia kolego Sigmund Freud en la tiama nova studkampo de psikanalizo, Ŝniclo esprimas la diversajn malpermesojn, precipe seksajn, kiuj regis en la publika vivo same kiel en la individua vivo en tiama socio, kiu estis sklavigita al la valoroj de racieco kaj progreso. Ŝniclo montras la agon de subkonsciaj fortoj, kiuj ne sonas logike. Freud mem estis plena de aprezo por la profundaj psikologiaj komprenoj de la verkoj de Ŝniclo.
En la verko de Ŝniclo ofte aperas eksedziĝo (ekzemple en la skandala teatraĵo "La Rondo", 1896/1897), sekretaj romanoj kaj virinoj kiel ĉefaj ĉefroluloj.
Ne hazarde estis Ŝniclo, kiu enkondukis la internan monologon en la germanan literaturon, kaj faris tion en la novelo "Leutnant Gustl". Helpe de ĉi tiu unika vidpunkto li donis al siaj legantoj profundan kaj rektan rigardon al la internaj konfliktoj de la roluloj. Por ĉi tiu mallonga novelo, Ŝniclo estis en la centro de grava publika skandalo, kiu finiĝis en li, kiel rezervoficiro, estante akuzika en procezo de la armea juro pro insulto al la honoro de la habsburga armeo kaj demisio.
Ŝniclo ankaŭ estas unu el la plej grandaj taglibraj verkistoj en germana literaturo. De la aĝo de dek sep ĝis du tagoj antaŭ sia morto li konservis zorgeman taglibron, 8,000-paĝan manuskripton, kiu estis eldonita inter 1981 kaj 2000 en dek volumoj de la Aŭstra Scienca Akademio.
Famaj verkoj[redakti | redakti fonton]
- Reigen (Rondo aŭ Rondodanco)
- Anatol
- Antols Größenwahn
- Der grüne Kakadu
- Leutnant Gustl
- Die Braut (La fianĉino)
- Traumnovelle (Sonĝonovelo) -- poste adaptita kiel filmo Eyes Wide Shut de Stanley Kubrick
Aperis en Esperanto[redakti | redakti fonton]
Libroforme[redakti | redakti fonton]
- El "Anatol". Kvin unuaktaĵoj (Teatraĵoj). trad. L. Grimme kaj aliaj, Vieno, 1983.
- Sonĝonovelo (Traumnovelle), trad. Michel Duc Goninaz, eld. Kava-Pech, Dobřichovice, 1997)
- Sonĝeskoj (Traumnovelle), trad. Reinhard Haupenthal, eld. Iltis, Saarbrücken, 2005,
- Rondo (Dek dialogoj), trad. de Vilhelmo Lutermano, MAS, 2007, 127 p., ISBN 918-2-9529537-2-6
- La fianĉino (Die Braut) kune kun "Rondo", vd supre) kaj eseo pri verkoj de Ŝniclo de Hartmut Scheible, trad. Vilhelmo Lutermano.
Sekundara literaturo pri la supraj verkoj[redakti | redakti fonton]
Hartmut Scheible: Postparolo al Arturo Ŝniclo (Arthur Schnitzler): "La fianĉino" kaj "Sonĝonovelo" trad. Vilhelmo Lutermano,,
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
La fianĉino[rompita ligilo] (Die Braut)
Rondo (Reigen)