Kępice
| Kępice | |||
|
| |||
| Blazono | |||
| |||
| Genitivo de la nomo | Kępic | ||
| Provinco | Pomerio (provinco de Pollando) | ||
| Distrikto | Distrikto Słupski | ||
| Komunumo | Komunumo Kępice | ||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
| Koordinatoj | 54° 14′ N, 16° 53′ O54.24111111111116.889722222222Koordinatoj: 54° 14′ N, 16° 53′ O | ||
| Areo | 6,11 km² | ||
| Loĝantaro | 3878 (en 2004) | ||
| Loĝdenso | 634,7 loĝ./km² | ||
| Poŝtkodo | 77–230 | ||
| Telefona antaŭkodo | 59 | ||
| Aŭtokodo | GSL | ||
| TERYT | 6222812054 | ||
| Estro | Magdalena Gryko | ||
| Titolo de estro | Urbestro | ||
| Adreso de estraro | ul. Niepodległości 6 | ||
| Poŝtkodo de estraro | 77–230 | ||
| Telefono de estraro | 59 857-63-51 | ||
| Fakso de estraro | 59 857-66-24 | ||
| Poŝto de estraro | poczta@kepice.pl | ||
| Komunuma retejo | http://republika.pl/kepice_ds/PL/gk.html | ||
.svg)
Kępice estas urbo en Pomerio (provinco de Pollando) en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Kępice en distrikto Słupski, (ĝis la jaro 1946 Businko[2], kaŝube: Hômer, germane: Hammermühle)
La urbon ĉirkaŭas la la Praarbaro de Słupsk kaj trafluas ĝin la rivero Wieprza /prononcu: Vjepĵa/ (vidu du apudajn fotojn), kaj la urbo situas ĉe la fervojo Piła – Ustka kaj ĉe la vojevodia vojo n-ro 208.
En la ĉirkaŭaĵo troviĝas kelkaj lagoj, ekz. Obłęskie (prononcu: Oblenskje), Kryształek (prononcu: Kristalek) ("Kristalaq Lago" t.e. la dialekta pro la tre pura akvo, do kristala akvo), Łętowo (prononcu: Lentovo), Nakło (prononcu: Naklo).
La 31an de decembro 2004 jaro la Urbo kaj Komunumo Kępice havis 11 mil da loĝantoj.
Enhavo
- 1 Historio
- 1.1 Historio de la ĉirkaŭaĵo de Kępice de la 10-a ĝis 12-a jc
- 1.2 Historio de la ĉirkaŭaĵo de Kępice de la 13-a ĝis 19-a jc
- 1.3 Historio de la ligoj de Otto von Bismarck kun Kępice
- 1.4 Historio de la industria disvolvo de Kępice
- 1.5 Historio de Kępice dum la Dua Mondmilito
- 1.6 Historio de Kępice post la fino de Dua Mondmilito
- 2 La partneraj komunumoj
- 3 Famuloj ligitaj kun Kępice
- 4 Esperanto
- 5 La Konfeskomunumoj
- 6 Referencoj
- 7 Ligiloj
Historio[redakti | redakti fonton]
Historio de la ĉirkaŭaĵo de Kępice de la 10-a ĝis 12-a jc[redakti | redakti fonton]
Współcześnie Kępice leżą w dolinie rzeki Wieprzy i na jej zboczach. Stanowią miejscowość położoną atrakcyjnie pod względem turystycznym, ponieważ nieopodal niej znajduje się Jezioro Obłęskie, a także Nakielskie Góry z najwyższym wzniesieniem Chomniew (115 metrów n.p.m.). Jednak początki osadnictwa na tym terenie sięgają X wieku naszej ery. Badania archeologiczne wskazują, iż pomiędzy X oraz XII wiekiem w zakolu Wieprzy znajdował się mały gród. Do dziś pozostał po nim wyraźny zarys wałów obronnych. Mimo wszystko, przez setki lat był to obszar słabo zaludniony, głównie porośnięty gęstymi lasami. Początkowo nie było tam również dogodnych terenów do rozwoju rolnictwa. Stąd też nieliczni mieszkańcy tych ziem zajmowali się przeważnie łowiectwem.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Słupsk)
(la bibliografio sube, ĉe la fino de la ĉapitro "Historio")
Historio de la ĉirkaŭaĵo de Kępice de la 13-a ĝis 19-a jc[redakti | redakti fonton]
W późniejszym okresie średniowiecza okolice Kępic należały do książąt sławieńskich. Wówczas istniały tam jedynie niewielkie grody, których ślady zachowały się w pobliskich Biesowicach i Obłężu. Do połowy XIX wieku tereny dzisiejszych Kępic stanowiły fragment majątku Warcino, należącego do rodu Zitzewitzów. Później, wraz z Warcinem, Kępice zostały kupione przez Otto von Bismarcka. Miejscowość nosiła wtedy nazwę Hammermühle, co w języku niemieckim oznacza hamernie, czyli młoty do kucia żelaza.
Kępice nabrały większego znaczenia dopiero w XIX wieku. W tamtym czasie znane były jako ośrodek celulozowo – papierniczy. Prawie do końca XIX stulecia był to obszar typowo rolniczy. Stąd nie rozwinęły się tam większe ośrodki przemysłowe, niewielka była też liczba osad. Przemysł ograniczał się do przetwórstwa płodów rolnych i leśnych. Działały nieliczne garbarnie, tartaki oraz proste zakłady włókiennicze.
Historio de la ligoj de Otto von Bismarck kun Kępice[redakti | redakti fonton]
Otto von Bismarck (1815 – 1898) był wybitnym politykiem i twórcą zjednoczenia Niemiec w XIX wieku. Stworzył sprawną administrację, potężną armię i wzorową skarbowość, a następnie ujednolicił je i narzucił wszystkim państwom niemieckim. Przełomowym okresem w karierze politycznej Bismarcka był rok 1862. Początkowo otrzymał on nominację na posła w Paryżu, by 23 września zostać premierem Prus. Był to początek wielkiej roli, jaką odgrywał w Prusach, Niemczech i Europie.
Związek Bismarcka z Pomorzem i Kępicami zaczął się w 1816 roku od Konarzewa koło Nowogardu. Mieszkał on tam do 1845 roku, tam też spotkał swoją przyszłą żonę Joannę von Puttkamer (1824 – 1894), pochodzącą z okolic Warcina. Ślub młodej pary odbył się w kościele w Kołczygłowach 29 lipca 1847 roku. Z kolei 7 lipca 1867 roku, za pieniądze otrzymane po wygranej wojnie prusko – austriackiej, Bismarck nabył od Wernera von Blumenthala majątek Warcino. Po jego śmierci dobra warcińskie, w tym Kępice, pozostały w rękach rodu Bismarcków aż do 1945 roku. Kolejno zarządzali nim: syn kanclerza Rzeszy Wilhelm (do 1901 roku), wnuk Wilhelm Nikolaus (do 1940 roku), a na końcu Sybilla Malwina von Bismarck, czyli synowa kanclerza.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Słupsk)
(la bibliografio sube, ĉe la fino de la ĉapitro "Historio")
Historio de la industria disvolvo de Kępice[redakti | redakti fonton]
Wraz z przybyciem Bismarcka w Kępicach rozbudowano hamernie oraz wytwórnie dziegciu, a więc substancji pozyskiwanej podczas suchej destylacji drewna. Następnie zmodernizowano istniejący w Kępicach młyn zbożowy, tworząc zrąbkownię drewna. W 1868 roku fabrykę wyposażono w maszyny i uruchomiono produkcję. Szybko powstały kolejne zakłady, od 1889 roku znane jako „Varziner Papierfabrik A.G.”, które stały się największym ośrodkiem przemysłowym w regionie. Stąd eksportowano papier i celulozę do Anglii oraz krajów bałtyckich. Zakłady przeszły do historii jako miejsce, gdzie produkowano papier, na którym drukowano w czasie II wojny światowej fałszywe dolary i funty na potrzeby wywiadu III Rzeszy.
Obok zakładów przemysłowych powstawały nowe osiedla. W wyniku reformy administracyjnej w 1928 roku doszło do scalenia osiedli znajdujących się na terenie niwy warcińskiej, czyli Kruszki, Kępic, Kępki i dworca kolejowego w jedną gminę w ramach powiatu miasteckiego pod nazwą Kępice. Jednocześnie coraz więcej osób znajdowało zatrudnienie w przemyśle.
Na potrzeby papierni i tartaku zostały uruchomione elektrownie wodne. Z tego względu w 1918 roku na Wieprzy istniał system czterech elektrowni, a dokładnie w Kępce, Kruszce, Biesowicach i Kępicach. Wszystkie z nich, oprócz elektrowni w Kępicach, zostały zniszczone w czasie II wojny światowej.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Słupsk)
(la bibliografio sube, ĉe la fino de la ĉapitro "Historio")
Historio de Kępice dum la Dua Mondmilito[redakti | redakti fonton]
W 1939 roku Kępice stał się ważnym ośrodkiem celulozowo – papierniczym. Systematycznie rosła liczba robotników zatrudnionych w lokalnych fabrykach. Jednocześnie liczba mieszkańców Kępic przekroczyła granicę dwóch tysięcy osób. Do 1945 roku tutejsze zakłady papiernicze należały do najlepszych w Niemczech. Jednak pod koniec II wojny światowej uległy znacznemu zniszczeniu.
Papiernie w Kępicach wytwarzały fałszywe dolary amerykańskie oraz funty szterlingi, które miały zdestabilizować gospodarki Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Zaopatrywano w nie również niemieckich szpiegów działających na terytorium USA, Kanady i Anglii. Dodatkowo w Kępicach produkowano elementy wyposażenia samolotów myśliwskich, czyli śmigła i szyby.
W trakcie II wojny światowej w tutejszych zakładach na przymusowych robotach pracowało wielu Polaków. Wśród polskich robotników przymusowych istniała komórka organizacji konspiracyjnej Odra, która została rozbita przez Gestapo w 1944 roku. Swoim zasięgiem obejmowała całe Pomorze, a jej głównym celem była działalność wywiadowcza, polegająca na rozpoznaniu niemieckich jednostek wojskowych i fortyfikacji.
Walki o Kępice trwały w okresie od 2 do 5 marca 1945 roku. Ostatecznie miejscowość została zajęta przez Armię Czerwoną 6 marca 1945 roku w wyniku wielkiej ofensywy pomorskiej. Fabryka papieru, wraz z ocalałymi maszynami, trafiła w ręce Rosjan. W 1946 roku przystąpiono do demontażu urządzeń fabrycznych. Część maszyn swymi gabarytami i ciężarem przewyższała możliwości transportowe Armii Czerwonej i została porzucona na terenie zakładu.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Słupsk)
(la bibliografio sube, ĉe la fino de la ĉapitro "Historio")
Historio de Kępice post la fino de Dua Mondmilito[redakti | redakti fonton]
Po zakończeniu II wojny światowej i przyznaniu tych terenów Polsce rozpoczął się proces wysiedlania ludności niemieckiej oraz zastępowania jej przez licznych przesiedleńców z głębi kraju, a także kresów wschodnich spoza linii Curzona. Przez pierwsze powojenne miesiące ówczesna wieś nosiła nazwę Businko. Nazwę Kępice wprowadzono dopiero rozporządzeniem Ministerstwa Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 roku.
W 1957 roku ponownie uruchomiono zdemontowany zakład papierniczy i fabrykę celulozy. Jednak tym razem funkcjonował on jako garbarnia. Kępickie Zakłady Garbarskie „Kegar” należały do największych w Polsce. Posiadały zakłady filialne w Białogardzie i Dębnicy Kaszubskiej. W 1996 roku przeżywały poważne trudności finansowe i zostały sprywatyzowane, co nie uchroniło ich przed upadłością.
W 1958 roku pracownicy garbarni odbudowali zdewastowaną elektrownię wodną w Kępicach. Natomiast w 1980 roku elektrownia trafiła pod zarząd Zakładu Energetycznego w Słupsku. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku elektrownia przeszła gruntowną modernizację urządzeń technicznych i funkcjonuje do dziś. W okresie powojennym Kępice stanowiły grupę niewielkich osiedli. Dopiero w styczniu 1959 roku nadano im status osiedla robotniczego. Dzięki garbarni miejscowość rozwijała się w szybkim tempie i 1 stycznia 1967 roku Kępice uzyskały prawa miejskie.
Kępice nie posiadają wielu zabytków. Sporą wartość architektoniczną ma tamtejszy kościół, wzniesiony w latach sześćdziesiątych XX wieku na miejscu małej kaplicy. Obok kościoła istnieje cmentarz założony pod koniec XIX wieku, jednak jego pierwotny wygląd uległ zmianie. Największą atrakcją turystyczną Kępic jest leżące 2 km na wschód od miasta Jezioro Obłęskie. Jest to popularne miejsce wypoczynku, do którego przyciągają wczasowiczów zarówno piaszczyste plaże, jak i czysta woda.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Słupsk)
BIBLIOGRAFIO: 1. Białecki Tadeusz (2002): La terminaro de la nuntempaj geografiaj nomoj de Okcidenta Pomerio kun la nomoj portempaj de la jaroj 1945-1948 (Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945 – 1948), La Pomeria Biblioteko en Szczecin (Książnica Pomorska w Szczecinie), Szczecin.
2. Borówka Ryszard (2002): La Naturo de Okcidenta Pomerio (Przyroda Pomorza Zachodniego), La Eldonejo "In Plus" (Oficyna In Plus, Szczecin.
3. Ellwart Jarosław (2000): Kaŝubio (Kaszuby), Regiono (Region), Gdinio / Gdynia.
4. Ellwart Jarosław, Loew Peter Oliver (2001): La spuroj de Bismarck en Pomerio (Śladami Bismarcka po Pomorzu), Regiono (Region), Gdinio / Gdynia.
5. Komorowski Krzysztof (1993): La konspiro en Pomerio en la jaroj 1939-1947 (Konspiracja pomorska 1939 – 1947). Leksikono (Leksykon), Novus Orbis, Gdansko / Gdańsk.
6. Krockow Christian Graf von (1998): Bismarck. Biografio (Biografia), Magnum, Varsovio / Warszawa.
7. Łysakowski Piotr (1997): Otto von Bismarck. La vivo kaj la eksterlanda politiko de la "fera kanceliero" (Otto von Bismarck. Życie i polityka zagraniczna „żelaznego kanclerza”), La Eldonejo Pola-Germana (Wydawnictwo Polsko – Niemieckie), Varsovio / Warszawa.
8. Mazurkiewicz – Palacz Krystyna (2012): La iamaj tombejoj en la Distrikto de Słupsk (Dawne cmentarze w powiecie słupskim), La Distrikta Starostejo en Słupsk (Starostwo Powiatowe w Słupsku), Słupsk.
9. Pilak Piotr (2006): La historiaj kaj naturaj valoroj de la ĉirkaŭaĵo de Warcino (Walory historyczno – przyrodnicze okolic Warcina), La Zespół Szkół Leśnych i Ogólnokształcących im. prof. Stanisława Sokołowskiego w Warcinie, Warcino.
10. Świetlicka Alicja, Wisławska Elżbieta (1998): Słownik historyczny miast i wsi województwa słupskiego, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich Okręg Słupski, Słupsk.
Jam en la 10a kaj 12a jc en la loko de hodiaŭa urbo Kępice ĉe la rivero Wieprza estis la ligna burgo kaj ĝis hodiaŭ restis parto de la ligno-teraj remparoj. Dum jarcentoj en la ĉirkaŭaĵo estas densa praarbaro. La plirapida setlado okazas en la dua duono de 19a jc.
En la valo de la rivero Wieprza oriente de la vilaĝo Warcino (prononcu: Varcino) troviĝis forĝejo. La 7-an de julio 1867 la iama prusia kanceliero (ĉefministro) Otto von Bismarck aĉetis de Wernera Ewald von Blumenthal la bienon Warcino danke al la dotacio de 400 mil taleroj akirita post la venka por li en la milito inter Prusio kaj Aŭstrio en La Prusia-aŭstria milito de la jaro 1866, alinome Germana milito aŭ Interfrata milito. En la jaro 1868 Otto von Bismarck ordonis konstrui ĉe la rivero Wieprza (Vjepĵa) la paperfabrikon en Kępice (vidu la apudan foton). Sekve en la proksima loko Kruszka (prononcu: Kruŝka) eĉ pli grandan paperfabrikon kaj ili ambaŭ fariĝas la plej granda fabriko en Orienta Pomerio, tre grava en la produktado de monbileta papero por tuta Prusio. Apud la fabrikoj kaj entreprenoj aperas loĝkvartaloj. Post la finkonstruado de fervojo de Szczecinek tra Miastko ĝis Słupsk en Kępice oni konstruis la stacidomon, kaj tra 7 km norde lokita fervojloko Korzybie (prononcu: Koĵibje) la ligon kun fervojlinio Sławno - Bytów. En la jaro 1898 la nova posedanto fariĝis Wilhelm von Bismarck, filo de la kanceliero de Germanio kaj estro de Orienta Prusio. Post lia morto la posedaĵojn en Warcino heredis lia ununura filo Wilhelm Nikolaus von Bismarck (1896–1940). Post la fino de Dua Mondmilito Kępice eniris Pollandon. Komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio - vidu la apudan mapon.
La partneraj komunumoj[redakti | redakti fonton]
Famuloj ligitaj kun Kępice[redakti | redakti fonton]
- Lothar Bisky (naskiĝis la 17-an de aŭgusto 1941 en Zollbrück / pole: Korzybie / kaŝube: Korzëbié, apud Kępice, en distrikto Rummelsburg / pole: Distrikto Miastecki, nun Distrikto Słupski, mortis la 13-an de aŭgusto 2013 en Lipsko) estas germania politikisto de la partio Die Linke. Inter la jaroj 1993 kaj 2000, kaj denove de 2003 ĝis 2007 li estis prezidanto de la partio Partei des Demokratischen Sozialismus (PDS). Ekde tiam kune kun Oskar Lafontaine li estas prezidanto de la nove fondita politika partio Die Linke. Ekde ties 2-a kongreso dum la jaro 2007 Lothar Bisky krome ankaŭ estis prezidanto de la Eŭropa Maldekstro kaj Membro de Eŭropa Parlamento.
- Otto von Bismarck, grafo; duko de Lauenburg, princo de Bismarck (naskiĝis la 1-an de aprilo 1815 en Schönhausen ĉe Magdeburgo, mortis la 30-an de julio 1898 en Friedrichsruh ĉe Hamburgo), nomata "la Fera Kanceliero", estis prusa politikisto, kaj unuiganto de Germanio. En proksima Warcino estis lia palaco.
Esperanto[redakti | redakti fonton]
La 16-an de februaro 2014 venis de Słupsk dum sia turneo tra Pollando la Senata Esperanto-ekspozicio, kiu unue estis oktobre 2012 en Varsovio en la Pola Senato kaj estis organizita okaze de la 125-jara Jubileo de Esperanto kaj la Konferenco pri Esperanto en Pola Parlamento organizita de polaj parlamentanoj i.a. senatano Edmund Wittbrodt kaj fare de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto (EDE-Pollando) kun financa helpo de Mecenato de Esperanto el Japanio Etsuo Miyoshi. La E-ekspozicio post la Senato estis prezentata en Varsovio, Malborko, Nowy Staw, Tczew, Gdynia, Pelplin, Wołów, Złotoryja, Vroclavo, Sosnowiec, Czeladź, Będzin, Lębork, Lodzo, Loviĉo, Sztum, Kwidzyn, Elbląg, Slupsko, la ekspozicion invitis al la urbo Kępice doktoriĝ-kandidato Mariusz Borysiewicz kune kun Magdalena Gryko la Urbestrino de Kępice kaj la ekspozicio okazos en la Urba Oficejo, fakte en la Publika Biblioteko en Kępice (vidu la ligilon: [1], [2])
La 19an de februro 2015 okazis la inaŭguro de la Senata E-Ekspozicio en la Urbo sub la Patroneco de la Urbestrino Magdalena Gryko kun la persona ĉeesto de Vic-urbestro Maciej Chaberski, krome Direktorino de la Biblioteko kie estas prezentata la ekspozicio, direktoroj de tri gimnazioj kun tri instruistoj kaj kompreneble la lernejanoj kaj loĝantoj de la urbo kaj komunumo - sume pli ol 90 personoj. La vernisaĝon partoprenis ankaŭ la kunordiganto de la Senata E-Ekspozicio Eduardo Kozyra el Malbork, vicprezidanto de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto (EDE-Pollando) kaj Mariusz Borysiewicz (esperantisto, doktoriĝ-kandidato) el Słupsk (kiu jam finis la fundamentan kurson de Esperanto en Pomeria Akademio en Słupsk antaŭ kelkaj tagoj). Post la vernisaĝo aliĝis al la repida E-kurso dekkelkaj personoj, ĉefe lernantoj kaj du instruistoj kiun gvidos Eduardo Kozyra. La ekspozicio daŭris ĝis la 21-a de marto kaj dum la 5 lastaj tagoj okazis la rapida kurso de Esperanto, t.e. de la 17a de marto ĝis 21a de marto 2015 - pliaj informoj pri la kurso, legu en la ligilo: http://www.kepice.naszabiblioteka.com/n,szybki-i-bezplatny-kurs-jezyka-esperanto
De la 25a de marto 2015 la ekspozicio veturis al urbo Darłowo en Okcidenta Pomerio, tie la 13-an de aprilo okazos la vernisaĝo en la Centro de Kulturo, en la fojero de la kinejo "Bajka" ("Fabelo") kun la ĉeesto de la urbestro kaj la loĝantoj de la urbo.
La Konfeskomunumoj[redakti | redakti fonton]
- Paroĥejo de Rozaria Dipatrino en Kępice
- La Kristana Preĝejo de Atestantoj de Jehovo[3]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ http://www.kepice.naszabiblioteka.com/n,wystawa-z-okazji-125-lecia-esperanta
- ↑ https://www.facebook.com/photo.php?fbid=841418729272446&set=a.117111615036498.23303.100002129801373&type=1&theater
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 5 czerwca 2014.
Ligiloj[redakti | redakti fonton]
Komunumo Kępice
