Kameropso
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
015.jpg) | ||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Chamaerops humilis L. | ||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||
La kameropso [1] (Chamaerops) estas genro de angiospermoj en la familio de la arekacoj, konsistante el ununura specio Chamaerops humilis, reprezentanto de la antaŭ-pliocenaj paleotropisaj praaj plantotaksonoj en la areo [2].
Priskribo
Ĝi estas arbed-simila kunpremata palmo, kun pluraj tigoj kreskantaj de ununura bazo. La tigoj kreskas malrapide kaj ofte preme kune, poste atingante alton de 2-5 m kaj trunkdiametron de 20-25 cm. Ĝi estas ventumilpalmo (aŭ palmo de la tribo Corypheae), kun la folioj kun longa petiolo finiĝanta en rondeta ventumilo de 10-20 folietoj; ĉiu folio estas ĝis 1-1,5 m longa, kun la folietoj 50-80 cm longaj. Ĝi ankaŭ havas multajn akrajn pinglo-similajn pikilojn produktitaj sur la foliotigoj; tiuj povas protekti la tigan kreskopunkton kontraŭ paŝtiĝantaj bestoj.
La floroj estas portataj en densaj, mallongaj infloreskoj ĉe la pinto de la tigoj; ĝi estas kutime (sed ne ĉiam) dioika kun masklaj kaj inaj floroj sur apartaj plantoj. La brakteo kovras la florojn ĝis la seksa fazo (antezo) kaj tiam fendetiĝas apekse en du triangulajn lobojn. La nombro da floroj je infloresko estas tre varia kaj por masklaj kaj por femalaj plantoj, depende de la grandeco de la infloresko. La inaj floroj estas tri-ovolaj [3]. Nematuraj fruktoj estas klarverdaj, estiĝantaj obtuze flavaj al brunaj kiam mature dum la aŭtuno (septembro-novembro). La semo (kutime 0,6-0,8 gramoj) ampleksas cilindran embrion, kiu estas ĉirkaŭata de pluraj tavoloj, ekde la interno al la ekstero : (1) nutriga endospermo, (2) larĝe ligneca tavolo aŭ endokarpo, (3) karnoplena kaj fibreca mezokarpo (la pulpo), kaj (4) la maldika ekstera tavolo aŭ eksokarpo [4].
Ĝi havas subteran rizomon kiu produktas ŝosojn kun manformaj, sklerofilaj folioj.
La specio havas du agnoskitajn variojn [5] kaj unu kulturvarion [6] :
- Chamaerops humilis var. argentea André (syn. var. cerifera). Nordokcidenta Afrika. Folioj bluverdaj.
- Chamaerops humilis var. humilis. Sudokcidenta Eŭropo. Folioj verdaj.
- Chamaerops humilis 'Vulcano'. Kompakta, sendorna kulturvario - povas esti arĝente brila, sed malpli ol argentea. La folioj emas esti pli dikaj, kaj la aspekto de la planto estas pli tufa ol var. humilis aŭ var. argentea.
Ĝi estas proksime parenca al la genro Trachycarpus el Azio, malsamante per la buliĝema habito, la dornaj foliotigoj (sendornaj ĉe Trachycarpus) kaj malgrandaj diferencoj pri la floranatomio. Trachycarpus formas ankaŭ nur ununurajn tigojn sen bazaj ŝosoj.
Disvastiĝo
Tiu palearktisa specio estas la nura palmo indiĝena en kontinenta Eŭropo. Ĝi estas plejparte trovata en sudokcidenta Eŭropo (Malto, marborda Hispanujo kaj Portugalujo, centra kaj suda Italujo, kelkaj partoj de la suda mediteranea marbordo de Francujo), same kiel nordokcidenta Afriko (Maroko, Alĝerio, Tunizio) [5][7]. Ĝi estas la plej norde nature vegetanta palmo en la mondo, kun la plej nordaj lokoj ĉe Hyères, je 43° 07' N [8], kaj sur la insulo de Capraia Isola apud la itala marbordo, je 43° 04' N.
Ekologio kaj interagoj kun bestoj
Ĝi estas adaptata al mediteranea klimato kun malvarmetaj, humidaj vintroj kaj somersekeco, kaj povas kreski en malbonaj kaj ŝtonaj grundoj. Ĝi estas unu el la pli rezistemaj palmoj, tolerante vintrofrostojn malsupre al proksimume −12 °C [9]. Ĝi vegetas eĉ en klimatoj kie la somertemperaturo estas iomete malpli ol 20 °C.
Ĝi floras en aprilo-majo kaj estas polenata de specifa kurkuliedo, Derelomus chamaeropsis F. [10] kaj eble ankaŭ de la vento. La kameropso prezentas polenadmutualismo kun D. chamaeropsis. Ĉe antezo, kaj masklaj kaj femalaj plantoj altiras polenigistojn helpe de floro-similaj kemiaj kombinaĵoj kiuj mirige estas liberigitaj de folioj, kaj ne de floroj [11]. Post kiam polenantaj kurkuliedoj trovis planton (aŭ masklan aŭ femalan), ili tipe restas sur la sama planto ĝis la fino de ĝia antezo, trovante rifuĝon, ovmetado-ejojn kaj manĝaĵon ene de la infloreskoj. Kiam la gastigantplanto atingas la finon de la antezo, la kurkuliedoj forlasas la planton kaj serĉas novan gastigantplanton, aŭ masklan aŭ inan. La larva disvolviĝo okazas ene de la rakio de infloreskoj de masklaj plantoj dum aŭtuno kaj vintro. Komence de la venonta florada periodo, plenkreskaj kurkuliedoj eliras el la sekaj kaj fragilaj tigoj de malnovaj infloreskoj de la antaŭa jaro de masklaj plantoj. Oni estis observanta ke kurkuliedoj demetis ovojn ene de inaj infloreskoj, sed tuj kiam la semoj komencis formiĝi, la ovoj aŭ larvoj estis detruataj [12].
La matura pulpo de la kameropso havas plurajn interesajn ekologiajn funkciojn [13]. Unue, se maturiĝite, la pulpo odoras forte je ranca butero [14] kaj tiel funkcias kiel furaĝa signalvorto por noktaj fruktmanĝantoj (ekz., karnomanĝulaj mamuloj kiaj meloj kaj vulpoj). Due, ĝi havas ĝermadan inhibician funkcion, certigante ke la semo ne ĝermas antaŭ ol esti disigita. Kaj trie, la pulpo ankaŭ funkcias kiel kemia kaj/aŭ fizika bariero kontraŭ senvertebraj sempredantoj (kurkuliedoj). Pro tia pulpmultafunkcieco, fruktokonsumado (kaj tiel pulpforigo) de karnomanĝuloj povas havi kaj pozitivajn kaj negativajn sekvojn por la palmo. Unuflanke, semoj konsumitaj per karnomanĝuloj ĝermas pli ofte ol ne-konsumitaj semoj. Aliflanke, konsumitaj semoj spertas pli altan predadon de senvertebruloj ol ne-konsumitaj semoj. Tamen, pro la alta moviĝeblo de karnomanĝuloj, ilia disvastigservo prezentiĝas plej grava surbaze de la severa fragmentiĝo kaj izoliteco de la plej multaj kameropsaj populacioj tra la tre dense home loĝata mediteranea baseno.
Kultivado
La kameropso estas uzata en ĝardenlaboro kaj pejzaĝigado en multaj mondopartoj. En mezvarmaj regionoj ĝi estas kutime kultivata kiel potplanto, kvankam en ŝirmataj lokoj ĝi postvivas mallongajn periodojn sub frostpunkto [15]
Ĝi akiris la Ĝardenpremion de la Reĝa Hortikulturasocio [16].
Uzado kaj minacoj
Pro ĝia rustikeco kaj reproduktadkapablo post fajro, ĝi havas altan ekologian valoron por malhelpado de erozio kaj dezertigo. Tiu "karisma" palmo estas tiel konsiderita unu el la plej gravaj specioj en la natura formo de la garigoj kaj makisoj de la mediteranea marbordo.
La folioj de la plenkreskaj plantoj estas uzataj en korbfarado por produkti matojn, portkorbojn, kaj balailojn. La junaj nemalfermitaj folioj estas traktataj kun sulfuro por igi ilin pli molaj kaj flekseblaj kaj tiam estas uzataj por pli bona laboro. La ŝelo, konata en suda Hispanujo kiel "higa", estas manĝebla antaŭ ĝia plenformiĝo. La fruktoj ne estas manĝeblaj sed estis tradicie utiligataj en medicino kiel adstringaj rimedoj pro siaj amareco kaj alta taninenhavo [17].
Ĉar ĝia natura vivejo rapide malkreskas pro urbanizado kaj aliaj homaj agadoj, konservadozorgoj kaj protektoregularoj de tiu mediteranea endemia specio ekstaras. En kelkaj lokoj, inkluzive de ĝia plej norda indiĝena kreskejo, ĝi estas grave minacata de la enmetita sudamerika noktopapilio Paysandisia archon [8][18].
En populara kulturo
En la pokemona Media Mix, la fikcia Kamaro estas nomita laŭ tiu dezerta palmo.
Referencoj
- ↑ Plena Ilustrita Vortaro 2002 p. 519
- ↑ angle Herrera, J. 1989. On the reproductive biology of the dwarf palm, Chamaerops humilis, in southern Spain. Principes 33: 27–32.
- ↑ angle Dufay M. 2010. Impact of plant flowering phenology on the cost/benefit balance in a nursery pollination mutualism, with honest males and cheating females. J Evol Biol 23:977-86.
- ↑ angle Hasnaoui, O., M. Bouazza, and M. Thinon 2009 : Kinetical germination study of the Chamaerops humilis L. var. argentea Andre (Arecaceae). Environmental Research Journal, 3:76–80.
- ↑ 5,0 5,1 angle WCSP, World Checklist of Palms: Chamaerops
- ↑ Chamaerops humilis 'Vulcano'
- ↑ angle Euro+Med Plantbase Project: Chamaerops humilis
- ↑ 8,0 8,1 france Parcs Nationaux de France: Hyères-les-(ex)-Palmiers
- ↑ france Dossiers-Jardin: Les palmiers résistants au froid
- ↑ Dufay M. 2010
- ↑ angle Dufay, M., Anstett, M.-C. & Hossaert-McKey, M. 2003. When leaves act like flowers : how dwarf palms attract their pollinators. Ecol. Lett. 6: 28–34.
- ↑ angle Dufay, M. & Anstett, M.-C. 2004 : Cheating is not always punished: killer female plants and pollination by deceit in the dwarf palm Chamaerops humilis. J. Evol. Biol. 17: 862–868.
- ↑ Fedriani, J.M., and M. Delibes. 2011
- ↑ Herrera, J. 1989
- ↑ angle (2008) RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley, p. 1136. ISBN 1405332964.
- ↑ angle RHS Plant Selector - Chamaerops humilis. Alirita 4 July 2013.
- ↑ angle Merlo M.E., M.M. Aleman, J. Cabello, & J. Penas 1993 : On the Mediterranean Fan Palm (Chamaerops humilis), Principes 37: 151-8.
- ↑ angle International Palm Society: Importation of Mature Palms: A Threat to Native and Exotic Palms in Mediterranean Countries?
- ↑ angle Fedriani, J.M., and M. Delibes 2011 : Dangerous liaisons disperse the Mediterranean dwarf palm: fleshy-pulp defensive role against seed predators. Ecology 92:304–315.
Bildaro
-
Floroj -
Maturaj fruktoj -
Maturaj fruktoj -
Folio -
034.jpg)
021.jpg)
Vidu ankaŭ
- Iberaj sklerofilaj kaj kvazaŭdeciduaj arbaroj
- Nordorient-hispanaj kaj sud-francaj mediteraneaj arbaroj
