Mortiga dozo (LD50)

El Vikipedio, la libera enciklopedio

En toksologio, la averaĝa mortiga dozo aŭ LD50 (angla mallongigo por "lethal dose", 50%), averaĝa koncentriĝo LC50 (mallongigo por "lethal concentration", 50%) aŭ mortiga koncentriĝo kaj tempo LCT50 pri iu toksino, radiado, aŭ patogeno estas la necesa kvanto por mortigi duonon de la membraro en ia testita enloĝantaro post iom da tempo. LD50 ofte uzatas kiel ĝenerala indikilo pri la akuta tokseco de iu substanco. Ju pli malalta estas tiu LD50 valoro, des pli danĝera estas la substanco, indikante ties altan toksecon.

Tiu testo estis kreita en 1927 de J. W. Trevan[1]. La esprimo duonmortiga dozo estas iam kaj iam uzata kun la sama senco, signifante specife la tradukojn uzatajn en neanglaj tekstoj, tamen ĝi ankaŭ referencias ian submortigan dozon, pro tiu ambigueco tiu esprimo estas kutime preterlasata. LD50 estas ordinare determinita pere de testoj en laboratoriaj animaloj, samkiel la ratoj. En 2011, la Usona Administracio por Manĝoj kaj Drogoj aprobis alternativan metodologion por determinado de LD50 rilate al la kosmetika drogo Botokso sen uzo de animaloj.

Konvencioj[redakti | redakti fonton]

La LD50 ofte esprimatas kiel maso de substanco administrita en ĉiu masunuo de la besto submetita al la testo, kutime kiel miligramoj de la substanco por ĉiu kilogramo da korpa maso. Per tiuj valoroj, la relativa tokseco de malsimilaj substancoj estas kompareblaj, kaj normigas la variadon laŭ la grando de la testata animala, kvankam tokseco ne ĉiam mezureblas simple per la rilato kun la korpa maso.

La elekto por 50% de la mortigeco kiel referencovaloro evitas la potencan riskon por eraroj en la ekstremaĵoj kaj reduktas la kvanton da necesaj testoj. Tamen, oni povas ankaŭ konkludi ke LD50 ne estas mortiga dozo por ĉiuj kazoj, kelkaj povas morti per tro malmulte, dum aliaj supervivas per dozoj pli altaj ol tiuj difinitaj de LD50 .

La mortiga dozo ofte varias depende de la metodologio pri administrado: ekzemple, multaj substancoj estas malpli toksaj kiam buŝe administritaj ol kiam intravejne administritaj. Pro tio, la datumoj de LD50 ofte kvalifikas per la maniero pri administrado. La kunrilataj kvantoj por LD50/30 aŭ LD50/60 uzatas por referenci dozon kiu estas mortigebla (kiam mankas traktado) al 50% de la enloĝantaro dum (respektive) 30 aŭ 60 tagoj. Ĉi-valoroj estas pli kutime uzataj por Protektado de la Fizika Sano kontraŭ radiado, ĉar supervivado dum pli ol 60 tagoj ĝenerale rezultas en resaniĝo.

Mortigaj dozoj de kelkaj substancoj[redakti | redakti fonton]

Substanco Bildo Besto/venenado LD50 : g/kg
Aflatoksino (–)-Aflatoxin B1 Structural Formulae V.1.svg muso, buŝe 0,48 mg/kg
Akvo Iceberg with hole near Sandersons Hope 2007-07-28 2.jpg muso, buŝe >90 g/kg
Arsena trioksido As4O6-molecule-from-arsenolite-xtal-3D-balls.png muso, buŝe 14 mg/kg
Arsena trisulfido Orpiment mineral.jpg muso, buŝe 185–6,400 mg/kg
Arseno Metala Arsen 1a.jpg muso, buŝe 763 mg/kg

mouse, intraperitonea 13 mg/kg

Vitamino C L-Ascorbic acid.svg muso, buŝe 11,900 mg/kg
Aspirino Aspirin-B-3D-balls.png muso, buŝe 200 mg/kg
Batrakotoksino Batrachotoxin skeletal.svg homa
sub-haŭta injekto
2-7 µg/kg (hipoteze)
Bisoprololo Bisoprolol.svg mouse, buŝe 100 mg/kg
Blanka fosforo Weißer Phosphor.JPG muso, buŝe 3,03 mg/kg
Botulina toksino Botox-structure.png homa, buŝo,
injekto, inhalado
1 ng/kg (hipoteze)
Brazila armita araneo Wandering spider.jpg muso, subhaŭta 134 µg/kg
Cianurata acido Cyanuric acid.png muso, buŝe 7,700 mg/kg
2,3,7,8-tetraklorodibenzo-p-duoksino 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo(b,e)(1,4)dioxine 200.svg muso, buŝe 20 µg/kg
Etanolo Ethanol-2D-flat.png (muso, buŝe) 7,060 mg/kg
Fera (II) sulfato FeSO4.svg muso, buŝe 237 mg/kg
Heliumo HeTube.jpg muso, naze datumo ne difinita
senodora senkolora gaso
kapdoloro, kapturno, naŭzo
Joniga radiado Radioactive.svg homa, radiado 6 Gy
Kadmia oksido Oxid kademnatý.JPG muso, buŝe 72 mg/kg
Kadmia sulfido Cadmium sulfide.jpg muso, buŝe 7,080 mg/kg
Kafeino Koffein - Caffeine.svg muso, buŝe 192 mg/kg - 140 mg/kg
Kantaridino Cantharidin structure.png homa, buŝe 0,5 mg/kg
Kapsaicino Habanero.jpg mouse, buŝe 47.2 mg/kg
Klorido de Benzalkonio Benzalkonium chloride Structure V.1.svg muso, buŝe
fiŝo, enmergiĝo
akva senkvertebruloj
304.5 mg/kg {0.28 mg/L} {0.059 mg/L}
Klorido de hidrargo (II) Mercury(II)-chloride-xtal-3D-SF.png muso, haŭte 41 mg/kg
Klorido de Kobalto (II) Cobaltous chloride.jpg muso, buŝe 80 mg/kg
Kloro Chlorine liquid in an ampoule.jpg fumoj alte toksaj) venena substanco
Kumarino Coumarin acsv.svg muso, buŝe 293 mg/kg
Kvinborano Pentaborane-3D-balls.png homa, buŝe <50 mg/kg
Lorchel fungo Giromitrino Frühjahrslorchel.JPG (muso, buŝe) 200 mg/kg
Dietilamido de Lizergata acido LSD-2D, 3D.png muso, intravejne 16,5 mg/kg
Maitotoksino Maitotoxin-3D-vdW.png muso, intraperitonea 0.13 µg/kg
Cianurato de Melamino Melamine-cyanuric acid chemical structure color.png muso, buŝe 4,100 mg/kg
Melamino Melamine2.svg muso, buŝe 6,000 mg/kg
Natria cianido Sodium cyanide.svg muso, buŝe 6,4 mg/kg
Natria fluorido Sodium-fluoride-3D-ionic.png muso, buŝe 52 mg/kg
Kuireja salo DeadSeaIsrael5.jpg muso, buŝe 3,000 mg/kg
Natria molibdenato Sodium-molybdate-dihydrate-xtal-3D-vdW-labelled.png muso, buŝe 4,000 mg/kg
Natria nitrito Natriumnitrit.png muso, buŝe 180 mg/kg
Nikotino Nicotine-2D-skeletal.png homa, buŝe 0.5-1.0 mg/kg (hipoteze)
Oxyuranus microlepidotus Fierce Snake-Oxyuranus microlepidotus.jpg muso, subhaŭta 25 µg/kg
Paracetamolo Paracetamol-skeletal.svg muso, buŝe 1,944 mg/kg
Plumba (II) acetato PbAc2 (jonowo).png muso, buŝe 400 mg/kg
Plumba (IV) acetato Lead-tetraacetate-3D-balls.png muso, buŝe 250 mg/kg
Polonio-210 Alpha po lattice.jpg homa, inhalado 10 ng/kg (hipoteze)
Ricino Illustration Ricinus communis0.jpg muso, intraperitoneal muso, buŝe 22 μg/kg 20–30 mg/kg
Sukrozo Saccharose2.svg muso, buŝe 29,700 mg/kg
Sarino Sarin-skeletal.png muso
subhaŭta injekto
17,23 µg/kg (hipoteze)
Natria izoproprila
metilfosfonata acido
(IMPA, metabolito de sarino)
Sarin-3D-balls-by-AHRLS-2012.png muso, buŝe 6,860 mg/kg
Striknino Strychnine2.svg homa, buŝe 1–2 mg/kg (hipoteze)
Tetrahidrokanabinolo (THC) Tetrahydrocannabinol.svg muso, buŝe 1,270 mg/kg
Mononatria glutamato Monosodium glutamate.svg muso, buŝe 16,600 mg/kg
Uranila acetato Uranyl-acetate-3D-balls.png mouse, buŝe 136 mg/kg
Ureo Harnstoff.svg muso, buŝe 8,471 mg/kg
Retinol All-trans-Retinol2.svg C20H30O 2 g/kg
VX VX-S-enantiomer-3D-vdW.png homa, buŝe, inhalado,
absorbado pere de haŭto/okuloj
2,3 µg/kg (hipoteze)

Skalo de veneno[redakti | redakti fonton]

La valoroj de LD50 havas tre larĝan gamon. La botulinum-toksino kiel la plej toksa substanco konata havas LD50-valoron de 1 ng / kg, dum la plej ne-toksa substanca akvo havas LD50-valoron pli ol 90 g / kg. Tio estas diferenco de ĉirkaŭ 1 po 100 miliardoj aŭ 11 ordoj de grando. Kiel ĉiuj mezuritaj valoroj, kiuj diferencas laŭ multaj ordoj de grando, logaritma vido estas konsilinda. Konataj ekzemploj estas la indiko de la tertrema forto uzanta la Skalo de Richter, la pH-valoron, kiel mezuron por la acida aŭ baza karaktero de akva solvaĵo aŭ de laŭteco en decibeloj. En ĉi tiu kazo, oni konsideras la negativan dekuman logaritmon de la valoroj de LD50, kiu estas normigita en kg per kg korpa pezo.

- log LD50 (kg / kg) = valoro

La sendimensia valoro trovita povas esti enigita toksina skalo. Akvo kiel la plej grava Substanco havas la pekan Valoro 1 en la toksina skalo akirita tiamaniere. [2]

La dekadenca logaritmo faciligas la komparon de mortigaj dozoj LD50

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. Lethal Laws: Animal Testing, Human Health, and Environmental Policy, Alix Fano
  2. Strey K (2019). “Die Gifte-Skala”, Chemie in Unserer Zeit (de.) 53 (6), p. 386–399.