Rivero: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1: | Linio 1: | ||
[[Dosiero:Riverguama1.jpg|eta|dekstra|250px|La [[Amazono]] mateniĝe.]] |
|||
[[Dosiero:Suba Egiptio.png|maldekstra|eta|200px|<center>la Nila [[Delto]] kun la ĉefaj tieaj urboj de [[Antikva Egiptio]]]] |
|||
[[File:Melting Toe of Athabasca Glacier.jpg|thumb|right|Fandejo de la Glaĉero Atabasko, [[Nacia Parko Jasper]], [[Alberta|Alberta, Kanado]].]] |
[[File:Melting Toe of Athabasca Glacier.jpg|thumb|right|Fandejo de la Glaĉero Atabasko, [[Nacia Parko Jasper]], [[Alberta|Alberta, Kanado]].]] |
||
[[File:Loboc river.png|thumbnail|Rivero Lobok en [[Boholo]], [[Filipinoj]].]] |
[[File:Loboc river.png|thumbnail|Rivero Lobok en [[Boholo]], [[Filipinoj]].]] |
||
[[File:Lake Itasca Mississippi Source.jpg|thumb|Ekfluo de [[Misisipo]] ĉe la [[Lago Itasca]] (2004)]] |
|||
[[Dosiero:Ulm2-midsize.jpg|thumb|Pontoj en [[Ulm]] super „Fischerviertel“ kaj la [[Danubo]] vom Münster aus]] |
|||
[[Datei:Fluss-inn-bei-ried.jpg|thumb|La rivero [[Inn]] ĉe Ried im Oberinntal ([[Tirolo]], [[Aŭstrio]])]] |
|||
[[File:The River Cam from the Green Dragon Bridge.jpg|thumb|[[Rivero Cam]] el la ponto de la Verda Drako, [[Kembriĝo]] ([[Unuiĝinta Reĝlando]])]] |
[[File:The River Cam from the Green Dragon Bridge.jpg|thumb|[[Rivero Cam]] el la ponto de la Verda Drako, [[Kembriĝo]] ([[Unuiĝinta Reĝlando]])]] |
||
'''Rivero''' prezentas akvomason, kiu fluas en natura [[fluejo]] kaj sin nutras per surfacaj kaj subteraj akvoj de sia baseno. Pri la esplorado de riveroj okupiĝas unu el branĉoj de tera [[hidrologio]] – nome rivera hidrologio aŭ konata ankaŭ kiel ''potamologio''. |
'''Rivero''' prezentas akvomason, kiu fluas en natura [[fluejo]] kaj sin nutras per surfacaj kaj subteraj akvoj de sia baseno. Pri la esplorado de riveroj okupiĝas unu el branĉoj de tera [[hidrologio]] – nome rivera hidrologio aŭ konata ankaŭ kiel ''potamologio''. |
||
Linio 70: | Linio 75: | ||
== Referencoj == |
== Referencoj == |
||
<references/> |
<references/> |
||
==Bibliografio== |
|||
* Jeffrey W. Jacobs. "Rivers, Major World". Water Encyclopaedia. [http://www.waterencyclopedia.com/Re-St/Rivers-Major-World.html] |
|||
* Luna B. Leopold (1994). A View of the River. Harvard University Press. ISBN 0-674-93732-5. OCLC 28889034. ISBN. |
|||
* Middleton, Nick (2012). Rivers: a very short introduction. New York: Oxford University Press. ISBN 9780199588671. |
|||
* Uwe A. Oster (eld.), Flüsse in Deutschland. Eine Kulturgeschichte, Darmstadt 2007. |
|||
* Lexikon der Geowissenschaften, Akademischer Verlag Heidelberg-Berlin, Bd 1 (2000), paĝo 179 (Definition Bach) |
|||
== Eksteraj ligiloj == |
== Eksteraj ligiloj == |
Kiel registrite je 20:13, 30 nov. 2014
[[Datei:Fluss-inn-bei-ried.jpg|thumb|La rivero Inn ĉe Ried im Oberinntal (Tirolo, Aŭstrio)]]
Rivero prezentas akvomason, kiu fluas en natura fluejo kaj sin nutras per surfacaj kaj subteraj akvoj de sia baseno. Pri la esplorado de riveroj okupiĝas unu el branĉoj de tera hidrologio – nome rivera hidrologio aŭ konata ankaŭ kiel potamologio.
Rivero kun siaj alfluantoj formas riveran sistemon, kies karaktero kaj evoluo dependas de la klimato, reliefo, geologia strukturo kaj amplekso de la baseno (akvokolekta areo). Riveroj dispartigas je montaraj kaj ebenaĵaj (akvodividilo). Montarajn rojojn subeniĝante krutajn deklivojn oni nomas torentoj. Laŭtempaj riveroj nomiĝas Uedoj. Ili troviĝas en Saharo kaj aliaj samklimataj regionoj: ili estas sekaj, sed pleniĝas de akvoj post pluvegoj.
Kiam rivero defluas ĉefan branĉon aŭ lagon, oni parolas pri defluanto.
Rivero estas grava elemento de naturmedio: fonto de trinkebla kaj industria akvoj, natura akvovojo, fonto de hidroenergio, hejmo de fiŝoj kaj aliaj organismoj. Akvoj de multaj riveroj, precipe en evoluintaj landoj, estas malpuraj. Oni uzas ĉiajn rimedojn, leĝdonajn, teknikajn, sanitarajn, por limigi kaj eviti trafon de malpuraĵoj en riveroj (poluo).
Navigeblaj riveroj, kiuj pasas sur la teritorioj de pluraj landoj, estas malfermitaj por komercŝipoj (Danubo, Rejno, Kongo). Regulojn de rivernavigado determinas internaciaj traktatoj.
Ekzemploj de riveroj
Plej longaj riveroj:
Nomo | Longo, km | Nomo | Longo, km |
---|---|---|---|
Amazono (+Ukajalo) | 7,025 | Mekongo | 4,500 |
Nilo (+Kagera) | 6,671 | Amuro (+Ŝilka-Onon) | 4,440 |
Misisipo (+Misuro) | 6,212 | Leno | 4,400 |
Jangzio (Blua rivero) | 5,800 | Kongo (+Lualabo) | 4,320 |
Obo (+Irtiŝo) | 5,410 | Makenzio (+Atabasko) | 4,240 |
Flava Rivero | 4,845 | Nigero | 4,160 |
Parano (+Grande) | 4,700 | Jeniseo | 4,092 |
Aliaj konataj riveroj:
- en Eŭropo: Danubo – Dnepro – Dono - Doŭro - Ebro - Elbo – Garono – Gvadalkiviro - Gvadiano - Humber - Izero - Luaro – Mozelo - Mozo - Neretva - Rejno - Rodano – Sava - Sejno - Severn – Skeldo – Taĵo - Tamizo – Tibero – Tiso - Vistulo - Volgo
- en Azio: Amu-Dario – Arakso – Eŭfrato – Tigriso – Induso – Gango – Sir-Dario – Kura – Ĝejhano – Bramaputro – Iravadio
- en Afriko: Senegalo – Voltao – Nigero – Zambezo
- en Ameriko: Magdaleno - Plata-rivero - Parano – Urugvajo - Jukono – Sankt-Laŭrenco – Kolorado – Rio-Grando – Kolumbio – Orinoko - Misuro
- en Aŭstralio: Murejo – Darlingo
Vidu ankaŭ
- Nomoj de Riveroj
- Riverdelto
- Estuaro
- Alfluanto
- Forkiĝo (rivera)
- Kanalo
- Rio
- Akvofalo
- Meandro
- Trosekeco
- Ponto
- Pramo, Pramŝipo
- Vadejo
- Valo
- Tunelo
- Akvobaraĵo, Akvorezervejo, Hidroelektra energio
- Irigacio
Bildaro
Proverbo
Ekzistas pluraj proverboj pri rivero en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof, inter ili[1]:
„ Atendi sur tero, ĝis sekiĝos la rivero. ” „ El malgrandaj akveroj fariĝas grandaj riveroj. ” „ Ne moku riveron, ne atinginte la teron. ”
Referencoj
Bibliografio
- Jeffrey W. Jacobs. "Rivers, Major World". Water Encyclopaedia. [2]
- Luna B. Leopold (1994). A View of the River. Harvard University Press. ISBN 0-674-93732-5. OCLC 28889034. ISBN.
- Middleton, Nick (2012). Rivers: a very short introduction. New York: Oxford University Press. ISBN 9780199588671.
- Uwe A. Oster (eld.), Flüsse in Deutschland. Eine Kulturgeschichte, Darmstadt 2007.
- Lexikon der Geowissenschaften, Akademischer Verlag Heidelberg-Berlin, Bd 1 (2000), paĝo 179 (Definition Bach)
Eksteraj ligiloj
greke http://web.archive.org/20040113135255/home.comcast.net/~igpl/Rivers.html greke http://www.mlit.go.jp/river greke http://iac.wa.gov/Documents/SRFB/Log_Jam_Report.pdf#search='log%20jams%20and%20salmon' greke http://www.srbc.net/about.htm