Sumbo

Sumbo
	; Rigardo al Waingapu
insulo
Situo	Hinda Oceano
Insularo	Malgrandaj Sundaj Insuloj
Geografia situo	9° 40′ S, 120° 0′ O (mapo)-9.66666666666671201225Koordinatoj: 9° 40′ S, 120° 0′ O (mapo)
	Situo de Sumbo
Areo	11.150 km²
Plej alta loko	Palindi Wanggameti; 1 225 m
Ŝtato	Indonezio
Loĝantaro	611 422
Ĉefa loko	Waingapu
	; Topografio de Sumbo.
	v • d • r

Reviziita versio de ĉi tiu paĝo, aprobita je 22 nov. 2023, estis bazita sur ĉi tiu versio.

Sumbo (aŭ Sumba) estas insulo en orienta Indonezio. Ĝi estas unu el la Malgrandaj Sundaj Insuloj kaj troviĝas en la provinco Orientaj sudorientaj insuloj. Sumbo havas surfacon de 11 153 km², kaj la loĝantaro sumiĝis oficiale je 685 186 en 2010. Al la nordokcidento de Sumbo estas Sumbavo, en la nordoriento, trans la Sumba Markolo (Selat Sumba), estas Floreso, en la oriento, trans la Savu-Maro, estas Timoro, kaj en la sudo, trans parto de la Hinda Oceano, situas Aŭstralio.

Historio

Historie, tiu insulo eksportis santal-lignon kaj estis konata kiel Santal-ligno Insulo ^[1].

Antaŭ koloniigo, Sumbo estis enloĝita de pluraj malgrandaj etno lingvistikaj grupoj, kelkaj el kiuj eble havis tribajn rilatojn al la Maĵapahita Imperio. En 1522 la unuaj ŝipoj de Eŭropo alvenis, kaj de 1866 Sumbo apartenis al Nederlanda Hindujo, kvankam la insulo ne venis sub reala nederlanda administracio ĝis la 20-a jarcento. Malgraŭ kontakto kun okcidentaj kulturoj, Sumbo estas unu el la malmultaj lokoj en la mondo en kiu megalitaj entombigoj, estas utiligitaj kiel "vivanta tradicio" enterigi elstarajn individuojn kiam ili mortas. Entombigo en megalitoj estas praktiko kiu estis uzita en multaj mondopartoj dum la Neolitiko kaj Bronzepokoj, sed postvivas ankoraŭ nuntempe en Sumbo. Alia longdaŭranta tradicio estas la foje mortiga ludo de pasola, en kiu teamoj de ĉevalo-rajdantoj lance batalas ^[2].

Je la 19-a aŭgusto 1977, okazis tertremo mezurante 7,0 je la Skalo de Richter, mortigante 316 homojn, inkluzive de tiuj en la insuloj apud la okcidenta marbordo.

Loĝantaro kaj geografio

.

La sumba loĝantaro parolas gamon da parencaj aŭstroneziaj lingvoj, kaj havas miksaĵon de malaja kaj melanezia deveno. Dudek kvin ĝis tridek pocentoj de la loĝantaro praktikas la animisman marapu-religion. La resto estas kristana, plimulto nederlanda kalvina, sed granda malplimulto katolika. Malmulte da sunaistoj troveblas en la marbordaj areoj. La plej granda urbo en la insulo estas la ĉefhaveno de Waingapu [Ŭajngapu], kun proksimume 10 700 da enloĝantoj. La pejzaĝo estas malaltaĵa, kalkoŝtono-monteta, kaj malsimilas de tiu de multaj indoneziaj insuloj kiuj ampleksas krutajn vulkanojn. Estas seka sezono de majo ĝis novembro kaj pluvsezono de decembro ĝis aprilo. La okcidenta flanko de la insulo estas pli fekunda kaj pli dense loĝita ol la orienta. Sumbo estas unu el la pli malriĉaj insuloj de Indonezio ^[3] . La sano-situacio en la insulo estas bedaŭrinde drama ĉar alta pocento de la loĝantaro daŭre suferas de malario kaj infaneca morto estas alta. Franco disvolvigis novan programon por disponigi putojn al kelkaj malgrandaj kaj izolaj komunumoj.

Administracio

Sumbo estas parto de la provinco Orienta Nusa Tengaro. La insulo kaj la apudaj insuletoj estas partigitaj en kvar distriktoj (aŭ "regentejoj"); tiuj estas : Okcident-sumba Regentejo, Sudokcident-sumba Regentejo, Centra-sumba Regentejo kaj Orient-sumba Regentejo. La insulo enhavas 14,6% de la provinca loĝantaro en 2010. La provinca ĉefloko ne troviĝas en la insulo sed en Timoro.

Nomo	Precipa loko	Estiĝo	Kodo	Areo (km²)	Loĝantaro nombrado de 2010
Okcident-sumba Regentejo	Waikabubak	1958	UU 69/1958	737,42	111 023
Orient-sumba Regentejo	Waingapu	1958	UU 69/1958	7 000,50	227 835
Centra-sumba Regentejo	Waibakul	2007	UU 3/2007	1 869,18	62 510
Sudokcident-sumba Regentejo	Tambolaka	2007	UU 16/2007	1 445,32	283 818
Sumba	*			11,052,42	685 186

Ekologio

Kaŭze de ties karakterizaj flaŭro kaj faŭno Sumbo estas klasifikita de la Monda Natur-Fonduso (WWF) kaj de la Nacia Geografia Societo kiel la aparta ekoregiono "sumbaj deciduaj arbaroj".

Origine parto de la gondvana sud-duongloba superkontinento, Sumba troviĝas en la Wallacea-ekoprovinco, havante miksaĵon de plantoj kaj bestoj de orientalisa kaj aŭstralazia origino. La plejgranda parto de la insulo iam estis kovrita de decidua musona arbaro dum la al sudo turniĝantaj deklivoj, kiuj ne havas tian sekan sezonon, estis ĉiamverda pluvarbaro.

Referencoj

↑ Goodall, George (Editor)(1943) Philips' International Atlas London, George Philip and Son map 'East Indies' pp.91-92
↑ http://www.gluckman.com/Pasola.html
↑ http://www.sumbafoundation.org/imhome/attachment_stream.asp?ID=3&FootprintID=0&ProcessID=0^{[rompita ligilo]}

Eksteraj ligiloj

Portalo pri Indonezio

Kategorio Sumbo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

angle Turismo en Sumbo.

Bibliotekoj

[1] Goodall, George (Editor)(1943) Philips' International Atlas London, George Philip and Son map 'East Indies' pp.91-92

[2] ttp://www.gluckman.com/Pasola.html

[3] ttp://www.sumbafoundation.org/imhome/attachment_stream.asp?ID=3&FootprintID=0&ProcessID=0^{[rompita ligilo]}

[1]

[2]

[3]