Abraham Lincoln

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
Abraham Lincoln
Persona informo
Abraham Lincoln
Naskiĝo 12-an de februaro 1809
en Ŝablono:Flagikono Kantono LaRue (Kentukio), Kentukio, Usono
Morto 14-an de aprilo 1865
en Ŝablono:Flagikono Vaŝingtono, Usono
Mortis pro hommortigo vd
Mortis per pafo en la kapon vd
Mortigita de John Wilkes Booth vd
Tombo tombo de Lincoln vd
Religio Baptismo • Ajnismo vd
Etno angla usonano vd
Lingvoj angla vd
Loĝloko Springfield • Vaŝingtono • Perry County • Hodgenville • Lincoln's New Salem vd
Ŝtataneco Usono vd
Partio Respublikano
Subskribo Abraham Lincoln
Familio
Dinastio Lincoln family vd
Patro Thomas Lincoln vd
Patrino Nancy Hanks Lincoln vd
Gefratoj Sarah Lincoln Grigsby • Thomas Lincoln, Jr. vd
Edz(in)o Mary Todd Lincoln
Infanoj Robert Todd Lincoln, Edward Lincoln, Willie Lincoln, Tad Lincoln
Profesio
Okupo advokato
Aktiva en Springfield • Vaŝingtono vd
Verkado
Verkoj Diskurso apud Gettysburg vd
16-a Prezidento de Usono
Dum 4-a de marto 1861 – 15-a de aprilo 1865
Antaŭulo James Buchanan
Sekvanto Andrew Johnson
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Abraham LINCOLN [EJbraham LINkn] (naskiĝis la 12-an de februaro, 1809, mortis la 14-an de aprilo, 1865) estis la dek-sesa Prezidento de Usono.

Pro lia estreco dum la Enlanda Milito, multaj kredas, ke Linkoln estas konsiderata, kun Washington, unu el la du plej gravaj usonaj prezidentoj. Li havis reputacion kiel honestulo, kaj ofte uzata kromnomo por Lincoln inter apogantoj estis "Honest Abe," tio estas, "Honesta Abĉjo." Li estis tre alta, 193 cm, kaj pezis 82 kg. Mary Todd estis lia edzino, kaj ili havis kvar filojn. Lincoln estis baptisto. Lincoln estis murdita en ofico, 56-jaraĝa, en 1865, en la Ford-Teatrejo, Vaŝingtono. La murdisto estis John Wilkes Booth.

Dum lia administrado (1861-1865) okazis:

Lincoln naskiĝis en kabaneto de trunkoj apud Hodgenville, Kentukio, en sovaĝa okcidento. Li laboris dum multaj jaroj kiel advokato en Ilinojso, estis partio-gvidanto de la Partio Whig (Usono), ŝtatleĝisto dum la 1830-aj jaroj, kaj unuperioda membro de la Kongreso dum la 1840-aj jaroj. Li antaŭenigis rapidan modernigon de la ekonomio pere de bankoj, kanaloj, fervojoj kaj komercimpostoj por instigi al la konstruaĵo de fabrikoj; li kontraŭbatalis la militon kun Meksiko en 1846. Post serio de tre diskonigitaj debatoj en 1858, dum kiu Lincoln parolis honeste kontraŭ la vastiĝo de sklaveco, li perdis la defion en la Senato antaŭ sia superrivalo, nome demokrato Stephen A. Douglas.

Lincoln, moderulo de svingŝtato, certigis la respublikanpartian prezidentan nomumon en 1860. Kun tre malgranda subteno pri la sklavecaj ŝtatoj, Lincoln balais la Nordon kaj estis elektita prezidanto en 1860. Lia elekto instigis sep sudajn sklavemajn ŝtatojn por formi la Konfederacion antaŭ ol li ekoficis la. Neniu kompromiso aŭ repaciĝo estis trovitaj rigardantaj sklavecon.

Kiam la Nordo entuziasme amasiĝis malantaŭ la Unio post la Konfederita atako al Fort Sumter la 12-an de aprilo 1861, Lincoln koncentriĝis pri la armea kaj politika grandeco de la militklopodo. Lia primara celo estis ĉiam reunuigi la nacion. Li suspendis la staton de habeas corpus, arestante kaj provizore enprizonante milojn da ŝajnaj secesiistoj en la limaj ŝtatoj sen testo. Lincoln deturnis eblan britan intervenon kvietigante la Trent-Aferon fine de 1861. Liaj kompleksaj movoj direkte al finado de sklaveco centriĝis sur la Emancipiĝa Proklamo en 1863, uzante la armeon por protekti eskapintajn sklavojn, instigante la limŝtatojn por malpermesi sklavecon, kaj helpanta premi tra la Kongreso la Dektrian Konstitucian Amendon al la Usona Konstitucio, kiu permanente eksterleĝigis sklavecon. Lincoln proksime inspektis la militklopodojn, aparte la selektadon de pintgeneraloj, inkluzive de lia plej sukcesa generalo Ulysses S. Grant. Li faris la plej gravajn decidojn en militstrategio de la Unio. La mararmeo de Lincoln starigis maramean blokadon kiuj fermis la normalan komercon de la Sudo, helpis preni kontrolon de Kentukio kaj Tenesio, kaj akiris kontrolon de la suda riversistemo uzante kanonŝipojn. Lincoln provis plurfoje konkeri la konfederitan ĉefurbon en Richmond; ĉiun fojon kiam generalo malsukcesis, Lincoln anstataŭigis lin per alia, ĝis finfine Grant sukcesis ĉirkaŭ 1865.

Escepte sagaca politikisto profunde implikita kun potenctemoj en ĉiu ŝtato, Lincoln alproksimiĝis al "Militodemokratoj" (kiuj apogis la Nordon kontraŭ la Sudŝtatoj), kaj administris sian propran reelekton en la prezidant-elekto en 1864. Kiel la gvidanto de la modera frakcio de la Respublikana Partio, Lincoln alfrontis Radikalajn Respublikanojn kiuj postulis pli severan traktadon de la Sudŝtatoj, Militodemokratojn kiuj postulis pli da kompromiso, kontraŭmilitaj demokratoj nomitaj Copperhead (kuprakapuloj) kiuj malestimis lin, kaj malakordajn secesiistojn kiuj punktskribis lian morton. Saĝe, Lincoln defendiĝis metante siajn kontraŭulojn kontraŭ unu la alian, per alparolado al la usona popolo kun siaj kapabloj de elokvento, kaj de singarde laŭplana politika patroneco.[3] Lia Diskurso apud Gettysburg de 1863 iĝis ikoneca deklaro de la dediĉo de Usono al la principoj de naciismo, respublikanismo, egalrajtigoj, libereco, kaj demokratio. Lincoln tenis moderan vidon de Rekonstruo, serĉante reunuigi la nacion rapide tra politiko de malavara repaciĝo spite al senmoviĝemo kaj amarigita malharmonio. Ses tagojn post la kapitulaco de konfederito komandanta generalo Robert E. Lee, Lincoln estis murdita fare de John Wilkes Booth, konata aktoro kaj konfederita subtenemulo.

Lincoln estis konstante vicigita kaj fare de akademiuloj[4] kaj publiko[5] kiel unu el la plej grandaj usonaj prezidantoj.

Figuro de Lincoln estis skulptita apud figuroj de Washington, Jefferson kaj Roosevelt sur la monto Rushmore. Granda monumento al Lincoln staras ĉe okcidenta flanko de la centra kampo de Vaŝingtono, kaj orienta bordo de la rivero Potomac. Lia tombo estas en Springfield, ĉefurbo de Ilinojso.

Biografio

Familio kaj infanaĝo

Frua vivo

Abraham Lincoln estis naskita la 12-an de februaro 1809, kiel la duan filon de Thomas Lincoln kaj Nancy Lincoln (naskiĝinta Hanks), en unu-ĉambra trabkabano ĉe bieno de Hodgenville en tiam Kantono Hardin, nun Kantono LaRue, Kentukio[6]. Li devenas de Samuel Lincoln, kiu alvenis en Hingham, Masaĉuseco, de Norfolk, Anglio, en la 17-a jarcento.[7] La patroflanka avo kaj samnomulo de Lincoln, Abraham, movis sian familion de Virginio al Kentukio, kie li estis embuskita kaj mortigita en atako fare de indianoj en 1786, kion liaj filoj, inkluzive de la patro de Lincoln, nome Tomaso, spektis.[8] Tomaso devis fari sian propran vivmanieron ĉe la landlimo.[9]

La patrino de Lincoln, Nancio, estis la filino de Lucy Hanks, kaj estis naskita en kio nun estas Kantono Mineral, Okcidenta Virginio, tiam parto de Virginio. Lucy moviĝis kun Nancio al Kentukio. Nancy Hanks geedziĝis kun Tomaso, kiu iĝis respektata civitano. Li aĉetis aŭ komercis plurajn bienojn, inkluzive de Knob Creek Farm. La familio eniris en Separata Baptisma Eklezio, kiu havis restriktajn moralajn normojn kaj kontraŭbatalis alkoholon, dancadon, kaj sklavecon.[10] Tomaso ĝuis konsiderindan statuson en Kentukio - kie li subigis ĵuriojn, taksis biendomojn, servis landajn sklavpatrolojn, kaj gardis kaptitojn. Antaŭ la tempo lia filo Abraham estis naskita, Tomaso posedis du 600-akreajn (240 ha) bienojn, plurajn urbajn areojn, brutaron, kaj ĉevalojn. Li estis inter la plej riĉaj viroj en la distrikto. Tamen, en 1816, Tomaso perdis ĉion el sia tero en kortumkazoj pro mankohavaj posedaĵtitoloj.[11]

Laŭ la libro The Ancestry of Abraham Lincoln de William Ensign Lincoln, la patrino de Abraham Lincoln, Nancy Hanks, estis la filino de Joseph Hanks kaj Nancy Shipley.[12]

A statue of young Lincoln sitting on a stump, holding a book open on his lap
La juna Lincoln en skulptaĵo ĉe Senn Park, Ĉikago.

La familio moviĝis norden trans la Ohio-rivero por liberigi (t.e., ne-laboregi) teritorion kaj faris novan komencon en kio tiam estis Kantono Perry sed nun estas Kantono Spencer, Indianio. Lincoln poste notis ke tiu movo estis "duonflanka pro sklaveco" sed plejparte pro tertitolaj malfacilaĵoj.[11] En Indianao, kiam Lincoln estis naŭjaraĝa, lia patrino Nancio mortis pro laktomalsano en 1818. Post la morto de la patrino de Lincoln, lia pliaĝa fratino, Sarah, ekkontrolis zorgadon lin ĝis ilia patro reedziĝis en 1819; Sarah poste mortis en siaj 20'oj naskante malvive naskitan filon.[13]

La nova edzino de Thomas Lincoln estis la vidvino Sarah Bush Johnston, la patrino de tri filoj. Lincoln iĝis tre proksima al sia duonpatrino, kaj nomis ŝin "patrino".[14] Kiel subdektrijara, li ne ŝatis la malfacilan laboron asociitan kun limvivo. Kelkaj en lia familio, kaj en la najbareco, pripensis, ke li estas maldiligenta.[15][16] Kiam li kreskis en siajn adoleskojarojn, li volonte prenis respondecon por ĉiuj taskoj esperitaj de li kiam unu el la knaboj en la domanaro kaj iĝis sperta hakilisto en siaj laborkonstruaĵaj fervojbariloj. Li ekhavis reputacion por viriinema kaj aŭdaca post tre konkurenciva luktomaĉo al kiu li estis defiita fare de la fama gvidanto de grupo de banditoj, "la Grove-knaboj de la Muskatsalvio".[17]

Lincoln ankaŭ konsentis kun la kutima devontigo de filo por doni al sia patro ĉiujn gajnon de laboro farita ekster la hejmo ĝis aĝo 21.[18] En pli postaj jaroj, Lincoln foje pruntedonis al sia patro monon. [19] Lincoln iĝis ĉiam pli malproksima de sia patro, ĉefe pro la malklereco de sia patro. Dum la formala eduko de juna Lincoln konsistis ĉirkaŭ el la valoro de unu jaro de klasoj de pluraj migroinstruistoj, li estis plejparte memedukita kaj estis fervora leganto kaj ofte serĉis aliron al iuj novaj libroj en la vilaĝo. Li legis kaj relegis la Biblion en la Versio Rajtigita de la Reĝo Jakobo, la Fablojn de Ezopo, Pilgrim's Progress de Bunyan, Robinson Crusoe de Defoe kaj Autobiography de Franklin.[20][21]

En 1830, timante laktomalsanan ekaperon laŭ la Ohio-rivero, la Lincoln-familio movis okcidenten, kie ili setliĝis sur publika tereno 10 mejlojn okcidente de Dekaturo, en Kantono Makona, Ilinojso, alia libera, ne-sklava ŝtato.[22] En 1831, Tomaso translokiĝis la familion al nova bieneto en Kantono Coles, Ilinojso. Estis tiam kiam, kiel ambicia 22-jaraĝulo kiu nun estis sufiĉe aĝa por fari siajn proprajn decidojn, Lincoln serĉis sian propran vivon. Kanuante laŭ la rivero Sangamon, Lincoln alvenis en la vilaĝo Nova Salem en Kantono Sangamon[23] En la printempo de 1831, dungita fare de novsalema komercisto Denton Offutt kaj akompanita fare de amikoj, li prenis varojn per barĝo de Nova Salem ĝis Nova Orleano per la riveroj Sangamon kaj la Misisipo. Post alvenado en Nov-Orleano - kaj travivado de sklaveco propraokule - li piediris reen hejmen.[24]

Geedziĝo kaj filoj

Frua kariero kaj milicservo

Kongresano Lincoln

Kamparadvokato

Respublikana politiko 1854-60

Prezidanteco

Vidu ankaŭ

Monto Rushmore

Referencoj

  1. ↑ William A. Pencak. (2009) Encyclopedia of the Veteran in America. ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-08759-2.
  2. ↑ (2009) Toward a Usable Past: Liberty Under State Constitutions. U of Georgia Press. ISBN 978-0-8203-3496-7.
  3. ↑ Randall (1947), pp. 65–87.
  4. ↑ "Ranking Our Presidents". James Lindgren. November 16, 2000. International World History Project.
  5. ↑ "Americans Say Reagan Is the Greatest President". Gallup Inc. 28an de Februaro, 2011.
  6. ↑ Donald (1996), pp. 20–22.
  7. ↑ Donald (1996), p. 20.
  8. ↑ White, pp. 12–13.
  9. ↑ Donald (1996), p. 21.
  10. ↑ Donald (1996), pp. 22–24.
  11. ↑ 11,0 11,1 Sandburg (1926), p. 20.
  12. ↑ Lincoln, Eilliam Ensign. (1909) The Ancestry of Abraham Lincoln. Boston: Houghton Mifflin Co..
  13. ↑ Donald (1996), p. 20, 30–33.
  14. ↑ Donald (1996), pp. 26–27.
  15. ↑ White, pp. 25, 31, 47.
  16. ↑ Donald (1996), p. 33.
  17. ↑ Donald (1996), p. 41.
  18. ↑ Donald (1996), pp. 30–33.
  19. ↑ Donald (1996), pp. 28, 152.
  20. ↑ Donald (1996), pp. 29–31, 38–43
  21. ↑ Merrill D. Peterson. (1995) Lincoln in American Memory. Oxford U.P.. ISBN 978-0-19-988002-7.
  22. ↑ Donald (1996), p. 36.
  23. ↑ Thomas (2008), pp. 23–53
  24. ↑ Sandburg (1926), pp. 22–23.

Historiografio

  • Foner, Eric. (2008) Our Lincoln: New Perspectives on Lincoln and His World. W.W. Norton. ISBN 978-0-393-06756-9.
  • Manning, Chandra, "The Shifting Terrain of Attitudes toward Abraham Lincoln and Emancipation," Journal of the Abraham Lincoln Association, 34 (Winter 2013), 18–39.
  • Smith, Adam I.P. "The 'Cult' of Abraham Lincoln and the Strange Survival of Liberal England in the Era of the World Wars," Twentieth Century British History, (Dec 2010) 21#4 pp 486–509
  • Spielberg, Steven; Goodwin, Doris Kearns; Kushner, Tony. "Mr. Lincoln Goes to Hollywood," Smithsonian (2012) 43#7 pp 46–53.
v • d • r
   Prezidantoj de Usono   
Klarigoj: (F) federalisto • (DR) demokrat-respublikano • (W) whig • (D) demokrato • (R) respublikano • † mortis oficante
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Abraham_Lincoln&oldid=5656226"