Saltu al enhavo

Epistolo al la filipianoj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Epistolo al la Filipianoj)
Επιστολή προς Φιλιππησίους
literatura verko • sankta libro • epistolo • libro de la Biblio
Aŭtoroj
Aŭtoro Paŭlo de Tarso
Lingvoj
Eldonado
Ĝenro epistolo
v • d • r

La Epistolo de la apostolo Paŭlo al la filipianoj estas la 11-a libro de la Nova Testamento en la Biblio, ofte vokita simple kiel Filipianoj — oni ne konfuzu kun Filipinoj aŭ Filipinanoj. La letero estas kunverkita de Timoteo. Paŭlo kaj Timoteo unue vizitis Filipion, en Grekio, dum la sekunda misiista vojaĝo de Paŭlo, kiu okazis proksimume inter 49 - 51 pK. Filipio estis la loko de la unua kristana komunaĵo, ke establis en Eŭropo, komence kun la konvertiĝo de la familio de Lidia el Tiatira la vendistino de purpuro. (Agoj 16:11-15)

Bibliaj erudiciuloj estas en ĝenerala konkordo, kiu la letero vere estis skribita de Paŭlo de Tarso. La divenita dato de la letero estas 62 pK., ĉirkaŭ dek years post la unua vizito de Paŭlo al Filipio.[1]

Historia Fono

[redakti | redakti fonton]

La historia fono de Filipianoj tradicie deduktas de du ĉefe primaraj fontoj de la Nova Testamento: (1) informan internan datenon de la letero mem kaj (2) rilatan informon deduktas de la cetero de la kanono de la nova testamento. En la pli ĉi tiu kazo, specife tiu enhavas la Agoj de la Apostoloj kaj aliajn rilatajn epistolojn de Paŭlo.[2]

Alia primara informado derivatas el eksteraj historiaj fontoj pri la kronologiaj interrilatoj inter la asociigo de Paŭlo kun Filipio, ĝia politika kaj ekonomia cirkonstancaro kaj ankaŭ ĝia socia, religia kaj filozofia kunteksto.[3]

Pri la dokumento mem, la Filipianoj sendis Epafroditon, ilian kurieron (senditon, antikve-greke apostolon, kaj helpanton, antikve-greke leitourgon, Flp 2:25), kun almozoj kiel esprimo de ilia partnereco kaj zorgo provizi la bezonojn de Paŭlo. (Flp 1:3-5, Flp 2:30 and Flp 4:10-19)

Dum faranto lian respondecon de vojaĝado liveri ilian "donacon" (Flp 4: 17), Epafrodito malsanis, preskaŭ ĝis morto. (antikve-greke esthenese, Flp 2:26-27). Je ia tempo li resaniĝis. Tiam je ĉi tiu tempo, aŭ antaŭpensite aŭ, ĉar etendita gastrestado kun la apostolo, diversaj enaj aferoj senvualigis al Paŭlo per Epafrodito (Flp 1:27-30, Flp 2:19-24, Flp 3:2-3, Flp 3:17-20, Flp 4:2-3, kaj Flp 4:9). Je la reiro de Epafrodito al bonsano, Paŭlo sendis vorton al la Filipianoj per Epafrodito pri sia venonta juĝo en Romo kaj pri sia optimismo kontraŭ la ebleca de morto (Flp 1:18-26), krome admonoj por imiti sian kompetenton por ĝoji en la Sinjoro malgraŭ oniaj cirkonstancoj (Flp 2:14-18). Ankaŭ, Paŭlo sendas konsiladon pri spiritaj antagonistoj inter la Filipianoj (Flp 3:1-21), kaj konfliktoj en ilia kunularo (Flp 4:2-3). Fine, li provizas kvitancon de ambaŭ la heroeco de Epafrodito (Flp 2:25-30) kaj la alportado de la donaco (Flp 4:1), krome lia promeso de rekompenco de Dio (Flp 4:17-20).

Ankaŭ ene la letero, optimismo troviĝas, kie la konvinko de Paŭlo pri lia liberigo estas la bazo per tiu, ke li promesas sendi Timoteon al ili por servado (Flp 3:19-23), kaj anticipo ke vizitos ilin persone (Flp 2:24). Kun ĉi tia komunikaĵo, Epafrodito ekvojaĝas hejmen (Flp 3:28-29).

Jen estas daŭranta debatado, kie Paŭlo estis, kiam li skribis tiun leteron (kaj do la dato de la verko de la letero). Ena indikaĵo ene la letero mem indikas klare tion, ke estis verkite dum ke, Paŭlo estis mallibera (Flp 1:7,13), sed kiu periodo de malliberigo estas tre debatata. Iom sugestas la roma malliberigo apud la fino de la libro de Agoj (Agoj 28:30-31[rompita ligilo]). Aliaj sugestas la antaŭan malliberigon ĉe Cezareo (Agoj 23-26[rompita ligilo]). Ankoraŭ aliaj sugestas eĉ pli antaŭe malliberigon, tia kiel la malliberigo ĉe Efeso dum la longa restado de Paŭlo en tio urbo (Agoj 19[rompita ligilo]). Ĝis antaŭnelonga neniu ŝajnas proparoli la dua periodo de roma malliberigo (post la fino de la libro de Agoj, sed atestata en la skribadoj de Fruaj Ekleziaj Patroj).[4] Jim Reiher konsideris kaj spekulaciis pri ĉi tiu teorio en 2012 artikolo.[5] La ĉefaj rezonoj por pli posta dato alkalkulas:

  1. La tre ellaborita ekleziologio de la letero
  2. Okazonta senso de morto montras rekte tra la letero
  3. La manko de ajna mencio de Luko en letero al la hejma eklezio de Luko (kiam la rakonto de Agoj klare sugestas tion, ke Luko estis kun Paŭlo dum la unua roma malliberigo)
  4. Pli senkompata malliberigo ol la malfermita enloĝiga aresto de lia unua roma malliberigo
  5. Simila unika esprimo tio estas kunhavas nur kun Dua Timoteo
  6. Simila elreviĝo per kunlaborantoj kunhavas nur kun Dua Timoteo

Ĉi tiu dua roma malliberiga teorio ankoraŭ tre rigore estas debatata en la pli larĝa teologia komunaĵo.

Aŭtoreco

[redakti | redakti fonton]

La letero ekas en norma formo por antikva helena letera strukturo, kun aŭtoraj – aŭ adresantoj – unua, tiuokaze ricevintoj kun saluto.[6]

La adreso kaj la saluto estas klaraj:

Citaĵo
„ Paŭlo kaj Timoteo, servistoj de Jesuo Kristo, al ĉiuj sanktuloj en Kristo Jesuo, kiuj estas en Filipi, kun la episkopoj kaj diakonoj: Graco al vi kaj paco estu de Dio, nia Patro, kaj de la Sinjoro Jesuo Kristo. ”
— Phil. 1:1–2

En sia enkonduko, Blevins skribi, “De la tempo de F. C. Baur, tre malabunda erudiciulo dubis, ke Paŭlo verkis la leteron. Provoj por forigi falsajn sekciojn de Filipianoj fiaskis.” [7]

Enhavo kaj strukturo

[redakti | redakti fonton]

I. Enkonduko (Flp 1:1-11) [8]

A. Saluto (Flp 1:1-2)
B. Dankado por la partopreno de filipianoj en la evangelio (Flp 1:3-8)
C. Preĝo, ke la percepta amo de filipianoj multiĝos ĝis la tago de Kristo (Flp 1:9-11)

II. Nuna cirkonstancaro de Paŭlo (Flp 1:12-26)

A. Malliberigo de Paŭlo (Flp 1:12-13)
B. La respondo de la fratoj (Flp 1:14-17)
C. Sinteno de Paŭlo (Flp 1:18-26)

III. Praktika instrukcioj en sanctigo (Flp 1:27-2:30)

A. Viva kuraĝe kiel burĝrajto de ĉielo (Flp 1:27-2:30)
B. Loĝanta humile kiel servantoj de Kristo (Flp 2:1-11)
1. La motivado por vivanta humile (Flp 2:1-4)
2. La modelo por vivantas humile (Flp 2:5-11)
a. La malplenanto de Kristo (Flp 2:5-8)
b. Ekzalto de Kristo (Flp 2:9-11)
C. Viva obeeme kiel infanoj de Dio (Flp 2:12-18)
1. La energiigo de Dio (Flp 2:12-13)
2. La efiko sur la sanktuloj (Flp 2:14-18)
D. Ekzemploj de humila servantoj (Flp 2:19-30)
1. La Ekzemplo de Timoteo (Flp 2:19-24)
2. La Ekzemplo de Epafrodito (Flp 2:25-30)

IV. Polemikaj dogmaraj aferoj (Flp 3:1-4:1)

A. La baso de la judigantoj: La Karno (Flp 3:1-6)
B. Celo de Paŭlo: La reviviĝo (Flp 3:7-11)
C. Perfekteco kaj humileco (Flp 3:12-16)
D. Paŭlo kiel ekzemplo de konduto kaj viglantado (Flp 3:17-4:1)

V. Postparolo (Flp 4:2-23)

A. Admono (Flp 4:2-9)
1. Estantas unuece (Flp 4:2-3)
2. Ĝojantas sen anksio (Flp 4:4-7)
3. Pensanta kaj aganta senpeke (Flp 4:8-9)
B. Noto de Danko (Flp 4:10-20)
1. Kontento de Paŭlo (Flp 4:10-13)
2. La donaco de filipianoj (Flp 4:14-18)
3. Provizaĵo de Dio (Flp 4:19-20)
C. Fina salutoj (Flp 4:21-23)

Verko

[redakti | redakti fonton]

Tio eblas, ke la "malplenigeco" (antikve-greke kenosis) versoj en Filipianoj 2:5-11 estus kristana himno, kiu Paŭlo citis:

Citaĵo
„ ’’5’’Tiu sama spirito estu en vi, kiu estis ankaŭ en Kristo Jesuo, ’’6’’kiu, estante en la formo de Dio, ne rigardis kiel ŝatindaĵon la egalecon kun Dio ’’7’’sed sin malplenigis, alprenante la formon de sklavo, fariĝante laŭ la bildo de homoj; ’’8’’kaj troviĝinte laŭfigure kiel homo, li sin humiligis kaj fariĝis obeema ĝis morto, eĉ ĝis la morto per kruco. ’’9’’Pro tio do Dio tre alte superigis lin, kaj donis al li nomon, kiu estas super ĉia nomo, ’’10’’por ke en la nomo de Jesuo kliniĝu ĉiu genuo, de enĉieluloj kaj surteruloj kaj subteruloj, ’’11’’kaj ĉiu lango konfesu, ke Jesuo Kristo estas Sinjoro, al la gloro de Dio, la Patro. ”
— Flp 2:5-11

La letero estis skribita al la eklezio ĉe Filipio, iu el la plej fruaj eklezioj, kiu fondiĝis en Eŭropo. Ili estis tre alligitaj al Paŭlo, same kiel li estis tre tenera al ili. El ĉiaj de la eklezioj, iliaj kotizoj (kiu Paŭlo dankeme agnoskas) estas inter la nur tiuj, ke li akceptas. (Agoj 20:33-35[rompita ligilo], 2Kor 11:7-12 kaj 2Tes 3:8) La sindono de la filipianoj elvenas tre atentokapte (Flp 4:15).

Citaĵo
„ Tiu estis karakteristiko de la macedona misio, kiel 2Cor 8 kaj 9 abunde kaj bele pruvi. Tio estas rimarkinda, ke la macedonaj konvertiĝoj estis el ĉiaj ekonomikaj specoj (2Kor 8:2); kaj la paralela fakto, ilia malriĉeco kaj ilia liberega apogo de la granda misiisto kaj lia laboro, estas profunde konkorde. ”
— Moule

Kial kun ĉiaj epistoloj, la originalo verkis en la kojnea greka lingvo.

Kristologio

[redakti | redakti fonton]

Filipianoj estis la subjekto de multa esplorado kaj Raplph P. Martin vortobatalas, ke Filipianoj 2 eble konsideras la komenciĝo de kristologio, specife laŭ al la abunda analizo, ke apostolo Paŭlo komenciĝis en Filipianoj 2:5-6.[9] Veronica Koperski rigardas Filipianojn 3: 10 kiel la komenciĝo de la analizado de la sciado de Kristo.[10]

Dum la komenca preĝo de Paŭlo estas por koramo (Flp 1:9), ke baziĝas sur sciado de Kristo, his fina preĝo estas por la paco de Dio (Flp 4:7), kiu pasas trans ĉian komprenemon. Jene la konceptoj de amo, sciado kaj paco estas komunaj disvolvi en la letero.[11]

Teksto en Esperanto

[redakti | redakti fonton]

La traduko de la brita komitato (John Cyprian Rust, John Beveridge kaj C. G. Wilkinson) estas trovebla

Nova traduko de Gerrit Berveling:

  • La leteroj de Paŭlo kaj lia skolo (el la helena trad. Gerrit Berveling) - Chapecó: Fonto, 2004

Legu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Stephen L Harris, Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.
  2. ↑ Frederick F. Bruce, 1989, Philippians, NIBC, NT Series, edited by W. Ward Gasque (Peabody, Mass.: Hendrickson), 4.
  3. ↑ Wayne Jackson, 1987, The Book of Philippians: A Grammatical and Practical Study (Abilene, Tex.: Quality Publications), 13–17.
  4. ↑ Klemento el Romo (la malfrua 1-a jarcento) faras referencon al la servado de Paŭlo post la fino de Agoj. Clement, To the Corinthians, 5. En J. B. Lightfoot (ed), The Apostolic Fathers (Michigan: Baker Book House, 1978) 15. • La aŭtoro de la Muratoria kanono (la malfrua 2-a jarcento) diri, ke Luko enskribis plejparte tiun, ke kiun li mem ĉeestis kaj, do, ke estas, kial li enhavis tiun, ke ne rakontis ‘la vojaĝo de Paŭlo, kiam li iris el la urbo Romo al Hispanio. The Muratoriun Canon. 2. • La apokrifa Ago de Petro faras referencon al la tradicio, kiu Paŭlo atingis por iri al Hispanio. Paŭlo estas priskribata en karcero en Romo, ricevanta vizio de Dio, kiu li irus al Hispanio. Acts of Peter, Verscelli Acts 1 and 3. • Eŭzebo (la frua 4-a jarcento) enskribis tio Paŭlo, ke pli servadis poste lia unua malliberigan tempon en Romo. Eusebius, Ecclesiastical History, II, 22, 1-8, en Philip Schaff and Henry Wace (editors), A Select Library of Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church 2nd series. Vol.1. Eusebius: Church History, Life of Constantine the Great, and Oration in Praise of Constantine (Edinburgh: Eerdmans, 1997) 124-125.
  5. ↑ Jim Reiher, “Could Philippians have been written from the Second Roman Imprisonment?” Evangelical Quarterly. Vol. LXXXIV. No. 3 July 2012. pp.213-233. Tiu artikolo resumas la aliajn teoriojn, kaj prezentas ekzemplojn de malsamaj erudiciuloj, kiuj adheras al malsamaj teorioj, sed donacoj malsaman alternativon por konsidero.
  6. ↑ Ronald Russell, 1982, "Pauline Letter Structure in Philippians," Journal of the Evangelical Theological Society 25.3 (Sept.): 297-98.
  7. ↑ James L. Blevins, 1980, “Introduction to Philippians,” Review and Expositor 77 (Summer): 317.
  8. ↑ 11. Philippians: Introduction, Argument, and Outline. Bible.org.
  9. ↑ Where Christology began: essays on Philippians 2 by Ralph P. Martin, Brian J. Dodd 1998 ISBN 0-664-25619-8 pages 1–3
  10. ↑ The knowledge of Christ Jesus by Veronica Koperski 1996 ISBN 90-390-0132-4 pages 5–17
  11. ↑ The knowledge of Christ Jesus by Veronica Koperski 1996 ISBN 90-390-0132-4 pages 291–293
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Epistolo_al_la_filipianoj&oldid=8771467"