Saltu al enhavo

Kioto-Premio

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Kioto-Premio
scienca premio • arta premio
Branĉoj • Kiota Premio pri Altnivelaj Teknikoj
• Kiota Premio pri Bazaj Sciencoj
• Kiota Premio pri Arto kaj Filozofio vd
Nomita laŭ Kioto
Organizanto Inamori Foundation
Lando Japanio
Fondita en 1985
En TTT Oficiala retejo vd
v • d • r

La Kioto-Premio (japane 京都賞, Kyōto-shō) estas la plej alta privata premio de Japanio por vivatingo en la artoj kaj sciencoj. La internacia japana premio aljuĝita ĉiujare, ekde 1985, al signifaj kontribuantoj al la scienca, kultura kaj spirita plibonigo de la homaro [1]. Ĝi estas esence simila al la Nobel-premio kaj estas donita en tri kategorioj: Teknologio, Scienco kaj Arto, kaj filozofio. La fondaĵo Inamori fondita de Kazuo Inamori, distribuas la premiojn donitajn ne nur al tiuj, kiuj reprezentas la maljunulojn en sia kampo, sed ankaŭ al tiuj, kiuj kontribuis al la homaro per sia laboro. La premio estas konsiderita unu el la plej prestiĝaj premioj en kampoj kiuj tradicie ne ricevas la nobelpremion [2], kaj estis nomita "la japana ekvivalento de la nobelpremio." [3]

La gajnintoj de la premio estas individuoj kaj ne organizaĵoj (unu persono po kategorio). Tamen, en specialaj kazoj premio povas esti dividita inter pli ol unu persono. La elekto estas farita sendepende de nacieco, raso, sekso, aĝo aŭ religio. Kaj la premiitoj ricevas atestilon, oran medalon de 20 karatoj kaj kontantan premion de 100 milionoj da enoj (ĉirkaŭ 927 400 USD) por ĉiu kategorio.

La kandidatoj por la premio estas nomumitaj de la oficialaj sponsoroj, kiuj estas elektitaj ĉiujare de la fondaĵo Inamori, el inter agnoskitaj lokaj kaj internaciaj aŭtoritatoj. La elekto estas farita en tri stadioj, dum kiuj apartaj komisionoj funkcias por ĉiu disciplino en ĉiu kategorio, aldone al la plenumkomitato de la premio. Tiam, dum la monato da junio, la gajnintoj de la premio estas anoncitaj, kaj en novembro de la sama jaro, la ceremonio okazas.

Ene de ĉiu el la tri kategorioj, la specifaj temoj ŝanĝiĝas de jaro al jaro. Ene de la kampo de baza natursciencesplorado, la premio rotacias inter biologio (evolua biologio, kondutbiologio, ekologio kaj media biologio), matematiko; tersciencoj (planetologio, astronomio kaj astrofiziko) kaj vivsciencoj (molekula biologio, ĉelbiologio, neŭrobiologio). En la kampo de teknologio, la premio ŝanĝiĝas por rekompenci elstaran esploradon en elektroniko, bioteknologio kaj medicina teknologio, materiala scienco kaj inĝenierado, kaj komputiko. La premio por arto kaj filozofio turniĝas inter muziko, arto (bildartoj, skulptaĵo, manfaritaĵoj, arkitekturo kaj dezajno), teatro kaj kino, same kiel filozofio kaj etiko.

En ĉiu kategorio estas kvar specifaj scikampoj, el kiuj la premiitoj estas difinitaj ĉiujare, en ĉiu kategorio nur unu premio estas donita.

Kategorio Teknologio Scienco Arto kaj filozofio
Disciplino elektroniko Biologiaj sciencoj (Evolucio, kondutismo, ekologio, Mediprotekto) muziko
Biotekniko kaj medicina teknologio Matematikaj sciencoj (inkluzive de pura matematiko) Artoj (Pentrado, Skulptarto, arto, arkitekturo, fotarto kaj dezajno)
Materiala scienco kaj inĝenierado Teraj kaj planedaj sciencoj, astronomio kaj astrofiziko Teatro, kino
Bibliotekoscienco Vivsciencoj (molekula biologio, ĉelbiologio, neŭrobiologio) Filozofio kaj etiko

Gajnintoj

[redakti | redakti fonton]

Tiuj homoj ricevis la premion [4]:

Baza scienca esplorado

[redakti | redakti fonton]
Biologio
  • 1986: George Evelyn Hutchinson, Usono
  • 1990: Jane Goodall, Britio
  • 1993: William Donald Hamilton, Britio
  • 1997: Daniel Hunt Janzen, Usono
  • 2001: John Maynard Smith, Britio
  • 2005: Simon Asher Levin, Usono
  • 2009: Peter Grant kaj Rosemary Grant, UR
  • 2013: Masatoshi No, Usono
Matematiko
Geosciencoj, planetologio, astronomio kaj astrofiziko
  • 1987: Jan Hendrik Oort, Nederlando
  • 1991: Edward Norton Lorenz, Usono
  • 1995: Chūshirō Hayashi, Japanio
  • 1999: Walter Heinrich Munk, Usono
  • 2003: Eugene Newman Parker, Usono
  • 2007: Hiroo Kanamori, Japanio
  • 2011: Raŝid Siunjaev, Rusio
  • 2015: Michel Mayor, Svislando
  • 2019: James Gunn, Usono
Bioscienco
  • 1992: Yasutomi Nishizuka, Japanio
  • 1996: Mario R. Capecchi, Usono
  • 2000: Walter Jakob Gehring, Svislando
  • 2004: Alfred G. Knudson, Usono
  • 2008: Anthony Pawson, Kanado/Britio
  • 2012: Yoshinori Ohsumi, Japanio
  • 2016: Tasuku Honjo, Japanio
  • 2017, Graham Farquhar, Aŭstralio
Kogna scienco
  • 1988: Noam Chomsky, Usono

Altnivela teknologio

[redakti | redakti fonton]
Elektroniko
  • 1985: Rudolf Emil Kalman, Usono
  • 1989: Amos Joel, Usono
  • 1993: Jack Kilby, Usono
  • 1997: Federico Faggin, Italio, Stanley Mazor, Usono, Marcian Hoff, Usono, kaj Masatoshi Shima, Japanio
  • 2001: Zhores Ivanovich Alferov, Rusio, Izuo Hayashi, Japanio, kaj Morton B. Panish, Usono
  • 2005: George H. Heilmeier, Usono
  • 2009: Isamu Akasaki, Japanio
  • 2011: John Werner Cahn, Usono
  • 2013: Robert Heath Dennard, Usono
  • 2017: Takashi Mimura, Japanio
Bioteknologio kaj medicina teknologio
  • 1986: Nicole Marthe Le Douarin, Francio
  • 1990: Sydney Brenner, Britio
  • 1994: Paul Christian Lauterbur, Usono
  • 1998: Kurt Wüthrich, Svislando
  • 2002: Leroy Edward Hood, Usono
  • 2006: Leonard Herzenberg, Usono
  • 2010: Shinya Yamanaka, Japanio
  • 2014: Robert Samuel Langer, Usono
  • 2018: Karl Deisseroth, Usono
Materialoj kaj inĝenieristiko
  • 1987: Morris Cohen, Usono
  • 1991: Michael Szwarc, Usono
  • 1995: George William Gray, Britio
  • 1999: W. David Kingery, Usono
  • 2003: George M. Whitesides, Usono
  • 2007: Hiroo Inokuchi, Japanio
  • 2015: Toyoki Kunitake, Japanio
  • 2019: Ching W. Tang, Usono
Informadiko
  • 1988: John McCarthy, Usono
  • 1992: Maurice Vincent Wilkes, Britio
  • 1996: Donald Knuth, Usono
  • 2000: Antony Hoare, Britio
  • 2004: Alan Kay, Usono
  • 2008: Richard M. Karp, Usono
  • 2012: Ivan Edward Sutherland, Usono
  • 2016: Takeo Kanade, Japanio

Arto kaj filozofio

[redakti | redakti fonton]
Muziko
Arto
  • 1986: Isamu Noguchi, Usono
  • 1990: Renzo Piano, Italio
  • 1995: Roy Lichtenstein, Usono
  • 1998: Nam June Paik, Usono
  • 2002: Tadao Ando, ​​Japanio
  • 2006: Issey Miyake, Japanio
  • 2010: William Kentridge, Sudafriko
  • 2014: Fukumi Shimura, Japanio
  • 2018: Joan Jonas, Usono
Teatro, filmo
Filozofio kaj etiko

Gajnintoj de la Kioto-premio kaj la Nobel-premio

[redakti | redakti fonton]

Estas multaj nobelpremiitoj inter la premiitoj de Kioto, kaj en multaj kazoj la premio de Kioto antaŭis la decidon de la Nobel-Komitato:

  • Jack Kilby (Kioto 1993, Nobel 2000)
  • Zhores Alferov (Nobel 2000, Kioto 2001)
  • Kurt Wüthrich (Kioto 1998, Nobel 2002)
  • Sydney Brenner (Kioto 1990, Nobel 2002)
  • Paul Lauterbur (Kioto 1994, Nobel 2003)
  • Mario Capecchi (Kioto 1996, Nobel 2007)
  • Isamu Akasaki (Kioto 2009, Nobel 2009)
  • Shin'ya Yamanaka (Kioto 2010, Nobel 2012)
  • Yoshinori Ōsumi (Kioto 2012, Nobel 2016)
  • Tasuku Honjo (Kioto 2016, Nobel 2018)
  • Michel Mayor (Kioto 2015, Nobel 2019)

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]
  • Kioto Premio en Altnivela Teknologio
  • Kioto Premio en Bazaj Sciencoj
  • Kioto Premio en Artoj kaj Filozofio

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Pri Kioto-Premio | Premio Kioto (en-US). Alirita 2019-12-21.
  2. ↑ Kyoto Prize honors achievement and character - USATODAY.com. Alirita 2019-12-21. “Many of the prizes serve as precursors to a Nobel or fill in areas where a Nobel is unlikely to be awarded ...”.
  3. ↑ Kyoto Prize honors achievement and character, retejo USA TODAY
  4. ↑ Laureates Arkivigite je 2016-06-23 per la retarkivo Wayback Machine (el Retarkivo 20160623193308), Inamori Foundation.

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Kioto-Premio&oldid=8401382"