Prahomaj pentraĵoj
Prahomaj aŭ Kavernaj pentraĵoj estas pentraĵoj trovitaj sur kavernaj muroj kaj plafonoj. Ili kutime rilatas al tiuj kies originoj estas prahistoriaj. La plej fruaj kavernpentraĵoj en Eŭropo verŝajne originas de la Aŭrinjaka kulturo, antaŭ proksimume 40,000 jaroj, kaj estas trovitaj en la Kaverno El Castillo en Kantabrio, Hispanio. La celo de la surrokaj pentraĵoj de la praŝtonepoko estas nekonata. La indico indikas ke ili estis ne nur intencitaj por ornami la loĝlokojn, ĉar neniuj signoj de daŭra vivo estis trovitaj en la kavernoj kie la pentraĵoj ekaperis. Kaj ili ofte troviĝis en kavernoj ne facile alireblaj. Kelkaj teorioj asertas ke ili estas celitaj por komunikado kun aliaj, dum aliaj teorioj atribuas al ili religian aŭ ritecan celon.
Priskribo[redakti | redakti fonton]
La unuaj prahomoj, kiuj okupiĝis pri ĉasado kaj kolektado, vivantaj en okcidenta Eŭropo dum la Paleolitiko aŭ Praŝtonepoko, pentradis animalojn sur la muroj de kavernoj. Ni ne scias bone, kion signifas ilia arto, sed ili certe estas parto de ilia religio.
La brilaj pentraĵoj de animaloj, faritaj de ĉasistoj dum prahistorio sur la muroj de kavernoj estis trovitaj en multaj regionoj de la mondo. Plej ofte sur la pentraĵoj aperadis ĉevaloj, bizonoj, rangiferoj kaj mamutoj. La mamutoj similis al konataj por ni elefantoj, sed ili estis kovritaj per hararo. La pentraĵoj estis plenumita per t.n. silikoj, ŝtonoj facile ĉizeblaj, kies splitoj estas tre akraj. La ĉasistoj de prahistorio uzis ĝin por fari armilojn kaj laborilojn.
La kavernaj desegnaĵoj eltrovitaj en kaverno Altamira en norda Hispanio en 1879 kaj en la groto Lascaux apud Montignac, Francio, en 1940, estas mirigaj specimenoj de arto. Ili montras ke, fruaj homoj kapablis desegni bestajn kaj homajn figurojn. Datigo laŭ Karbono-14 sugestas, ke la pentraĵoj de Lascaux povus esti inter 16,000 kaj 14,000 jaraĝaj. Multe de la pentraĵoj, similaj al tiuj de Lascaux, estas brile koloritaj kaj sugestas, ke la fruaj artistoj volis rakonti historiojn per siaj desegnaĵoj.
Temoj kaj ŝablonoj[redakti | redakti fonton]
La plej oftaj temoj en kavernpentraĵoj estas grandaj sovaĝaj bestoj, kiel ekzemple: bizono, ĉevalo, sovaĝa bovo (uro), kaj alko. Krome, kopioj de homa mano kaj abstraktaj ŝablonoj faritaj kun la helpo de fingroj. La plej ofte trovitaj specioj estis taŭgaj por ĉasado fare de homoj, sed ne estis nepre la fakta tipa predo kaj ne kongruis kun la ostoj en la kaverno. Ekzemple, la ĉasistoj en la Groto Lascaux lasis plejparte alkostojn, sed tiu specio tute ne aperas en la grotaj pentraĵoj, anstataŭe estas pentraĵoj de ordinaraj specioj de ĉevaloj. Pentraĵoj de homoj estis maloftaj kaj estis kutime faritaj sen troa detalo kompare kun la bestoj. Unu el la eblaj klarigoj por tio fontas de la fakto ke la homa formo estas malpermesita en religia tabuo.
Uzitaj pigmentoj inkludis ruĝan kaj flavan okron, hematiton, manganoksidon kaj lignokarbon. Foje la silueto de la besto estis ĉizita en la unuan rokon, kaj en kelkaj kavernoj ĉiuj aŭ la plej multaj el la bildoj estis ĉizitaj tiamaniere.
Historio[redakti | redakti fonton]
En Francio kaj Hispanio, preskaŭ 350 kavernoj enhavantaj arton de la prahistoria periodo estis malkovritaj. Komence, la aĝo de la pentraĵoj estis kontestata temo, ĉar metodoj kiel ekzemple karbono-14-datigo povas produkti misgvidajn rezultojn se la provaĵoj estis poluitaj per malnova aŭ nova materialo, kaj kavernoj kaj rokŝirmejoj estas plenaj de derompaĵoj de multaj tempoperiodoj. Sed pli posta teknologio ebligis datigi la pentraĵojn provante la pigmenton mem kaj la brulsignojn sur la muroj.
La plej malnovaj kavernpentraĵoj konataj hodiaŭ estas trovitaj sur kavernmuroj en la Marus-Pangkap areo en la sudo de la insulo Sulaveso en Indonezio. Noviga metodo por dati la verkon, bazitan sur la uzo de lasero kaj mas-spektrometro, deklaras ke la pentraĵoj estis desegnitaj antaŭ almenaŭ 51,200 jaroj [1][2].
La duaj plej antikvaj kavernpentraĵoj troviĝas en la kaverno El Castillo en norda Hispanio kaj datiĝas de ĉirkaŭ 40 000 jaroj. Tiu ĉi dato egalrilatas al la plej frua konata pruvo pri Homo sapiens en Eŭropo, sed ankaŭ egalrilatas al la lasta periodo de neandertala homo. Pro sia aĝo, la plej multaj sciencistoj atribuas ilin al moderna homo, sed ekzistas ankaŭ kelkaj sciencistoj kiuj konjektas ke ili estis faritaj de neandertala homo [3].
La triaj plej antikvaj kavernpentraĵoj, almenaŭ en Eŭropo, estas trovitaj en Groto Chauvet en Francio. La pentraĵoj povas esti 35,000 jaraĝaj laŭ radioaktiva datado, atingante 33,000 a.K. (la Malfrua Paleolitiko-periodo). Kelkaj esploristoj kredas ke la pentraĵoj estas tro progresintaj por ĉi tiu epoko kaj estas nedeciditaj pri la datado. Tamen, multaj specimenoj estis prenitaj brulmarkoj kaj la pentraĵoj mem, same kiel bestoj kaj karbo trovitaj sur la planko de la kaverno kaj ambaŭ montras ke ekzistis du periodoj de kreado en la kaverno en Chauvet: antaŭ 35,000 jaroj kaj antaŭ 30,000 jaroj. Unu el la surprizoj estis tio multaj el la pentraĵoj estis ŝanĝitaj denove kaj denove dum mil jaroj, kio povas klarigi la konfuzon pro la bona kvalito de la pentraĵoj kiuj estis pentritaj, en pli frua periodo [4].
En Aŭstralio, kavernpentraĵoj estis trovitaj en Arnhemlando (angle Arnhem Land), la pentraĵoj montras grandajn bestojn kiuj estas taksitaj esti formortintaj antaŭ pli ol 40,000 jaroj, igante la ejon la plej malnova pentraĵejo trovita. Tamen, la proponita aĝo dependas de takso de la periodo de formorto de la ŝajne priskribita specio. Alia aŭstralia ejo estis trovita kun lignokarbrekordoj datantaj reen 28,000 jarojn, igante ĝin la plej malnova ejo en Aŭstralio kaj unu el la plej malnovaj en la mondo por havi fidindan kaj akceptitan daton sur ĝi [5].
Lokoj de la kavernoj[redakti | redakti fonton]
Afriko[redakti | redakti fonton]
Grotaj pentraĵoj trovitaj en la kaverno Apolono 11 en Namibio ĝis nun estis datitaj al proksimume 23,000-25,000 a.K [6].
En la Parko Drakensberg en Sud-Afriko, oni trovis kavernajn pentraĵojn kiuj verŝajne estas 3,000 jaraĝaj. La pentraĵoj de la San-popolo kiuj ekloĝis en la areo antaŭ proksimume 8,000 jaroj prezentas bestojn kaj homojn kaj supozeble reprezentas religiajn kredojn. Homaj figuroj estas pli oftaj en la roka arto de Afriko ol en Eŭropo [7].
En 2002, teamo de francaj arkeologoj malkovris la kavernajn pentraĵojn de Las Gale ĉe la periferio de Hargeisa en la nordokcidenta regiono de Somalilando en Somalio, kiuj datiĝas de ĉirkaŭ 5,000 jaroj. La pentraĵoj prezentas du sovaĝajn bestojn kaj ornamitajn bovinojn. Ili inkludas paŝtistojn, kiuj verŝajne estas tiuj kiuj kreis la rokan arton.
Multaj kavernpentraĵoj estas trovitaj en la Montoj Tasilin-Aĝer en sudorienta Alĝerio, kiu estas Monda Heredaĵo de Unesko. La roka arto unue estis malkovrita en 1933 kaj ekde tiam produktis 15,000 kuprogravurojn kaj pentraĵojn kiuj dokumentas la migradon de diversaj bestoj, klimatajn ŝanĝojn, kaj ŝanĝojn en homaj populaciopadronoj en ĉi tiu parto de la dezerto de Saharo. de 6000 a.K. ĝis la Malfruklasika periodo [8].
Aŭstralio[redakti | redakti fonton]
Antikvaj kavernpentraĵoj estis trovitaj en la Nacia Parko Kakaduo en Aŭstralio. Okro ne estas organika materialo, do karbon-datigo de la bildoj foje estas neebla. Tamen, ĝi povas esti supozita de la enhavo de la pentraĵo, de diversaj objektoj aŭ organika materialo kiu estis intence aŭ hazarde miksita kun la okro, kiel ekzemple fulgo.
Eŭropo[redakti | redakti fonton]
Pluraj konataj kavernoj kun pentraĵoj estis trovitaj en Eŭropo. inkluzive de la Groto Lascaux kaj Groto Chauvet en Francio kaj la Kaverno Altamira en Hispanio. same kiel la Creswell Cave en Anglio kaj la Magura Cave en Bulgario.
Barato[redakti | redakti fonton]
La rokŝirmejoj ĉe Bhimbetka montras la unuajn spurojn de homa vivo en Hindio. Pluraj analizoj indikas ke kelkaj el la ŝirmejoj estis loĝitaj fare de homoj dum 100,000 jaroj. Estas kredite ke la fruaj pentraĵoj sur la kavernmuroj estis de la Mezolita periodo de antaŭ 12,000 jaroj. Dum la plej lastatempa pentraĵo, kiu inkludas inĝenieristikformojn, estas de la Mezepoko. La pentraĵoj estas ĉefe ruĝaj kaj blankaj kun iom verda kaj flava kaj prezentas la vivojn de la homoj kiuj vivis en la kavernoj, inkluzive de naskiĝscenoj, dancoj, ritoj kaj religiaj entombigoj kaj bestoj [9].
Nordameriko[redakti | redakti fonton]
En la areo de Santa Barbara kaj pli vaste en la subŝtato Kalifornio en Usono, kavernoj estis malkovritaj kun pentraĵoj de indiĝenaj artistoj. La pentraĵoj inkluzivas diversajn ekzemplojn karakterizajn por la regiono. Piktogramoj de la indiana kulturo ankaŭ estis trovitaj en la sudokcidento de Usono.
Multaj murpentraĵoj estis trovitaj en la Groto Loltun (d) en Meksiko.
Sudameriko[redakti | redakti fonton]
La Nacia Parko Serra da Capivara estas nacia parko situanta en la subŝtato Piauío en nordorienta Brazilo. La parko estis establita en 1979 por protekti la prahistoriajn restaĵojn kaj rokpentraĵojn situantajn en ĝi, kaj estis deklarita mondheredaĵo en 1991. La rok -hakitaj kavernoj, malkovritaj dum la 1960-aj jaroj, estas ornamitaj per multaj rokaj pentraĵoj. La plej malnovaj pentraĵoj estis datitaj al la 13-a jarmilo a.K., sed la plej multaj el la pentraĵoj originas de la periodo inter la 10-a kaj 4-a jarmilo a.K., kaj estas rilataj al la antikvaj kulturoj kiuj vivis en nordorienta Brazilo (Nordesta) kaj la Agreste- regiono.
La Kaverno de la Manoj estas kaverno situanta en la provinco Santa Cruz, Argentino, je distanco de 163 km sude de la Glaĉero Prito Moreno La kaverno estas ene de la Nacia Parko Francisco Prito Moreno, kiu enhavas multajn lokojn de arkeologia kaj paleontologia graveco. En 1999, Unesko aljuĝis al la Kaverno de la Manoj la statuso de Monda Heredaĵo. Plej multaj el la manpentraĵoj aspektas kiel ŝablono de manoj kun la efiko de negativo, kaj krom ili estas priskriboj de homoj, guanakoj, rheidae, katoj kaj aliaj bestoj. Ankaŭ geometriaj formoj, zigzagaj modeloj, reprezentado de la suno kaj ĉasscenoj. La koloroj de la pentraĵoj varias de ruĝa al blanka, nigra aŭ flava. La ĉasilustraĵoj estas datitaj al pli ol 10,000 jaroj, la manŝablonoj al proksimume 550 a.K. kaj la nenegativaj desegnaĵoj de la manoj al 180 a.K.
Sudorienta Azio[redakti | redakti fonton]
Estas grotaj pentraĵoj en Tajlando, Malajzio, Indonezio kaj Birmo. En Tajlando, ili ekzistas en kavernoj laŭ la tajlanda-birma limo, preteratentante la Mekongon. En Malajzio, la plej malnovaj pentraĵoj troviĝas en "Goa Tambon en Perak" kaj devenas de antaŭ 2000 jaroj. Pliaj kavernoj estas en la Nacia Parko Nia kaj ili aĝas 1200 jarojn.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ (2021-01-01) “Oldest cave art found in Sulawesi”, Science Advances (en) 7 (3), p. eabd4648. doi:10.1126/sciadv.abd4648.
- ↑ Ferreira, Becky, "Pig Painting May Be World's Oldest Cave Art Yet, Archaeologists Say – The depiction of the animal on an Indonesian island is at least 45,500 years old, the researchers say.", The New York Times, January 13, 2021.
- ↑ The oldest cave in the world (la plej malnova kaverno en la mondo), retejo de National Geographic
- ↑ [1]Groto Chauvet en Francio
- ↑ La kavernpentraĵo-ejo en Aŭstralio, unu el la plej malnovaj en la mondo (angla)
- ↑ Groto Apolono 11
- ↑ Archaeology: ETCHED IN STONE
- ↑ Tasilin-Aĝer
- ↑ Rokŝirmejoj de Bhimbetka, en la retejo de Unesko
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- Kategorio Prahomaj pentraĵoj en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
