Cirila alfabeto

Cirila alfabeto
Tipo	Alfabeto
Epoko	ekde mezo de la 10a jarcento
Deveno	Fenica skribo; → Greka alfabeto; → Glagolico; → Cirila alfabeto
Parencaj sistemoj	Latina alfabeto; Kopta skribo; Armena alfabeto; Glagolico
Unikoda intervalo	U+0400–U+052F; U+2DE0–U+2DFF; U+A640–U+A69F;
ISO 15924	Cyrl
skribsistemo
Dum	9-a jarcento - nuntempe
	v • d • r

Reviziita versio de ĉi tiu paĝo, aprobita je 9 dec. 2014, estis bazita sur ĉi tiu versio.

La cirilaj alfabetoj estas familio da alfabetoj devenantaj el Kirilico kaj uzataj por skribi en kelkaj plejparte – sed ne nur – slavaj lingvoj. La plej vaste parolata inter ili estas la rusa lingvo. La cirila alfabeto estas uzata en pluraj minoritataj lingvoj de Rusio kaj la ukraina, la belorusa, la bulgara, la kazaĥa, la makedona, la mongola kaj la serba lingvo.

Ekde la aliĝo de Bulgario al la Eŭropa Unio, cirila alfabeto estas unu el la tri oficialaj eŭropuniaj alfabetoj.

Pli frue cirila alfabeto estis uzata ankaŭ en lingvoj uzbeka, turkmena, kirgiza kaj azerbajĝana, sed tiuj lingvoj uzas nuntempe latinan aŭ araban skribon. En Uzbekio cirila skribo estas daŭre uzata, paralele kun la latina.

La alfabetoj nomiĝis laŭ Cirilo (Кирилъ/Κύριλλος) el Tesaloniko, kiu tamen kreis ne la unuan cirilan alfabeton (Kirilicon), sed la pli fruan Glagolicon.

La ekzakta kreinto estas nekonata. Sed oni scias, ke la alfabeto ekestis en Bulgario dum la 9-a aŭ 10-a jarcento laŭ modelo de la greka. Apude por kelkaj sonoj nekonataj en la greka lingvo glagolicaj literoj aldoniĝis, ekzemple Ш (Ŝ), Ж (Ĵ).

Historio

Erare atribuita al sankta Cirilo el Tesaloniko, el kiu ĝi prenas ĝian nomon, la unua cirila alfabeto estis kreita dum la 9a kaj 10a jarcentoj surbaze de la majusklaj literoj de la greka alfabeto.

La cirila alfabeto

La cirila alfabeto uzata por diversaj lingvoj. Kiam ne aperas prononcindiko, por iu litero en iu lingvo, tio signifas ke la litero ne estas uzata en la menciita lingvo. Iuj literoj estas uzataj en ĉiuj lingvoj, aliaj nur en kelkaj aŭ eĉ en nur unu lingvo.

Maj	min	belorusa	bulgara	makedona	mongola	rusa	serba kun latinaj ekvivalentoj			ukraina
А	а	[a]	[a]	[a]	[a]	[a]	A	A	[a]	[a]
Б	б	[b]	[b]	[b]	[p]	[b]	B	b	[b]	[b]
В	в	[v]	[v]	[v]	[ŭ]	[v]	V	v	[v]	[v]
Г	г	[h]	[g]	[g]	[g]	[g]	G	g	[g]	[h]
Ґ	ґ									[g]
Д	д	[d]	[d]	[d]	[t]	[d]	D	d	[d]	[d]
Ѓ	ѓ			[dj]
Ђ	ђ						Đ	đ	[dj]
Е	е	[je]	[e]	[e]	[je]	[je]	E	e	[e]	[e]
Ё	ё	[jo]			[jo]	[jo]
Є	є									[je]
Ж	ж	[ĵ]	[ĵ]	[ĵ]	[ĉ]	[ĵ]	Ž	ž	[ĵ]	[ĵ]
З	з	[z]	[z]	[z]	[ts]	[z]	Z	z	[z]	[z]
I	i	[i]
Ѕ	Ѕ			[dz]
И	и		[i]	[i]	[i]	[i]	I	i	[i]	^[a]
І	і									[i]
Ї	ї									[ji]
Й	й	[j]	[j]		[j]	[j]				[j]
Ј	ј			[j]			J	i	[j]
К	к	[k]	[k]	[k]	[k]	[k]	K	k	[k]	[k]
Л	л	[l]	[l]	[l]	[l]	[l]	L	l	[l]	[l]
Љ	љ			[lj]			Lj	lj	[lj]
М	м	[m]	[m]	[m]	[m]	[m]	M	m	[m]	[m]
Н	н	[n]	[n]	[n]	[n]	[n]	N	n	[n]	[n]
Њ	њ			[nj]			Nj	nj	[nj]
О	о	[o]	[o]	[o]	[o]	[o]	O	o	[o]	[o]
Ө	ө				[o]
П	п	[p]	[p]	[p]	[p]	[p]	P	p	[p]	[p]
Р	р	[r]	[r]	[r]	[r]	[r]	R	r	[r]	[r]
С	с	[s]	[s]	[s]	[s]	[s]	S	s	[s]	[s]
Т	т	[t]	[t]	[t]	[t]	[t]	T	t	[t]	[t]
Ќ	ќ			[cj]
Ћ	ћ						Ć	ć	[cj]
У	у	[u]	[u]	[u]	[u]	[u]	U	u	[u]	[u]
Ў	ў	[ŭ]
Ф	ф	[f]	[f]	[f]	[f]	[f]	F	f	[f]	[f]
Х	х	[ĥ]	[ĥ]	[ĥ]	[ĥ]	[ĥ]	H	h	[ĥ]	[ĥ]
Ц	ц	[c]	[c]	[c]	[c]	[c]	C	c	[c]	[c]
Ч	ч	[ĉ]	[ĉ]	[ĉ]	[ĉ]	[ĉ]	Č	č	[ĉ]	[ĉ]
Џ	џ			[ĝ]			Dž	dž	[ĝ]
Ш	ш	[ŝ]	[ŝ]	[ŝ]	[ŝ]	[ŝ]	Š	š	[ŝ]	[ŝ]
Щ	щ		[ŝt]		[ŝĉ]	[ŝĉ]				[ŝĉ]
Ъ	ъ		« ŝva » sono ^[d]		^[e]	^[e]
Ы	ы	^[a]			^[a]	^[a]
Ь	ь	^[b]	^[b]	^[c]	^[b]	^[b]				^[b]
Э	э	[e]			[e]	[e]
Ю	ю	[ju]	[ju]		[ju]	[ju]
Я	я	[ja]	[ja]		[ja]	[ja]				[ja]