Postkolonia Afriko
La postkolonia historio de Afriko ampleksas la postkolonian, novkolonian, kaj nuntempan periodon en la historio de Afriko. La malkoloniigo de Afriko komenciĝis kun Libio en 1951, kvankam Liberio, Sudafriko, Egiptio kaj Etiopio jam estis sendependaj. Multaj landoj sekvis en la 1950-aj kaj 1960-aj jaroj, kun pinto en 1960 kun la Jaro de Afriko, kiu vidis 17 afrikajn naciojn deklari sendependecon, inkluzive de granda parto de franca Okcidenta Afriko. La plej multaj el la ceteraj landoj akiris sendependecon dum la 1960-aj jaroj, kvankam kelkaj koloniigistoj (Portugalio precipe) estis malvolontaj cedi suverenecon, rezultigante amarajn sendependecmilitojn kiuj daŭris jardekon aŭ pli. La lastaj afrikaj landoj kiuj akiris formalan sendependecon estis Gvineo-Bisaŭo (1974), Mozambiko (1975) kaj Angolo (1975) el Portugalio; Ĝibutio el Francio en 1977; Zimbabvo el Britio en 1980; kaj Namibio de Sudafriko en 1990. Eritreo poste disiĝis de Etiopio en 1993.[1] En 2011 Sud-Sudano disiĝis de Sudano.
Nordafriko[redakti | redakti fonton]
La maroka naciismo disvolviĝis dum la 1930-aj jaroj; la Istiqlal Partio estis formita, puŝante por sendependeco. En 1953 sultano Mohammed V de Maroko postulis sendependecon. La 2-an de marto 1956, Maroko sendependiĝis el Francio. Mohamedo la 5-a iĝis reganto de sendependa Maroko.[2]
En 1954, Alĝerio formis la Naciliberiga Fronto kiam ĝi disiĝis de Francio. Tio rezultigis la Alĝerian Militon, kiu daŭris ĝis sendependecintertraktadoj en 1962. Ahmed Ben Bella estis elektita Prezidanto de Alĝerio. Pli ol miliono da francaj ŝtatanoj, ĉefe nigrapieduloj, forlasis la landon, kripligante la ekonomion.[3]
En 1934, la partio "Neo Destour" (Nova Konstitucio) estis fondita fare de Habib Bourguiba puŝanta por sendependeco en Tunizio. Tunizio iĝis sendependa en 1955. Ĝia bejo estis senpovigita kaj Habib Burgiba elektita kiel Prezidanto de Tunizio.
En 1954, Gamal Abdel Nasser senpovigis la monarkion de Egiptio en la Egipta Revolucio de 1952 kaj devenis ĉefministro de Egiptio.[4] Muamar Kadafi gvidis la 1969 libian puĉon kiu senpovigis Idris de Libio. Kadafi restis en povo ĝis sia morto en la Libia enlanda milito de 2011.[5]
Okcidenta Afriko[redakti | redakti fonton]
Post Dua Mondmilito, naciismaj movadoj ekestis en tuta Okcidentafriko, plej precipe en Ganao sub Kwame Nkrumah.[6] En 1957, Ganao iĝis la unua subsahara kolonio kiu atingis sian sendependecon, sekvita la venontan jaron de la kolonioj de Francio; antaŭ 1974, la nacioj de Okcidentafriko estis tute sendependaj. Ekde sendependeco, multaj okcidentafrikaj nacioj estis turmentitaj per korupto kaj malstabileco, kun rimarkindaj internaj militoj en Niĝerio, Sieraleono, Liberio, kaj Ebur-Bordo, kaj sinsekvo de armeaj puĉoj en Ganao kaj Burkino. Multaj ŝtatoj ne sukcesis disvolvi siajn ekonomiojn malgraŭ enviindaj naturresursoj, kaj politika malstabileco ofte estas akompanata de nedemokratia registaro.[7][8]
Centra Afriko[redakti | redakti fonton]
La centraj regionoj de Afriko estis tradicie rigarditaj kiel la regionoj inter Kilwa kaj la buŝo de la Zambesi-rivero. Pro ĝia izolita pozicio de la marbordoj, tiu areo ricevis minimuman atenton de historiistoj de Afriko. Ĝi ankaŭ havis unu el la plej diversaj fontoj de eŭropaj koloniaj imperiistoj inkluzive de Germanio en Kameruno, Britio en Norda Kameruno, Belgio en Kongo, kaj Francio en CAR. Pro ĝia teritorio, inter la ĉefaj tropoj rilate al Centra Afriko trairas ĝiajn terojn kaj la naturon de ĝiaj tropikoj.[9] Ekde 1982, unu el la ĉefaj longedaŭraj temoj ene de centra Afriko estis la daŭranta secesiomovado de la secesiisma unuo de Ambazonio. La blokiĝo inter Kamerunio kaj Ambazonio akiris forcon en 1992 kiam Fon Gorji-Dinka prezentis internacian proceson kontraŭ Kamerunio asertante ke Ambazonianaj teritorioj estas tenitaj kontraŭleĝe fare de ĉi-lasta kaj priskribante kamerunajn asertojn sur Ambazonianaj teritorioj kiel kontraŭleĝaj. Dek kvin jarojn poste, tiu blokiĝo pliiĝos kiam Abmazonio formale deklaris sin kiel la Federacia Respubliko de Ambazonia.[10]
Orienta Afriko[redakti | redakti fonton]
La Ribelo de la Maŭ Maŭ okazis en Kenjo de 1952 ĝis 1956 sed estis submetita fare de britaj kaj lokaj trupoj. Krizostato restis en loko ĝis 1960. Kenjo iĝis sendependa en 1963, kaj Jomo Kenyatta funkciis kiel ĝia unua prezidanto.[11]
La fruaj 1960-aj jaroj ankaŭ signalis la komencon de gravaj kolizioj inter la hutuoj kaj la tucioj en Ruando kaj Burundo. En 1994 tio kulminis per la ruanda genocido, konflikto en kiu pli ol 800,000 homoj estis murditaj.[12]
Suda Afriko[redakti | redakti fonton]
En 1948 la apartismo-leĝoj estis komencitaj en Sud-Afriko fare de la domina Nacia Partio. Tiuj estis plejparte daŭrigo de ekzistantaj politikoj; la diferenco estis la politiko de "aparta evoluo" (Apartheid). Kie antaŭaj politikoj estis nur malsimilaj klopodoj ekonomie ekspluati la afrikan plimulton, Apartheid reprezentis tutan filozofion de apartaj rasaj celoj, kondukante al kaj la malpartiaj leĝoj de "eta rasapartismo", kaj la pli grandioza skemo de afrikaj patrujoj.[13]
En 1994, Apartheid finiĝis, kaj Nelson Mandela de la Afrika Nacia Kongreso estis elektita prezidanto post la sudafrika ĝenerala elekto, 1994, la unua nerasa elekto de la lando.[14]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Henry S. Wilson, African decolonization (E. Arnold, 1994).
- ↑ Thomas K. Park and Aomar Boum, Historical dictionary of Morocco (Scarecrow Press, 2006).
- ↑ Alistair Horne, A savage war of peace: Algeria 1954–1962 (1977).
- ↑ McDermott, Anthony. (1988) Egypt from Nasser to Mubarak: A Flawed Revolution. London: Croom Helm.
- ↑ Joseph Finklestone, Anwar Sadat: visionary who dared (Routledge, 2013).
- ↑ J.F. Ade Ajayi and Michael Crowder. History of West Africa (2 vol. 1970–87)
- ↑ David Apter, Ghana in transition (Princeton University Press, 2015).
- ↑ David Owusu-Ansah, Historical dictionary of Ghana (Rowman & Littlefield, 2014)
- ↑ Schmutterer, Heinz. "Pests of crops in Northeast and Central Africa, with particular reference to the Sudan." (1969).
- ↑ Hennebel, Ludovic. "Chronique des Décisions du Comité des Droits de L'Homme des Nations Unies (2007/2010)(United Nations Human Rights Committee's Case-Law Review (2007/2010))." Law Review (2010): 545.
- ↑ Daniel Branch, Defeating Mau Mau, creating Kenya: Counterinsurgency, civil war, and decolonization (Cambridge UP, 2009).
- ↑ Christopher C. Taylor, Sacrifice as terror: the Rwandan genocide of 1994 (Berg Publishers, 1999).
- ↑ Leonard Thompson, A history of South Africa (Yale Up, 2001).
- ↑ Rita Barnard, ed. The Cambridge Companion to Nelson Mandela (Cambridge UP, 2014).