Ĵurnalismo

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
Ĵurnalistoj dum intervjuo al Vladimir Putin.
Ĵurnalistoj ĉe Radio-Canada/CBC en Montrealo en 1944.

Ĵurnalismo estas kaj profesio, kiu okupiĝas pri la diskonigo de informoj en publikaj medioj, kaj la scienco, kiu esploras ĵurnalisman agadon. Ĵurnalistoj malkovras ekonomiajn, politikajn kaj sociajn eventojn, observadas kaj kontrolas la potenculojn kaj informas la publikon pri novaĵoj. Krome, ĵurnalismo ankaŭ povas havi distran aŭ amuzan celojn.

Ĉar ĵurnalismo estas la scienco, kiu esploras ĵurnalisman agadon, estas en universitatoj fakoj kun tiu nomo kaj celo. Tiu estas specialaĵo kiu iĝis ofta kaj komune konata laŭlonge de la dua duono de la 20a jarcento, dum ĵurnalismo ĝenerale kiel socia kaj ekonomia fako disvolviĝis laŭlonge de la unua duono de la 20a jarcento.

Publikaj taskoj

Ĵurnalistoj kun Angela Merkel, 2011
Ĵurnalisto en fako de sporto

La taskoj de ĵurnalistoj:

  • Selektado: Ĵurnalistoj elektas el la amaso da informoj tion, kion ili publikigos. Oni priskribas tion kiel la "Taskon de pordisto". La elekto baziĝas sur intereso, loka proksimeco, novaĵa valoro, sed kelkfoje ankaŭ sur la interesoj de la eldonisto aŭ redaktoro, aŭ eble ankaŭ politikaj interesoj de la ŝtato aŭ plej ofte de la eldona entrepreno.
  • Reserĉo: Ĵurnalistoj esploras kaj kontrolas, ĉu la informoj objektive estas ĝustaj, kaj (re-)serĉas novajn aspektojn. Tiu punkto estas grava, ĉar ekzistas multaj ekzemploj, kiam ĵurnalistoj estis fiuzataj per ĵetado al ili de sensacia informo, kiu poste evidentiĝas falsaĵo por ies politika profito. Vidu esploranta ĵurnalismo.
  • Redaktado: Kiam ĉiuj informoj kaj aspektoj estas esploritaj, ĵurnalistoj redaktas ilin; ili aliformas la informojn en kompreneblan formon, ekz. tekston aŭ televidan kontribuon. Krome, ili klarigas la informojn tiel, ke ĉiu povu ilin kompreni.
  • Komentado: Se tio estas dezirata kaj necesa, ĵurnalistoj ankaŭ komentas la informojn. Ili kritikas aŭ laŭdas la agitantojn, kaj kejkfoje proponas ŝanĝojn.
  • Prezentado: Fine, ili publikigas kaj prezentas sian laboron per gazeto, televido, radio aŭ rete.

Ĝenerale en ĵurnalisma agado oni klare distingas inter raportado (nur transdono de faktoj, kiuj tamen foje povas esti speciale elektitaj por doni certan impreson) kaj opinio (kiel ekz. oficiala opinio de gazeto, donata en artikolo de la ĉefredaktoro). Ankaŭ recenzo estas esprimo de opinio. La grafika prezentado de tekstoj aŭ bildoj de ambaŭ sekcioj aperas sufiĉe distingataj en publikaĵoj.

Libera demokratio ne ekzistus sen ĵurnalistaj medioj. Ĵurnalistoj publikigas eventojn, ofte ankaŭ tiujn, kiujn la agitantoj sekretigas. Pro tio ankaŭ oni ofte priskribas la amaskomunikilojn kiel la kvaran potencon en ŝtato, aŭ ankaŭ kiel gardohundojn de la demokratio. Aliflanke, en malliberaj politikaj sistemoj la ĵurnalismo ofte subtenas la registaron. Ankaŭ ĵurnalistoj povas esti teorie kaj ŝajne liberaj, sed tamen manipulataj plurmaniere.

Art. 19a de la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj ankaŭ sekurigas la ĵurnalistan laboron:

Ĉiu havas la rajton je libereco de opinio kaj esprimado; ĉi tiu rajto inkluzivas la liberecon havi opiniojn sen intervenoj de aliaj, kaj la rajton peti, ricevi kaj havigi informojn kaj ideojn per kiu ajn rimedo kaj senkonsidere pri la landlimoj.

Ĵurnalista etiko

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ĵurnalista etiko.
Fotoĵurnalistoj kun Prezidento Barack Obama.

Ĵurnalista etiko estas tipo de aplikata etiko, kiu celas difini kio estas bona konduto en ĵurnalismo. En pluraj landoj ĵurnalismaj organizoj aplikis etikajn kodojn de ĵurnalistoj kaj havas etikajn komisionojn, kiuj traktas plendojn de civitanoj rilate funkciadon de amaskomunikiloj kaj ĵurnalistoj.

Al plej oftaj punktoj de etikaj kodoj de ĵurnalistoj apartenas respekto de vero, korekto de eraroj, protekto de individua privateco, malakcepto de diskriminacio, libereco de esprimado kaj rajto al respondo. Etikaj kodoj de ĵurnalistoj ofte ankaŭ emfazas la malakcepton de miksiĝo de eksteruloj en ĵurnalisma laboro, konservon de profesia sekreto, malpermeso uzi ĵurnalisman laboron por propra profito, distingon inter opinio kaj faktoj kaj respekton de kopirajto.

Ĵurnalista situacio en la mondo

Saddam Hussein tuj post esti kaptita; li estis atakita, venkita kaj ekzekutita, dekomence pro la mensogo ke li kaŝas amasdetruajn armilojn kiuj neniam aperis, kvankam la okcidenta gazetaro retamburis pri la afero por justigi la militon: fiagado de okcidenta ĵurnalismo.

Laŭ la organizaĵo Reporters sans frontières (Reporteroj sen limoj), en la jaro 2003, 42 ĵurnalistoj estis mortigitaj, ĉefe en Azio. 766 estis kaptitaj, minimume 1.460 estis korpe atakitaj. Aliflanke, en multaj ŝtatoj ekzistas apartaj rajtoj por ĵurnalisma laboro kaj multaj inter ili garantias tiujn rajtojn en konstitucioj. Ekzemplo estas, ke ĵurnalisto rajtas kaŝi la identecon de siaj informantoj, eĉ se ili rilatas al krimo.

Ĉiujare, la 3-a de majo estas la tago internacia de la libereco de la gazetaro.

En sia libro "Flat Earth News" (ebenteraj novaĵoj)[1], brita ĵurnalisto Nick Davies publikigis la rezultojn de profunda, detala esplorado pri la brita gazetaro kaj komparoj kun la usona gazetaro. Li konkludis ke la situacio en Britio kaj en Usono estas ke la novaĵoj publikigitaj en tiuj du landoj enhavas multajn falsaĵojn. Pro la politiko de la direktoroj de gazetoj kaj televidaj kanaloj por plia profito (plia laborado per malpliaj ĵurnalistoj), ili akceptas raportojn de propagandistoj (angle public relations, spin doctors) kiuj ofte estas mensogaj kaj ĉiam estas tendencaj. Lia unua ekzemplo estas la fiasko pri la cimo pri la jaro 2000. En 1993 kanada fakulo Peter de Jager avertis ke estis ebleco ke programeraroj povos kaŭzi problemojn je la komenco de la jaro 2000. Sed la gazetaro troigis tion kaj inventis scenojn katastrofajn, sed fantaziajn. Eventuale eventoj pruvis ilin troigaj. Alia ekzemplo estis la mensogoj de britaj kaj usonaj politikistoj por pravigi militon kontraŭ Saddam Hussein (Irako), dirante ke Irako posedis amasdetruemajn armilojn, kiam tiuj politikistoj sciis ke tio estis mensogo.

Vance Packard en "Hidden Persuaders" (kaŝitaj persvadistoj)[2] montris la minacon de malhonesta raportado, sed konkludis optimisme "Ni povas elekti ne persvadiĝi". Je kvindek jaroj poste, Nick Davies konkludas pesimisme, ke Joseph Pulitzer probable pravis kiam li diris "Cinika, monavida, demagoga, korupta gazetaro produktos post iom da tempo popolon tiel malnoblan kiel ĝi mem".

Esperanto en ĵurnalismo

En 2010 estis establita la grupo da Esperantistoj-Ĵurnalistoj en Ipernity[3]. La celo de tiu ĉi grupo estas uzadi la lingvon kiel ilo por internacia kunlaboro de diverslandaj amaskomunikiloj. En septembro 2010 la grupo enhavis 9 membrojn el Rusio, Meksiko, Norvegio, Slovakio, Tajvano, Belgio, Irano kaj Nederlando.

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Esperanto-gazeto.
Germana Esperantisto, januaro 1905
Dosiero:Kontakto2007-3.jpg
Kontakto, revuo de la Tutmonda Esperantista Junulara Organizo
Monato, majo 2008

De la komenco de la historio de Esperanto, la unuaj esperantistoj dediĉis sin al publikado ne nur de lernolibroj sed ankaŭ de gazetoj kiuj utilu por disvastigo de Esperanto sed ankaŭ de ligilo inter esperantistoj. Esperanto-gazeto estas periodaĵo (tradicie, sed malprecize nomita gazeto) aŭ en Esperanto aŭ en alia lingvo pri Esperanto. Kelkfoje oni inkluzivas ankaŭ alilingvajn periodaĵojn, kiuj dum certa tempo publikigis regulan rubrikon skribitan en Esperanto. Kontraŭ la bibliografia kutimo en bibliotekoj oni tradicie ne inkluzivas publikigaĵojn kun longa aper-ritmo kiel jarlibroj, kongreslibroj, regule aperantaj adreslibroj kaj similaj.

La terminoj por Esperanto-periodaĵoj forte varias, ekzemple letero, folioj, informilo, cirkulero, gazeto, revuo, ĵurnalo, magazino kaj aliaj. La uzo ofte estas malpreciza. Tiu ĉi artikolo pro tio ne distingas periodaĵojn laŭ tiuj kategorioj.

De la unua Esperanto-periodaĵo, La Esperantisto, aperis pli ol dek mil titoloj de tre malsama amplekso, enhavo, daŭro kaj kvalito (vidu la bazan literaturon malsupre). La plejmulto nur mallonge aperis, la averaĝa daŭro estas ĉirkaŭ 5 jaroj.

Vidu ankaŭ por Esperanto-gazetoj

Vidu ankaŭ

Referencoj

  1. ↑ Flat Earth News, Nick Davies, Chatto & Windus, London, 2008, ISBN 978-0-7011-8145-1
  2. ↑ Hidden Persuaders, Vance Packard, Usono, 1957, ISBN 0-671-53149-2
  3. ↑ La grupo da Esperantistoj-Ĵurnalistoj en Ipernity

Bibliografio

En angla

  • Harcup, Tony (2009), Journalism: Principles and Practice, Thousand Oaks, California: Sage Publications, ISBN 978-1847872500, OCLC 280437077
  • Sterling, Christopher H. (eld.), Encyclopedia of journalism, Thousand Oaks, California: SAGE, 2009, 6 vols.
  • Borjesson, Kristina (eld.), Into the Buzzsaw. Leading Journalists expose The Myth of a Free Press, New York: Prometheus Books, 2002
  • Campbell, W. Joseph, Getting It Wrong: Ten of the Greatest Misreported Stories in American Journalism, Berkeley: University of California Press, 2010. ISBN 9780520262096
  • Maniam, V.S, A Life in Journalism, Yes Dee Publishing Pvt Ltd, 2009, ISBN 9788190844918
  • Baroud, Ramsy, Learn the Language, Don't Generalize, Start at the Bottom: The Things I Learned Writing About the Middle East, CounterPunch.org, 2014-01-02

En franca

  • Dikanga Kazadi J.-M., Cours de méthodologie de l'Information I, G1 SIC, UNILU, 2011-2012, inédit.
  • Florence Aubenas kaj Miguel Benasayag, La Fabrication de l'information. Les journalistes et l'idéologie de la communication, éd. La Découverte.
  • Pierre Bourdieu, Sur la télévision, Liber-Raisons d'agir, 1996.
  • Jean-Marie Charon, Cartes de presse, Stock.
  • Serge Halimi, Les Nouveaux chiens de garde, Liber-Raisons d'agir, 1997.
  • Jacques Le Bohec, Dictionnaire du journalisme et des médias, PUR, 2010.
  • Jacques Le Bohec, Les rapports presse-politique, L'Harmattan, 1997.
  • Hélène de Maleissye, Le Filtre médiatique, Paroles de journalistes, éd. Indiciel, 2006.
  • Jean-Luc Martin-Lagardette, Le Guide de l'écriture journalistique, éd. La Découverte 2009 (7e édition)
  • Jean-Luc Martin-Lagardette, L'Information responsable. Un défi démocratique, Paris, éd. Charles Léopold Mayer (ECLM), 2006.
  • Erik Neveu, Sociologie du journalisme, La Découverte, coll. Repères, 3e édition 2009 (ISBN 978-2-7071-5827-7)
  • François Ruffin, Les Petits soldats du journalisme, éd. Les Arènes, 2003 (ISBN 978-2-9124-8549-6)
  • Denis Ruellan, Le Journalisme ou le professionnalisme du flou, Presses universitaires de Grenoble (PUG), 2007 (ISBN 9782706114014)
  • Denis Ruellan, Les pros du journalisme, Presses Universitaires de Rennes 2 (PUR), 1997 (ISBN 978-2-8684-7234-2)
  • Olivier Weber, Lucien Bodard, un aventurier dans le siècle (Plon), 1997
  • Olivier Weber, Kessel, le nomade éternel (Arthaud), 2006
  • Aurélie Aubert, Michael Palmer, L'information mondialisée, L'Harmattan, 2008
  • William Buzy, Les journalistes n'ont pas lu Darwin, Encre et Plume, 2010.
  • Jules Mbuyu Kabange, Les fonctions de la conférence de rédaction dans un organe de presse audiovisuelle, 2012.

En hispana

  • Dovifat, E.: Periodismo, México, 1959.
  • Martín Vivaldi, G.: Géneros periodísticos, Madrid, Paraninfo, 1977.
  • Núñez Ladeveze, L.: Manual para periodismo, Barcelona, Ariel, 1991.
  • Rodríguez Ruibal, Antonio: Periodismo turístico. Análisis del turismo a través de las portadas. Barcelona, Editorial UOC, 2009.
  • Río Reynaga, Julio del: Teoría y práctica de los géneros periodísticos informativos. México, Editorial Diana, 1991.

Eksteraj ligiloj

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ĵurnalismo&oldid=5684991"