Kołobrzeg
| Kołobrzeg | |||
|
| |||
| Blazono | |||
  | |||
| |||
 Mapo
| |||
|---|---|---|---|
| Genitivo de la nomo | Kołobrzegu | ||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
| Distrikto | Distrikto Kołobrzeski | ||
| Komunumo | Komunumo Kołobrzeg | ||
| Speco de komunumo | Urba | ||
| Urba komunumo | Jes | ||
| Urborajtoj | 1255 | ||
| Koordinatoj | 54° 10′ N, 15° 34′ O (mapo)54.16666666666715.566666666667Koordinatoj: 54° 10′ N, 15° 34′ O (mapo) | ||
| Areo | 25,67 km² | ||
| Loĝantaro | 47413 (en 2009) | ||
| Loĝdenso | 1765,2 loĝ./km² | ||
| Poŝtkodo | 78-100 do 78-106 | ||
| Telefona antaŭkodo | 94 | ||
| Aŭtokodo | ZKL | ||
| TERYT | 4324408011 | ||
| Estro | Urbestro Janusz Gromek | ||
| Titolo de estro | Urbestro | ||
| Adreso de estraro | ul. Ratuszowa 13 | ||
| Retpoŝto de estraro | prezydent@post.pl | ||
| Poŝtkodo de estraro | 78-100 | ||
| Telefono de estraro | 094 352 3750 | ||
| Fakso de estraro | 094 352 3769 | ||
| Poŝto de estraro | urzad@um.kolobrzeg.pl | ||
| Ĝemelaj urboj | vidu maldekstre | ||
| Komunuma retejo | http://www.kolobrzeg.pl | ||
Kołobrzeg [prononcu: Koŭobĵeg] (germane: ĝis 1945 Kolberg, antaŭ 1891 Colberg; kaŝube: Kòlbrzég) estas urbo en provinco Okcidenta Pomerio (województwo zachodniopomorskie) en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Kołobrzeg en distrikto Kołobrzeski.
Situo[redakti | redakti fonton]
La urbo situas en norda Pollando ĉe enfluo de la rivero Parsęta [prononco: Parsenta] en Baltan Maron, ĉe la landvojo n-ro 11. La urbo troviĝas inter la du makroregionoj: la Ĉemara Regiono de Szczecin kaj la Ĉemara Regiono de Koszalin.
Historio[redakti | redakti fonton]
Historio de Kołobrzeg[redakti | redakti fonton]
Mezepoko[redakti | redakti fonton]
Kołobrzeg estas unu el la plej aĝaj urboj de nuna Pollando. Jam en la 8-a jc ekzistis setlejo kun la burgo en la loko de hodiaŭa vilaĝo Budzistowo (legu: Budzistovo).
En la jaro 1000 la pola princo Boleslao la 1-a (Pollando) nomata "la Brava" establis tie la episkopejon por la tuta Pomerio - kun la unua episkopo Reinbern. En la jaroj 1007 - 1013 ĝi ne plu ekzistis.
En la 13-a jc Kołobrzeg estis dependa de episkopoj de Kamień Pomorski (legu: Kamjenj Pomorski), kaj post la morto de pola reĝo Boleslao la 3-a nomata "la Buŝkurba" (pole: Krzywousty /legu: Kĵivousti) (1138) estis sub la influo de germana imperiestro kaj poste de la reĝo de Danio. Urborajtoj de la jaro 1255. De la 14-a jc ano de Hanso. Kołobrzeg jest jedną z najstarszych osad na Pomorzu Zachodnim, która rozwinęła się dzięki wytwarzaniu w jej pobliżu soli. Dzieje osadnictwa na terenie współczesnego Kołobrzegu sięgają VII wieku. Zalążkiem Kołobrzegu był powstały około 880 roku gród w Budzistowie (obecnie mała wieś), położony kilka kilometrów na południe od dzisiejszego miasta. W X wieku Mieszko I przyłączył ten ważny gród do państwa polskiego i poddał dalszej rozbudowie, co potwierdza charakterystyczna konstrukcja jego wałów obronnych. Komunikacja z Wielkopolską odbywała się wzdłuż Parsęty i Gwdy. Syn Mieszka I, Bolesław I Chrobry, podczas Zjazdu w Gnieźnie w roku 1000 postanowił utworzyć tu biskupstwo z biskupem Reinbernem, co potwierdza wielkie znaczenie Kołobrzegu w skali państwa Piastów, równe Wrocławiowi i Krakowowi. Po śmierci Chrobrego i klęskach poniesionych przez Mieszka II, Pomorze wróciło do pogaństwa. W 1103 roku Bolesław III Krzywousty musiał ponownie zdobywać Kołobrzeg. W 1107 roku Krzywousty przyjął tam hołd księcia pomorskiego. Już w latach trzydziestych XII wieku Kołobrzeg znalazł się pod zwierzchnictwem cesarzy niemieckich. W latach 1187-1227, gdy w Polsce powiększało się rozbicie dzielnicowe, Pomorze z Kołobrzegiem znalazło się pod władzą Duńczyków. Związani z nimi książęta zachodniopomorscy odzyskali niezależność. 23 maja 1255 roku książę Warcisław III i biskup kamieński Herman von Gleichen lokowali nowe miasto na prawie lubeckim, zwolnione przez pięć lat z płacenia wszelkich należności.
Fine de la 13a jc kaj komence de la 14a jc Kołobrzeg estis jam fortika komerc-centro ĉirkaŭita per la dfendmuroj kaj fosaĵo. En la sekva jarcento la urbo iom post iom perdadis la ponan kaj slavan karakteron. (la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Kołobrzeg de la 16-a jc ĝis la 19-a jc[redakti | redakti fonton]
Dum la Tridekjara Milito (1618-1648) Kołobrzeg konkeris la sveda armeo.
La armeo forlasis la urbon nur en la jaro 1653, kaj transdonis ĝin laŭ la kontraktoj al Brandenburgio. Wcześniej towarzysząca wojsku epidemia spowodowała śmierć ponad 3,5 tys. mieszkańców. Po odejściu Szwedów Kołobrzeg stał się twierdzą. Przebudowano stare fortyfikacje i dobudowano nowe. De 1653 regis tie Brandenburgio kaj estis konstruita la fortreso.
.png)
Dum la Sepjara milito la urbon en la jaro 1761 kaptis la rusa armeo sub gvido de generalo Aleksandr Suvorov (vidu la apudan foton). En la Sepjara milito (1756 - 1763) batalis je unu flanko Britio kaj Prusio kaj je la alia Aŭstrio, Francio, Rusio - do ĉiuj eŭropaj grandaj potencoj de la epoko.
En la jaro 1807 dum la Napoleonaj militoj la fortreson Kołobrzeg / Kolberg sieĝis armeo de Napoleono kaj pola kolonelo Sułkowski, tamen la urbo defendis sin ĝis la Paca Traktato subskribita en: pole: Tylża (legu: Tilĵa), germane: Tilsit (legu: Tilzit), litove: Tilžė (legu: Tilĵe) - nun tiu urbo estas en la rusa enklavo kaj nomas: Sovetsk (Kaliningrada provinco) (legu: Sovjetsk)).
Dum tuta historio estis en Kołobrzeg la komerca kaj fiŝa havenoj kaj la centro de salo (salfarejo). XVI wieku władze miejskie zakazały przyjmować do cechów rzemieślników z Polski. W połowie XVII wieku nadbałtyckie potęgi Szwecja i Brandenburgia zaczęły przygotowywać się do walki z Austrią o panowanie w Starej Rzeszy. Teren Pomorza Zachodniego stał się areną przemarszów wojsk i działań wojennych. W drugiej połowie XVIII wieku Kołobrzegstał się obok Stargardu największym na Pomorzu ośrodkiem włókienniczym. Była to jedyne dziedzina rzemiosła, która do końca wieku przynosi znaczące dochody miastu. Podczas wojen napoleońskich i ataku wojsk francuskich na Prusy, Kołobrzeg pozostał jednym z nielicznych, niezdobytych przez Francuzów skrawków państwa pruskiego. W 1830 roku otwarto tu pierwszy zakład kąpieli solankowych. W kilkanaście lat miasto stało się znanym uzdrowiskiem w tej części Europy. Tio permesis la rekonstruon de la urbodomo, konstrui la ŝtonan moleon, establigon de la teatrejo kaj konstruo de la novaj fervoj-linioj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Kołobrzeg dum la 20-a jc[redakti | redakti fonton]
Fine de la 19a jc ĉe la stratoj brilis la gas-lanternoj, kaj komence de la 20a jc ekfunkciis la urba kanalaro. Aż do wybuchu II wojny światowej miasto rozwijało się z dala od politycznego zgiełku, ciesząc się sławą znakomitego uzdrowiska. W końcowym okresie II wojny światowej Niemcy ogłosili Kołobrzeg twierdzą i z wielką determinacją bronili miasta. Po przełamaniu głównej linii obrony Wału Pomorskiego szturm na Kołobrzeg podjęła 1 Armia Wojska Polskiego oraz wojska radzieckie I Frontu Białoruskiego. Dopiero ostrzał z baterii katiusza przyniósł przełom w walkach. Ostatnie walki toczyły się o fort Ujście. Miasto zdobyto 18 marca 1945 roku.
Część żołnierzy niemieckich, jak też 70 tys. cywili zdołano ewakuować drogą morską do Świnoujścia. Poległo 2300 żołnierzy niemieckich. Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). Po ustaniu działań wojennych w gruzach znalazło się ponad 90% budynków. Dum la periodo postmilita la urbo ricevis la statuson de la kuracloko (banloko) kaj ekestis kiel nla distrikta urbo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Tadeusz Gasztold, Hieronim Kroczyński, Hieronim Rybicki, Kołobrzeg zarys dziejów, Poznano: Wydawnictwo Poznańskie, 1979.
- Hieronim Kroczyński, Dzieje Kołobrzegu - kalendarium od czasów najdawniejszych doroku 1945, Kołobrzeg: Kołobrzeskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 2000.
- Hieronim Kroczyński, Kronika Kołobrzegu, Koszalin: Wydawnictwo Le Petit Cafe, 2001.
- Hieronim Kroczyński, Robert Gauer, Kołobrzeska Bazylika, Kołobrzeg: Parafia Rzymskokatolicka
Wniebowzięci Najświętszej Marii Panny, 1988.
- Hieronim Kroczyński, Polacy w walce o Kołobrzeg 1807, Varsovio: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1969.
- Hieronim Kroczyński, Przedwojenny Kołobrzeg 1945-1950. Wybór źródeł, Varsovio: PTTK, 2008.
- Hieronim Kroczyński, Relikty nowożytnej twierdzy kołobrzeskiej we współczesnej architekturze miasta, Kołobrzeg: KTSK, 1993.
- Hieronim Kroczyński, Twierdza Kołobrzeg, Varsovio: Wydawnictwo Feniks, 1998.
- Jerzy Patan, Kołobrzeg i okolice. Przewodnik, Kołobrzeg: Agencja Wydawnicza Patan-Press, 1998.
- Mark Sołonin, Nic dobrego na wojnie, Poznano: Wydawnictwo Rebis, 2011.
- Alojzy Sroga, Na drodze stał Kołobrzeg, Varsovio: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1980.
- Józef Wójcicki, Dzieje Polski nad Bałtykiem, Varsovio: Książka i Wiedza, 1980.
Kuracloko[redakti | redakti fonton]
Mara banejo kaj kuracloko – multaj kurac- kaj ripozdomoj, subtegmenta naĝejo. En la urbo kaj ĉirkaŭaĵoj troviĝas fontoj de mineralakvoj, sala fonto kaj kuraca ŝlimo. En Kołobrzeg oni kuracas malsanojn de la supraj spirorganoj kaj de sangocirkulado, artrozon kaj diabeton.
Kulturo[redakti | redakti fonton]
Kołobrzeg estas ankaŭ dinamika kulturcentro – ekde la jaro 1967 okazas tie ĉi Festivalo de Soldata Kanto, funkcias Galerio de Nuntempa Arto, okazas Internaciaj Renkontoj kun Folkloro "Interfolk"; somere okazas pluraj koncertoj de fame konataj kantistoj, muzikistoj kaj kabaredistoj.
- Loka registaro: La Urba Konsilantaro de Kołobrzeg
- Urbestro: Janusz Gromek (legu: Januŝ Gromek)
- Areo: 26 km²
- Horzono: GMT+1h (+2h de aprilo ĝis oktobro)
- Loĝantaro: 47.400
- Internacia Telefonnumero: +48 94
- Poŝtkodo: 78-100
- Aŭtokodo: ZKL
Gefiloj de la urbo[redakti | redakti fonton]
Partneraj urboj[redakti | redakti fonton]
la urbodistrikto Pankow de Berlino (Germanio)- Barth (Germanio)
- Bad Oldesloe (Germanio)
Pori (Finnlando)
Koekelberg (Belgio)
Nexø (Danio)- Nyborg (Danio)
Simrishamn (Svedio)
Delfzijl (Nederlando)
Esperanto[redakti | redakti fonton]
En la urbo aktivas esperantisto: pastro Stanislao Stolc - ano de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto (EDE-PL), loĝas ĉe la strato Katedralna 37/2, 78-100 Kołobrzeg. En tiu fama kuracloko kuracis sin ankaŭ esperantistoj, ekz. februare 2013 Irena Grochowska (sekretariino de EDE-PL) el Wągrowiec kaj junie-julie 2017 prezidanto de EDE-Pollando Eduardo Kozyra.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- http://www.kolobrzeg.city-map.pl
- http://www.kolobrzeg.pl
- http://www.kolobrzeg.turystyka.pl
- http://www.powiat.kolobrzeg.pl
- http://www.festungkolberg.prv.pl
