Ĉapalaa Lago: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
| Linio 99: | Linio 99: | ||
[[Dosiero:Chapala.jpg|eta|220px|maldekstre|Bildo de kvartalo de la urbo Chapala.]] |
[[Dosiero:Chapala.jpg|eta|220px|maldekstre|Bildo de kvartalo de la urbo Chapala.]] |
||
[[Dosiero:Lake chapala.png|eta|220px|maldekstre|Satelitfoto de [[NASA]].]] |
[[Dosiero:Lake chapala.png|eta|220px|maldekstre|Satelitfoto de [[NASA]].]] |
||
La urbego Guadalaharo, fidis je Chapalaa Lago kiel precipa akvo[[resurso]] ekde la [[1950-aj jaroj]]. Baldaŭ poste, kelkaj sinsekvaj jaroj da malmulta pluvokvanto rimarkinde malpliigis la akvonivelon de la lago. La nivelo revenis ĝis 1979, kiam la akvonivelo de Ĉapalaa Lago rapide ekmalpliiĝis pro pliiĝoj de la urbega akvokonsumo. |
|||
[[Erozio]] pro [[senarbarigo]] laŭ la lago same kiel laŭ Lermao kondukis al pliigita [[sedimentado]] de la lago, ankaŭ kontribuante al perdo de lagprofundo. La ŝrumpita profundo ankaŭ levis la averaĝan temperaturon de la lago, rezultigante pliigitan [[vaporiĝo]]n. |
[[Erozio]] pro [[senarbarigo]] laŭ la lago same kiel laŭ Lermao kondukis al pliigita [[sedimentado]] de la lago, ankaŭ kontribuante al perdo de lagprofundo. La ŝrumpita profundo ankaŭ levis la averaĝan temperaturon de la lago, rezultigante pliigitan [[vaporiĝo]]n. |
||
Samtempe, la akvoj de Ĉapalaa Lago estis poluataj per urbaj, industriaj kaj agrikulturaj [[rubo]]j, venantaj precipe per Lermao. La pliigita ĉeesto de nutraĵoj de la poluo kombinata kun la pli varma akvo estis |
Samtempe, la akvoj de Ĉapalaa Lago estis poluataj per urbaj, industriaj kaj agrikulturaj [[rubo]]j, venantaj precipe per Lermao. La pliigita ĉeesto de nutraĵoj de la poluo kombinata kun la pli varma akvo estis favoraj al [[Invadaj specioj|invada specio]], la [[akvohiacinto]]. Tiu ĉi plue pliseverigas la problemon de ŝrumpa lagprofundo pro sia propra konsumo de la akvo. |
||
La pliiĝo en akvopoluado kunligita kun la pliigita ĉeesto de akvohiacinto havis |
La pliiĝo en akvopoluado kunligita kun la pliigita ĉeesto de akvohiacinto havis neniigajn efikojn por la ekologio de la lago. La fiŝaro malpliigis rimarkinde kaj kelkaj [[Endemio|endemiaj]] specioj (ekz. fiŝoj ordinarlingve konataj kiel "blankaj fiŝoj") estas kvazaŭ [[Formorto|formortintaj]]. Poluita fiŝaro ankaŭ prezentas gravan minacon por la sano kaj vivrimedoj de homoj kiuj tute dependas de la fiŝkaptado <ref> {{en}} {{cite journal|last=von Bertrab|first=Etienne|title=Guadalajara's water crisis and the fate of Lake Chapala: a reflection of poor water management in Mexico|journal=Environment and Urbanization|date=October 2003|volume=15|issue=2|pages=131–133|url=http://eau.sagepub.com/content/15/2/131|accessdate=16 April 2011|doi=10.1177/095624780301500204}}</ref>. |
||
La falo en la laga akvonivelo malkovrigis politikajn temojn kiuj estis kaŝitaj dum multaj jaroj. Ĝia rapida kadukiĝo kaŭzis maltrankvilon en la ĉirkaŭaj regionoj kaj en la scienca komunumo. Ĝi estis "la Minacata Lago de la Jaro" de la |
La falo en la laga akvonivelo malkovrigis politikajn temojn kiuj estis kaŝitaj dum multaj jaroj. Ĝia rapida kadukiĝo kaŭzis maltrankvilon en la ĉirkaŭaj regionoj kaj en la scienca komunumo. Ĝi estis "la Minacata Lago de la Jaro" de la Monda Natur-Fonduso en 2004. |
||
En 2007 kaj 2008, la nivelo de Chapalaa Lago pliiĝis draste, kvankam la niveloj ankoraŭ estas superendaj la nivelon en 1979, kiam la niveloj komencis trorapidan malkreskon <ref> {{es}} {{cite web|title=Niveloj maksimumaj kaj minimumaj de Ĉapalaa Lago 1900-2010|url=http://www.ceajalisco.gob.mx/sia/niveles/niveles.html|accessdate=16 April 2011}}</ref>. Kvankam ĝi daŭre estas kondiĉigata de agrikulturaj, hejmaj, kaj industriaj fontoj de poluado, la faktaj niveloj de danĝeraj materialoj ne estis oficiale taksataj kun reguleco. |
En 2007 kaj 2008, la nivelo de Chapalaa Lago pliiĝis draste, kvankam la niveloj ankoraŭ estas superendaj la nivelon en 1979, kiam la niveloj komencis trorapidan malkreskon <ref> {{es}} {{cite web|title=Niveloj maksimumaj kaj minimumaj de Ĉapalaa Lago 1900-2010|url=http://www.ceajalisco.gob.mx/sia/niveles/niveles.html|accessdate=16 April 2011}}</ref>. Kvankam ĝi daŭre estas kondiĉigata de agrikulturaj, hejmaj, kaj industriaj fontoj de poluado, la faktaj niveloj de danĝeraj materialoj ne estis oficiale taksataj kun reguleco. |
||
| Linio 116: | Linio 116: | ||
La lago ankaŭ estas kriza vivejo por populacio de 20 000 da [[migrobirdoj]], kiaj ekzemple la [[amerika blanka pelikano]], kaj hejmo por miloj da indiĝenaj plantoj kaj bestoj. Ekzemple, en januaro 2011, [[Birdumo|birdumantoj]] registris 173 da birdospecioj <ref>{{en}} [http://avesaxixic.blogspot.com/2011/02/birding-lake-chapala-lake-chapala.html Birdumo ĉe Ĉapala Lago.] </ref>. |
La lago ankaŭ estas kriza vivejo por populacio de 20 000 da [[migrobirdoj]], kiaj ekzemple la [[amerika blanka pelikano]], kaj hejmo por miloj da indiĝenaj plantoj kaj bestoj. Ekzemple, en januaro 2011, [[Birdumo|birdumantoj]] registris 173 da birdospecioj <ref>{{en}} [http://avesaxixic.blogspot.com/2011/02/birding-lake-chapala-lake-chapala.html Birdumo ĉe Ĉapala Lago.] </ref>. |
||
La ejo gastigas [[Endemio|endemiajn]] speciojn, el kiuj la plej karakterizaj estas fiŝospecioj kiaj ''Menidia contrerasi'', ''Menidia sphyraena'', ''Ictalurus dugesii'', kaj ''Menidia promelas''. Ĝi ankaŭ subtenas birdospeciojn |
La ejo gastigas [[Endemio|endemiajn]] speciojn, el kiuj la plej karakterizaj estas fiŝospecioj kiaj ''Menidia contrerasi'', ''Menidia sphyraena'', ''Ictalurus dugesii'', kaj ''Menidia promelas''. Ĝi ankaŭ subtenas birdospeciojn kiajn la [[Nord-amerika botaŭro|nordamerikan botaŭron]] (''Botaurus lentiginosus'') kaj la [[Virginia ralo|virginian ralon]] (''Rallus limicola'') kaj [[mamuloj]]n kiajn ''Leptonycteris nivalis'' ([[kiropteroj]]), la [[tajasuo]]n (''Tayassu tajacu'') kaj la minacatan [[pumo]]n (''Felis concolor''). |
||
== Komunumoj == |
== Komunumoj == |
||
| Linio 130: | Linio 130: | ||
==Eksteraj ligiloj== |
==Eksteraj ligiloj== |
||
{{Portalo|Nordameriko|Geografio}} |
{{Portalo|Nordameriko|Biologio|Geografio}} |
||
*{{en}} [http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/mexican_highland_lakes.cfm Tutmondaj 200; numero 192 : Malgrandlagaj Ekosistemoj; Meksikaj Altaĵaraj Lagoj (WWF)] |
*{{en}} [http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/mexican_highland_lakes.cfm Tutmondaj 200; numero 192 : Malgrandlagaj Ekosistemoj; Meksikaj Altaĵaraj Lagoj (WWF)] |
||
*{{en}} [http://www.globalnature.org/21223/CAMPAIGNS/Threatened-Lake-of-the-Year-2011/Threatened-Lake-2004/02_vorlage.asp La minacata Ĉapalaa Lago (''Globalnature'')] |
*{{en}} [http://www.globalnature.org/21223/CAMPAIGNS/Threatened-Lake-of-the-Year-2011/Threatened-Lake-2004/02_vorlage.asp La minacata Ĉapalaa Lago (''Globalnature'')] |
||
Kiel registrite je 09:14, 18 aŭg. 2014
| Ĉapalaa Lago | |
| lago | |
.jpg) | |
| Oficiala nomo: Lago de Chapala | |
| Lando |  Meksiko
|
|---|---|
| Subŝtato | Ĥalisko, Miĉoakano |
| Alfluantoj | 4
|
| Supermara alteco | 1 524 m s. m. |
| Longo | 80 km (50 mi) |
| Larĝo | 18 km (11 mi) |
| Profundo | 5 m |
| Volumeno | 8 100 000 000 m3 (286 048 800 444 cu ft) |
| Areo | 1 100 km² (110 000 ha) |
| Libera | Ramsar-ejo [1] |
 Hidrografia mapo de Ĥalisko. "a" indikas Ĉapalaan Lagon
| |
 Vikimedia Komunejo: Lake Chapala
| |
Ĉapalaa Lago aŭ Ĉapala-Lago (hispane : Lago de Chapala) estas la plej granda meksika nesalakva lago [2] . Ĝi troviĝas en la komunumoj Chapala, Jocotepec, Poncitlán, kaj Jamay, en la subŝtato Ĥalisko, kaj en Venustiano Carranza kaj Cojumatlán de Régules, en Miĉoakano.
Laŭ la tipologio de la Monda Natur-Fonduso (WWF) la lago estas parto de la nesalakva tutmondaj 200-regiono "meksikaj altaĵaraj lagoj" kiu troviĝas en la centramerika ekoprovinco de la neotropisa ekozono.
En 2009 Ĉapalaa Lago estis agnoskata kiel Ramsar-ejo [3].
Priskribo
La lago situas je 45 kilometroj sudoriente de Gvadalaharo, kaj troviĝas laŭ la limoj de Halisko kaj Miĉoakano, je altitudo de 1 524 metroj. Ĝiaj proksimumaj dimensioj estas 80 km orienten-okcidenten kaj 12,5 km norden-suden, kaj la lago kovras proksimuman areon de 1 100 km2 [4].
Ĝi estas neprofunda lago, kun averaĝa profundo de 4,5 metroj kaj maksimuma de 10,5.
Ĝi estas nutrata de la riveroj Lermao, Zulao, Huaraĉao, kaj Doŭro, kaj drenata de Santiago. Tiam la akvo fluas nordokcidenten en Pacifikan Oceanon.
La lago ankaŭ enhavas du insuletojn Isla de los Alacranes (la plej granda), Isla Mezcala kaj trian tre malgrandan insuleton apud Isla Mezcala nomata La Isla Menor.
Ekologio
La urbego Guadalaharo, fidis je Chapalaa Lago kiel precipa akvoresurso ekde la 1950-aj jaroj. Baldaŭ poste, kelkaj sinsekvaj jaroj da malmulta pluvokvanto rimarkinde malpliigis la akvonivelon de la lago. La nivelo revenis ĝis 1979, kiam la akvonivelo de Ĉapalaa Lago rapide ekmalpliiĝis pro pliiĝoj de la urbega akvokonsumo.
Erozio pro senarbarigo laŭ la lago same kiel laŭ Lermao kondukis al pliigita sedimentado de la lago, ankaŭ kontribuante al perdo de lagprofundo. La ŝrumpita profundo ankaŭ levis la averaĝan temperaturon de la lago, rezultigante pliigitan vaporiĝon.
Samtempe, la akvoj de Ĉapalaa Lago estis poluataj per urbaj, industriaj kaj agrikulturaj ruboj, venantaj precipe per Lermao. La pliigita ĉeesto de nutraĵoj de la poluo kombinata kun la pli varma akvo estis favoraj al invada specio, la akvohiacinto. Tiu ĉi plue pliseverigas la problemon de ŝrumpa lagprofundo pro sia propra konsumo de la akvo.
La pliiĝo en akvopoluado kunligita kun la pliigita ĉeesto de akvohiacinto havis neniigajn efikojn por la ekologio de la lago. La fiŝaro malpliigis rimarkinde kaj kelkaj endemiaj specioj (ekz. fiŝoj ordinarlingve konataj kiel "blankaj fiŝoj") estas kvazaŭ formortintaj. Poluita fiŝaro ankaŭ prezentas gravan minacon por la sano kaj vivrimedoj de homoj kiuj tute dependas de la fiŝkaptado [5].
La falo en la laga akvonivelo malkovrigis politikajn temojn kiuj estis kaŝitaj dum multaj jaroj. Ĝia rapida kadukiĝo kaŭzis maltrankvilon en la ĉirkaŭaj regionoj kaj en la scienca komunumo. Ĝi estis "la Minacata Lago de la Jaro" de la Monda Natur-Fonduso en 2004.
En 2007 kaj 2008, la nivelo de Chapalaa Lago pliiĝis draste, kvankam la niveloj ankoraŭ estas superendaj la nivelon en 1979, kiam la niveloj komencis trorapidan malkreskon [6]. Kvankam ĝi daŭre estas kondiĉigata de agrikulturaj, hejmaj, kaj industriaj fontoj de poluado, la faktaj niveloj de danĝeraj materialoj ne estis oficiale taksataj kun reguleco.
En 2010 la akvonivelo restis alta kaj la kvalito pliboniĝis pro akvopurigado laŭ Lermao. Ekde 2008 la akvo estis aprobata taŭga por homa uzo.
Vivejo
La lago ankaŭ estas kriza vivejo por populacio de 20 000 da migrobirdoj, kiaj ekzemple la amerika blanka pelikano, kaj hejmo por miloj da indiĝenaj plantoj kaj bestoj. Ekzemple, en januaro 2011, birdumantoj registris 173 da birdospecioj [7].
La ejo gastigas endemiajn speciojn, el kiuj la plej karakterizaj estas fiŝospecioj kiaj Menidia contrerasi, Menidia sphyraena, Ictalurus dugesii, kaj Menidia promelas. Ĝi ankaŭ subtenas birdospeciojn kiajn la nordamerikan botaŭron (Botaurus lentiginosus) kaj la virginian ralon (Rallus limicola) kaj mamulojn kiajn Leptonycteris nivalis (kiropteroj), la tajasuon (Tayassu tajacu) kaj la minacatan pumon (Felis concolor).
Komunumoj
Estas multaj urboj laŭlonge de la lagoborde, inkludante Chapala, Ajijic, San Antonio Tlayacapan, Jocotepec, San Juan Cosala, Mezcala de la Asunción, Tizapan El Alto, La Palma kaj Ocotlán.
Referencoj
- ↑ angle Ramsar List. Ramsar.org. Alirita 11 April 2013.
- ↑ angle (October 2003) “Guadalajara's water crisis and the fate of Lake Chapala: a reflection of poor water management in Mexico”, Environment and Urbanization 15 (2), p. 127. doi:10.1177/095624780301500204. Alirita 16 April 2011..
- ↑ angle Ramsar-ejo Ĉapalaa Lago.
- ↑ angle (October 2003) “Guadalajara's water crisis and the fate of Lake Chapala: a reflection of poor water management in Mexico”, Environment and Urbanization 15 (2), p. 130. doi:10.1177/095624780301500204. Alirita 16 April 2011..
- ↑ angle (October 2003) “Guadalajara's water crisis and the fate of Lake Chapala: a reflection of poor water management in Mexico”, Environment and Urbanization 15 (2), p. 131–133. doi:10.1177/095624780301500204. Alirita 16 April 2011..
- ↑ hispane Niveloj maksimumaj kaj minimumaj de Ĉapalaa Lago 1900-2010. Alirita 16 April 2011.
- ↑ angle Birdumo ĉe Ĉapala Lago.
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
- angle Tutmondaj 200; numero 192 : Malgrandlagaj Ekosistemoj; Meksikaj Altaĵaraj Lagoj (WWF)
- angle La minacata Ĉapalaa Lago (Globalnature)
- hispane Ĉapalaa Lago. CEA Jalisco.
20° 15′ N 103° 00′ U / 20.250 °N, 103.000 °U (mapo)Koordinatoj: 20° 15′ N 103° 00′ U / 20.250 °N, 103.000 °U (mapo)