Sławno
| Sławno | |||||
| germane: Sławno | |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
 | |||||
| urba komunumo • Hansa urbo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
| Genitivo de la nomo | Sławna | ||||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||||
| Distrikto | Distrikto Sławno | ||||
| Komunumo | Sławno | ||||
| Speco de komunumo | Urba | ||||
| Urba komunumo | Jes | ||||
| Urborajtoj | 1317 | ||||
| Koordinatoj | 54° 22′ N, 16° 41′ O (mapo)54.36666666666716.683333333333Koordinatoj: 54° 22′ N, 16° 41′ O (mapo) | ||||
| Areo | 15,78 km² | ||||
| Loĝantaro | 13322 (en 2004) | ||||
| Loĝdenso | 844,2 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 76–100 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 59 | ||||
| Aŭtokodo | ZSL | ||||
| TERYT | 4324413021 | ||||
| Estro | Krzysztof Frankenstein | ||||
| Titolo de estro | Urbestro | ||||
| Adreso de estraro | ul. Curie–Skłodowskiej 9 | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 76–100 | ||||
| Telefono de estraro | 59 810-38-17 | ||||
| Fakso de estraro | 59 810-33-40 | ||||
| Poŝto de estraro | miroslaw.bugajski@slawno.pl | ||||
| Komunuma retejo | http://www.slawno.pl | ||||
Sławno [SŬAFno] - jen pole, germane Schlawe [ŜLA:ve] - estas urbo en la provinco Okcidenta Pomerio de Pollando, loĝas en ĝi ĉirkaŭ 15 mil loĝantoj. Ĝi apartenas al samnoma komunumo en distrikto Sławno.
Historio
[redakti | redakti fonton]La historio de la Tero de Sławno komencas en la antikveco. Sur la mezeŭropa ebenaĵo kaj Skandinavio la konstruantoj de la megalitoj apartenas al la funelpokalkulturo (vidu la la foton de la funelpokalo kaj mapon de la funelpokalkulturo). Al Pomerio la homaro alvenis ĉirkaŭ la jaro 3500 a.K. el la nord-okcidenta Germanio kaj Jutlando. Nur kelkaj kilometroj de Sławno, en vilaĝo Borkowo, la antikva troviĝas la tombejo, la plej bone konservita pokcidenten de rivero Odro, datita de la jaroj 3000 – 1900 a.K. kaj de frua kaj malfrua Mezepoko. La ŝpurojn de tiu periodo oni rimarkis ĉefe en la malnova parto de vilaĝo. En kelkaj lokoj oni trovis ŝpurojn de la homaro el la kulturoj de Luzacio kaj Pomerio (vidu la du subajn mapojn). La bazo de la vivteno de tiuj kulturoj estis la bredado de dombestoj kaj agrikulturo. La nutraĵojn kompletigis ankaŭ la kolektado en arbaroj, ĉasado kaj fiŝkaptado. En la ĉiutaga vivo oni uzis ilojn faritaj de siliko (fajroŝtono), ŝtono (vidu la apudan foton de la ŝtona polurita hakilo), ostoj kaj ligno. La tiamaj setlantoj scipovis ankaŭ fari potojn kaj aliaj ceramikaĵojn krome ili scipovis teksadon (teksarton).
Oni fondis la setlejojn ĉefe sur la sablaj terenoj apud la akvo (rivero aŭ lago). Konstruataj estis la domoj en la formo de kvadrato aŭ rektangulo.
La kulturo de Luzacio aperis ĉefe sur la terenoj de nuna Pollando kaj la ŝtatoj najbaraj dum la periodo de 1700 ĝis 500 jaroj a.K. (vidu la du apudajn mapojn kun kulturoj de Luzacio kaj Pomerio). Nord-okcidenten de Sławno, ĉe la rivero Wieprza (vjepĵa), estas defenda burgo konata kiel Malnova Krakovo. Tuj apude de ĝi estas la vojo gvidanta al simila burgo el la bronza epoko nun nomata Gałęziowa (gaŭenzjova). Tio estas kastelegoj probable de la kulturo de Luzacio. La Malnova Krakovo estas nur 9 kilometroj de Sławno. En tiama epoko apud la Malnova Krakovo estis la bordo de Balta Maro. De la tiama epoko ŝanĝiĝis la nivelo de la Balta Maro kaj ŝanĝiĝis la trogo de la rivero Wieprza kaj la grundo altiĝis. Ĉirkaŭ Sławno estas apundaj lokoj ekz. Sławsko (sŭavsko) kie oni trovis en la esplorfosaĵoj (en la burgo Sławsko) la ilojn de la kulturo de Luzacio. Nun estas granda enigmo kial la burgoj esti forlasitaj de la tiamaj setlantoj. La kulturo de Luzacio dum la ŝanĝo de la 7-a kaj 6-a jc a.K. transformiĝis al la kulturo de Pomerio. Tamen post la luzacia kulturo postrestis ornamitaj ceramikaĵoj, diversaj ornamaĵoj kaj burgoj.
Kontaktoj de la popoloj de Skandinavio kun la homoj el la kulturo de Luzacio loĝantaj tiam en Pomerio, i.a. en Sławno komenciĝis jam supozeble en la jaroj 1300 a.K.. De la 4-a jc a.K. la homaro de la kulturo de Pomerio rapide disvastiigadis en centra Eŭropo. En tiu tempo la reprezentantoj de la kulturo de Luzacio forlasis siajn burgojn. Oni ne scias kial, sed parto de la sciencistoj supozas ke okazis tio pro la ŝanĝo de klimato kaj vetero. Tiam gotoj venis al Pomerio el la terenoj de nuna suda Svedio ĉirkaŭ la 1-a jc p.K.. La gotoj kun la loka homaro kreis la kulturon de Wielbark (vidu la apudan mapon). La ĉefa celo de gotoj ne estis konstanta setlado. Ilian restadon atestas tie abundaj arkeologiaj elfosaĵoj, ankaŭ en la ĉirkaŭaĵo de Sławno. Gotoj forlasis tiujn terenojn migrante al suda oriento. La ĉefa direkto de ilia migrado estis la Bizanca Imperio. Probable la loka loĝantaro foriris kun la gotoj.
La slavoj renkontigis kun gotoj en la ĉirkaŭaĵo de la Nigra Maro. La migrado de slavoj estis al norda Eŭropo. En la 5-a jc la slavaj gentoj setligis la terenojn de nuna Pollando kaj en la ĉemara zono de la Balta Maro atingis ĝis la rivero Elbo.
Slavoj aperis sur la terenoj de la nuntempa Sławno en la frua de Mezepoko, venante el la sud-oriento de Eŭropo. Rapide, ĉar jam fine de la 5-a jc p.K. ili okupis vastajn novajn terenojn. Foje seltiĝante la burgojn forlasitajn de la loĝantoj de Wielbark-kulturo. Sławno apartenis al la ŝtato de la unuaj Piastoj . En la 12-a/13-a jc la unuaj princoj de Sławno estis Boguslavo kaj lia filo Racibor. Post la morto de Racibor en la jaro 1227 la urbo eniris la Princlandon de Okcidenta Pomerio. En la jaro 1236 la urbo estis konkerita de la princo de Gdansko Świętopełk la 2-a "Granda" (ŝvjentopelk). Sławno estis en la limoj de Princlando de Gdansko ĝis la jaro 1308, kiam konkeris ĝin Margraflando Brandenburgio (vidu la apudan mapon). Tamen en la jaro 1316 brandenburgianoj transdonis ĝin al la princoj de Okcidenta Pomerio. La loĝloko hooriĝis per urborajtoj laŭ la leĝo de Lubeko de la 22-a de majo 1317. Oni akceptis la blazonon de la kaŝuba familio de Svencoj, nomata fiŝogrifo. Baldaŭ post la urborajtoj la urbo ekhavis la municipan estraron (memestraron). La Urba Konsilantaro konsistis el la du urbestroj, trezoristo nomata intendanto, konsilianoj nomataj konsuloj kaj sekretario. La urbo havis tri pordegojn, kiuj estis konstruitaj kun la defendmuroj en la 14-a jc. La ĉefaj okupoj de la urbanoj estis metio, komerco kaj agrokulturo.
Ĝis la jaro 1637 la urbo apartenis al princoj de Okcidenta Pomerio. Post la Tridekjara milito (vidu la apudan mapon) kiu faligis ekonomion de la regiono, la urbon Sławno konkeris Brandenburgio, kaj de la jaro 1701 Prusio. De la 17-a jc iom post iom la urbo estas germanigata. En la 18-a jc komenciĝis la vigligo ekonomia. Aperis tiam en la urbo teks-manufakuroj. Komence de la 19-a jc en la urbo aperis nova municipo. Oni kreis la Urban Konsilantaron kaj magistraton kun urbestro (vidu la apudan foton de la urbodomo). En la 19-a kaj 20-a jarcentoj Sławno estis la centro de malpeza industrio kaj metio. Disvolviĝis la edukado. Aperis gimnazio kaj la unuaj bankoj. En la turnopunkto de la 19/20a jarcentoj komencis disvolviĝi la infrastrukturo de la urbo kaj de la urba trafiko. Disvolviĝis la fervojaj kaj poŝtaj linioj (vidu la apudan foton de la poŝtoficejo el la jaro 1905 kaj la stacidomo). Tiam estis konstruitaj: buĉejo, gasproduktejo kaj laktejo. La unua akvodukto, ĝi estis konstruita el la lignaj tuboj en la jaro 1860. Krome en la jaro 1911 aperis la unua elektrocentralo kaj elektrigado de la tuta urbo, tamen tion oni komencis fari jam en la fino de la 19-a jc. Iom pli poste aperis en la urbo la telefon-centralo. La unua radioricevilo aperis en la urbo en la jaro 1924. En la jaro 1928 estis konstruita la katolika preĝejo de la Sankta Antonio de Padovo (vidu la apudan foton).
Dum la Dua Mondmilito Sławno esti detruita preskaŭ 50 procente. Post la rekonstruo de la militaj detruoj ekestis la disvolvo de la industrio. En la fino de la milito en marto 1945, la centro de la urbo estis grandparte ruinigita. Detruitaj ankaŭ estis la industriaj objektoj. Posta la fino de la Dua Mondmilito oni establiĝis novaj entreprenoj, i.a. la Vestaĵ-kooperativa entrepreno „Sławianka” kaj la Ŝtata Maŝin-Centro. Komence de la sesdekaj jaroj de la 20-a jc oni komencis konstruon de la municipaj loĝejoj, kaj iom poste la konstruon de la kooperativaj loĝejoj.
Ĝis la jaro 1975 Sławno apartenis al Vojevodio de Koszalin. Dum la jaroj 1975 – 1998 administre apartenis al Vojevodio de Słupsk. En la naŭdekaj jaroj de la 20-a jc en Sławno estis granda senlaboreco. Nun ĝi iom malgrandiĝis.
En la jaro 1939 en la urbo vivis preskaŭ 10 mil da loĝantoj, kaj en la jaro 1946 duono de tiu nombro. Sławno hodiaŭ havas ĉirkaŭ 14 mil da loĝantoj.
BIBLIOGRAFIO:
1. Biskup Marian, Labuda Gerard (1985): La historio la Teŭtona Ordeno en Prusio. Mastrumado. Socio. Ŝtato. Ideologio, Wydawnictwo Morskie / La Mara Eldonejo, Gdansko.
2. Bończa-Bystrzycki Lech (1997): La katolika preĝejo (vikariejo) de Sankta Antonio de Padovo en Sławno (1924 – 1945), Kultur-domo en Sławno, Sławno.
3. Cnotliwy Eugeniusz (1982): Białogard. Burgo de frua Pollando, la Regiona Muzeo en Koŝalino, Koszalin.
4. Labuda Gerard (1987): Studoj pri la komencaj jaroj de pola ŝtato, la 1-a vol., UAM (Universitato de Adam Mickiewicz), Poznano.
5. Labuda Gerard (1988): Studoj pri la komencaj jaroj de pola ŝtato, la 2-a vol., UAM (Universitato de Adam Mickiewicz), Poznano.
6. Labuda Gerard (1947): Granda Pomerio en historio de Pollando, Wydawnictwo Zachodnie / Okcidenta Eldonejo, Poznano.
7. Łowmiański Henryk (1964): La komencaj jaroj de Pollando. El la historio de slavoj dum la unua jarmilo p.K., PWN (La Ŝtata Scienca Eldonejo), Varsovio.
8. Pazyra Stanisław (1965): La urboj dum Pola Jarmilo, Ossolineum, Vroclavo.
9. Spors Józef (1973): politika historio de la Teroj de Sławno, Słupsk kaj Białogard en la 12-a ĝis 14-a jc, Wydawnictwo Poznańskie / Poznana Eldonejo, Poznano.
10. Strzelczyk Jerzy (1984): Gotoj. Realo kaj legendo, PIW, Varsovio.
Gefiloj de la urbo
[redakti | redakti fonton]- Franz Mehring, naskiĝis la 27an de februaro 1846 en Sławno, mortis la 28an de januaro 1919 en Berlino - la germana filozofo kaj marksisto, kunkreinto de Komunista Partio de Germanio. (vidu la suban foton).
- Robert Radosz, naskiĝis la 8an de julio 1975 en Sławno - pola vojbiciklisto, medalĉampiono de Pollando. (vidu la suban foton).
- Wolfgang Weber, naskiĝis la 26an de junio 1944 en Sławno, la germana futbalisto, arĝentmedalisto dum la Futbala Mondpokalo 1966, el la kolonja futbala klubo 1. FC Köln.
Esperanto
[redakti | redakti fonton]
La 30-an de majo 2015 venis de Darłowo dum sia turneo tra Pollando la Senata Esperanto-ekspozicio, kiu unue estis oktobre 2012 en Varsovio en la Pola Senato kaj estis organizita okaze de la 125-jara Jubileo de Esperanto kaj la Konferenco pri Esperanto en Pola Parlamento organizita de polaj parlamentanoj i.a. senatano Edmund Wittbrodt kaj fare de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto (EDE-Pollando) kun financa helpo de Mecenato de Esperanto el Japanio Etsuo Miyoshi. La E-ekspozicio post la Senato estis prezentata en Varsovio, Malborko, Nowy Staw, Tczew, Gdynia, Pelplin, Wołów, Złotoryja, Vroclavo, Sosnowiec, Czeladź, Będzin, Lębork, Łeba, Lodzo, Łowicz, Sztum, Kwidzyn, Rumia, Mysłowice, Elbląg, Słupsk, Kępice, Darłowo, la ekspozicion invitis al la urbo Sławno doktoriĝ-kandidato Mariusz Borysiewicz el Słupsk kune kun Krzysztof Frankenstein la Urbestro de Sławno.