-ism-

Sufiksoj en Esperanto
Tipo	Oficialaj	Neoficialaj
Verbaj	-ant-, -int-, -ont- -at-, -it-, -ot-	-unt-, -ut-
Seksaj	-in-	-iĉ-, -ip-
Aliaj	-aĉ-, -ad-, -aĵ-, -an-, -ar-, -ĉj-, -ebl-, -ec-, -eg-, -ej-, -em-, -end-, -er-, -estr-, -et-, -id-, -ig-, -iĝ-, -il-, -ind-, -ing-, -ism-, -ist-, -nj-, -obl-, -on-, -op-, -uj-, -ul-, -um-.	-ab-, -ac-, -al-, -ari-, -ator-, -e-, -ed-, -el-, -en-, -enz-, -esk-, -ez-, -i-, -if-, -ik-, -ilion-, -iliard-, -it-, -iv-, -iz-, -j-, -nomial-, -ofon-, -oid-, -ol-, -olog-, -ologi-, -ometr-, -otek-, -oz- -pj-, -t-, -tet-, -uk-.

La esperantlingva sufikso "-ism-" al vortradiko aldonas la signifon de "doktrino, movado, sistemo, agmaniero" kaj simile. Iafoje vorto kreita per la sufikso ankaŭ montras unuopan ekzemplon de ia speciala agmaniero. La signifo de la afikso tre varias, kaj tre dependas de la vortradiko, post kio ĝi staras.

La afikso -ism- estis oficialigita en 1919 en la Dua Oficiala Aldono al la Universala Vortaro de Esperanto.

Ekzemploj

Post persona nomo

• Budho → Budhismo = la religio fondita de Budho
• Stalino → Stalinismo = la politikaj ideoj de Stalino

Post vorto por adepto de fama persono

• Kristano → Kristanismo = la religio de la Kristanoj, la religio de Kristo
• Konfuceano → Konfuceanismo = la filozofio de la Konfuceanoj, la filozofio de Konfuceo

Post temo aŭ karakterizaĵo de la sistemo aŭ doktrino

• kolonio → koloniismo = ekspluatado de kolonioj fare de forta ŝtato
• spirito → spiritismo = kredo, ke eblas kontakti spiritojn de mortintoj
• vegetara → vegetarismo = sistema nemanĝado de viando
• komuna → komunismo = politika sistemo bazita sur komuna posedado
• kapitalo → kapitalismo = ekonomia sistemo de privata kapitalposedo
• kubo → kubismo = stilo de pentrado, kiu uzas kubecajn figurojn
• alkoholo → alkoholismo = malsana dependeco de alkoholo
• plumbo → plumbismo = malsano pro veneniĝo de plumbo
• internacia → internaciismo = sistema strebado al internacia kunlaboro
• nova → novismo = tendenco ĉiam voli krei ion novan
• ...adas → adasismo = (mallerta) rimado pere de sufiksoj (ekz. -ad-), ekzemplo de tia rimado (ekz. kantadas — amadas)

Post speco de persono, montranta agmanieron de tia persono

• kanibalo → kanibalismo = homomanĝado fare de homo
• diletanto → diletantismo = amatoreca kaj fuŝa agado
• patrioto → patriotismo = amo kaj sindediĉo al la propra patrujo
• Zamenhof → zamenhofismo = esprimomaniero propra al Zamenhof

Eksteraj ligiloj

• Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko (PMEG) pri la afikso -ism-