Budho
,_Muromachi_period_Japan,_hand_colored_woodblock_print,_Honolulu_Academy_of_Arts.jpg)
Budho (en Sanskrito, Prakrito kaj Palio: बुद्ध (Buddha), "vekiĝinto" aŭ "iluminiĝinto") estas honora titolo por tiuj, kiuj atingis budhecon[1], trovebla en pluraj hindidevenaj pensosistemoj, precipe en budhismo, al kiu ĝi donis sian nomon.
Enhavo
Budheco[redakti | redakti fonton]
La stato de tiuj, kiuj iĝis budhoj nomiĝas budheco (Sanskrito: बुद्धत्व buddhatva; Palio: बुद्धत्त buddhatta aŭ बुद्धभाव buddhabhāva).[2]
La celo de bodisatvoj en mahajana budhismo estas atingi perfektan budhecon (samyak-sambuddhatva), same kiel faris post pluraj vivoj la bodisatvo kiu fariĝis la budho Gotamo, por povi helpi ĉiujn estaĵojn instruante ilin la vojon al la ĉesigo de sufero.[3] Tio ĉi kontrastas kun la celo de hinajana budhismo, en kiu la celo estas iĝi arahanto.[3]
Esperantigo de la vorto buddha[redakti | redakti fonton]
Ekzistas tri proponoj por la esperantigo de la titolo buddha:
- Buddo: proponita de Zamenhof.
- Budao: laŭ la kutimoj de Esperanto.
- Budho: tamen ĝi estas misanalizo de la latinigo per IAST (Internacia Alfabeto de Sanskrita Transliterigo), kiu uzas -h post senvoĉaj konsonantoj por indiki, ke ili estas aspiritaj, same kiel en Esperanto oni uzas -x aŭ -h por indiki, ke la konsonanto estas ĉapelita, ĝi iĝis la plej populara el la tri proponoj. Laŭ Francisko Azorín Budho estis Fondinto de la filozofio-religia nomata budhismo dum la 5a j.c. a.K.[4] Li indikas etimologion el sanskrita Budha (saĝa), alnomo de Sidharta Gotano, el Nepal, 5a j.c. a.K.; el budh (kompreni).[5]
Tri specoj de budhoj[redakti | redakti fonton]
Budhismo mencias tri specojn de budhoj[6] (la Palia formo antaŭ la streko; la Sanskrita post ĝi):
- Perfekta budho (Sammā-sambuddha/Samyak-sambuddha): Atinganta vekiĝon sen la helpo de aliaj en tempo kiam la budha darmo ne estas konata, kaj "ekmovanta la dharmoradon", t. e. komencanta budhisman instruadon kaj fondanta samgon kaj ŝasanon, kiuj espereble postvivos lin mem. La vorto budho sen ia ajn aldono plejofte indikas tian, kaj kiam ĝi havas artikolon kaj estas majuskligita, la Budho, ĝi indikas la historian budhon de nia erao, la budho Gotamo.
- Privata budho (Pacceka-buddha/Pratyeka-buddha): Ankaŭ vekiĝinto sen la helpo de aliaj en tempo kiam la darmo ne estas konata, sed ne ekmovanta la darmoradon. Tiaj budhoj povas doni simplajn moralajn konsilojn, sed ne kapablas organizi sisteman agadon.
- Disĉipla budho (Sāvaka-buddha/Śrāvaka-buddha): atinganta vekiĝon en la tempo kiam la darmo ja estas konata, do dum ŝasano, kaj kun apogo de samgo. Sed tio ne signifas, ke la samgo faras lian laboron. La decidajn paŝojn li devas mem fari.
Laŭ Teravada budhismo, la tri kategorioj atingis la saman liberigintan komprenon. Diferencaj estas la cirkonstancoj de tiu atingo, kaj la pedagogiaj kaj organizaj kapabloj de la tri.
Principe, budho estas sinonimo de arahanto, sed en la praktika lingvouzo, budho plejofte signifas la kategorion unu, dum arahanto la kategorion tri.
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
- Budho Kaŝjapo
- Budho Konagamano
- Budho Krakuĉando
- Budho Vajroĉano
- Budavamso
- Borobuduro
- Kolijoj
- Bodisatvo.
- Sidarto Gotamo
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ "Buddha", angla vortaro Merriam-Webster. Alirita 24-an de julio de 2016.
- ↑ buddhatva, बुद्धत्व. Spoken Sanskrit Dictionary. Alirita la 10-an de januaro de 2016.
- ↑ 3,0 3,1 The Foundations of Buddhism, 1‑a eldono, Oxford, Britio: Oxford University Press, p. 224–234. ISBN 0-19-289223-1.
- ↑ Francisko Azorín, arkitekto, Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 42.
- ↑ Azorín, samloke.
- ↑ Harvey, Peter (2013). An Introduction to Buddhism: Teachings, History and Practices (2nd ed.). Cambridge, UK: Cambridge University Press. p. 99, ISBN 9780521676748.
