Papuo-Nov-Gvineo

Papua New Guinea Papua Niugini
Papuo-Nov-Gvineo
Detaloj
Nacia himno: O Arise
Nacia devizo: Unity in diversity (“Unueco en diverseco”)
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Port-Moresbo
Oficiala(j) lingvo(j)	angla lingvo, Tok-Pisino, hirimotua lingvo, Papua New Guinean Sign Language
Ĉefa(j) lingvo(j)	angla lingvo, angla lingvo, Tok-Pisino, Tok-Pisino, Apalik language, Imbongu, Gimi language, Gorakor, Namat, Amara, Pasi, Ari, Lamogai, I'saka language, Kuman language, Binumarien, Olo, Enga, Agarabi, Dobu, Fembe, Awin, Faita, Iteri, Suki, Takuu, Dia, Ama, Titan, Au, Barai, Lavatbura-Lamusong, Oksapmin, Ramoaaina, Bauwaki, Bau, Abom, Bargam, Bebeli, Matukar, Mauwake, Baramu, Yipma language, Torricelli, Bimin, Binahari, Bine, Bitur, Bilakura, Bungain, Mebu language, Mbore language, Biem, Medebur, Bil Bil language, Buna, Baimak, Biyom, Bagupi, Saliba, Finongan, Aruop, Bepour, Maisin, Ankave, Pyu language, Fasu, Maria language, Kwanga, Minaveha, Mesem language, Mum, Mubami, Mindiri, Musar, Musak, Mulaha, Meramera, Mehek, Mari language, Miu, Atemble, Mekmek, Marik, Migum, Ronji, Momare, Mari language, Mape, Moikodi, Alekano, Minanibai, Chambri, Nete language, Nend, Neko, Nek, Auwe, Arammba, Urat, Aribwatsa, Ngala, Minidien, Saposa, Bola, Nafi, Siawi, Nabi, Siar-Lak, Purari, Misima language, Solos, Mussau-Emira, Musom, Faiwol, Budibud, Brem, Bulu language, Buhutu, Breri, Burum language, Boselewa, Bulgebi, Bwanabwana, Bongu, Narak, Bunama, Bonkiman, Borong, Chenapian, Qaqet, Muyuw, Suau, Bamu, Beami, Apali, Anjam, Nimo, Waris, Kairak, Binandere, Changriwa, Amara, Asaro'o, Heyo, Andra-Hus, Foia Foia, Anam, Ömie, Morigi, Anamgura, Yil, Nanubae, Sio, Monumbo, Burui, Morawa, Aruamu, Mountain Koiali, Mufian, Arop-Lokep, Nukuria, Abaga, Daantanai’ language, Daga, Dadibi, Awara, Awad Bing, Laeko language, Awa language, Pa language, Nukna, Bragat, Awiyaana, Puari language, Bukiyip, Daonda, Andarum, Numanggang, Awtuw, Chuave, Nor language, Nakwi, Aruek, Rawo, Aigon language, Beli language, Mol, Kwomtari, Anuki, Gogodala, Dima, Pagi, Dibiyaso, Oya’oya language, Baruga, Takia, Barok, Dera language, Dedua, Degenan, Dimir language, Tami, Orokola lingvo, Owenia, Bariai, Orokaiva language, Ounge language, Ouma, Dawawa, Benabena, Onobasulu, Ogea, Aneme Wake, Danaru, Abelam language, Bumbita language, Angor, Opao, Dano, Angaataha, Nai, Onjob, Baluan-Pam, Amele, Bannoni, Tiang, Papi, Tulu-Bohuai, Tomoip, Tigak, Dom, Taulil, Domu, Pasi, Tinputz, Boazi language, Mapos Buang, Bilur, Duau, Parawen, Doromu language, Bipi, Domung, Teop, Duwet, Duna, Waffa, Dumun, Wahgi, Piame, Yabem, Rapting, Ese, Rapoisi, Yalë language, Karkar language, Yareba, Bwaidoka, Tungag, Pei, Pawaia, Torau, Ubir, Eitiep, Marangis language, Elkei, Elepi, Yaweyuha, Pouye, Edolo, Pulabu, Nimoa, Pal, Pogaya language, Kamula, Bina language, Ipiko, Siroi, Pahi, Piu, Ganglau, Salt-Yui, Sam, Garus, Samberigi, Galeya, Ere, Gal, Gaikundi, Wuvulu-Aua, Gants, Ewage language, Rempi, Doga, Rema, Gadsup, Fiwaga, Folopa, Foi, Forak, Zia, Guramalum, Wab, Vitu, Ura language, Hewa, Saep, Romkun, Safeyoka, Rumu, Gende, Haigwai, Gitua, Golin, Gwahatike, Gweda, Hamtai, Seim language, Hagahai language, Sihan, Konai, Sialum, Gusan language, Mongol, Humene, Guya, Ginuman, Karami, Kobol, Kare language, Keoru language, Gimi language, Kobon, Seta, Kawacha, Isabi, Isebe, Guhu-Samane, Sewa Bay, Ikobi, Seti, Kamano, Setaman, Siane, Kinalakna, Nobonob, Sengo, Sengseng, Sepa, Kire, Saruga, Sene, Sera, Ghayavi, Abaua lingvo, Gapapaiwa, Gobasi, Girawa, Fore, Sanio language, Gumalu, Fuyug, Gizrra, Gumawana, Malas, Inoke language, Sinasina, Sileibi, Siliput, Sinsauru, Siwai, Silopi, Simbari, Sissano, Sinagen, Ipili, Simeku, Iwam, Huli, Hahon, Inapang, Imonda, Halia, Hermit, Iduna, Idi, Hakö, Iatmül language, Igana, Kanasi, Suarmin, Mala language, Suganga, Sowanda, Rawa, Nuk, Iyo, Nomu, Rao, Nomane, Seimat, Ono, Jilim, Suena, Panim, Ningil, Sulka, Kaulong, Kandas, Sumau, Sumariup, Kaian, Susuami, Kaiep, Gnau, Juwal, Ningera, Sop, Moresada, Nekgini, Mosimo, Som, Sos Kundi, Ngalum, Sonia, Munit, Nimi, Wára language, Nakama language, Murupi, Mungkip, Solong, Nankina, Ninggerum, Nabak, Ngaing, Iwal, Nake, Kara language, Tainae, Tairuma, Khehek, Kilivila, Tai, Kele language, Sudest, Kasua, Tenis, Lenkau, Label, Terebu, Lawunuia, Lele language, Kapriman, Likum, Telefol, Leipon, Manambu, Mawak, Samosa, Kumukio, Kove, Kurti, Konomala, Sinaugoro, Koro language, Kaki Ae, Tanggu, Kaluli, Tanguat, Kalou, Tauya, Tauade, Kala language, Kakabai, Kenati, Kâte, Kol language, Doso, Menya, Tifal, Korafe language, Yekora, Matepi, Aribwaung, Kwoma, Timbe, Kopar, Rerau, Yapunda, Tobo-Kube language, Samo, Waube, Kyenele, Muratayak language, Migabac, Sausi, Mapena, Mawan, Selepet, Diodio language, Moere, Kein, Kesawai, Lote, Loniu, Lou, Toaripi, Keak, Nawaru, Lesing-Gelimi, Tokano, Kerewo, Makolkol, Tobo, Mandara, Idne language, Koita language, Keyagana, Ambrak, Toura language, Magori, Madak, Kilmeri, Tumleo, Malalamai, Mailu, Andai, Lusi, Tuma-Irumu, Akukem, Haruai, Guriaso, Hote, Karore, Aga Bereho language, Karnai, Abu’ Arapesh language, Karawa, Blafe, Arop language, Avau, Kandawo, Kanggape, Kamasa, Kamasau, Tawala, Kambaira, Kapin, Taupota, Kaningra, Korak, Grass Koiari, Kombio, Kalam, Kominimung, Kubo, Kanite, Guntai, Koiwat, Keapara, Kosena, Koromira, Kis, Komba, Kaninuwa, Koluwawa, Abadi, Turumsa, Maring, Tuwari, Arifama-Miniafia, Kovai, Arawum, Kowaki, Kunja, Pamosu, Uneapa, Mian, Ukuriguma, Kwale language, Uisai, Odoodee, Umanakaina, Ufim, Kunimaipa, Kutong, Unubahe, Kuni, Umeda, Namiae, Ulau-Suain, Kwasengen language, Mekeo, Labu, Urapmin, Uya, Mbula, Urim, Usarufa, Lala, Utu, Mato, Urigina, Usan, Mokerang, Uri, Molima, Mengen, Utarmbung, Urimo, Papapana, Elu, Makayam, Penchal, Malol, Mamaa, Male language, Mali, Patpatar, Uyajitaya, Laua, Amaimon, Vehes, Lemio, Papitalai, Lembena, Aimele, Nakanai, Mouk-Aria, Vanimo, Akoye, Langam, Valman, Amanab, Yangulam, Womo, Mamusi, Yamap, Yakaikeke, Yarawata, Yagaria, Yahang, Yaben, Yabong, Yamalele language, Yakamul language, Manem, Mangseng, Yambes, Wom language, Yagwoia, Petats, Manam, Yis, Yoidik, Kairiru, Yoba, Ponam, Yonggom language, Yessan language, Yelogu, Kaniet, Yerakai, Wampar, Wampur, Nalik, Wanap, Nali, Walio, Nyindrou, Wanambre, Numbami, Nehan, Wamas, Nauna, Notsi, Wantoat, Wiarumus, Maiwa language, Pak-Tong, Waruna, Wiru, Waskia, Watakataui, Wogeo, Ontenu, Madi, Maiani, Ma Manda, Wipi, Weliki, Wasembo, Were language, Maiadomu, Ainbai, Waia language, Agi, Wagawaga, Wadaginam, Agob, Akolet, Lilau, Lihir, Waboda, Wagi, Mutu, Niwer Mil, Bo-Ung, Ayi, Owiniga, Berinomo, Anor, Malasanga language, Papua New Guinean Sign Language, Kyaka, Turaka, Yau language, Mangga Buang, Maia, Nukumanu, Mwatebu, Mondropolon, Maiwala, Yawiyo, Yaul, Yau language, Yopno, Watiwa, Magɨyi language, Gedaged, Sepik Iwam, Nii, Pele-Ata language, Tapei, Kuot, Anêm language, Lungalunga, Amal, Busa language, Ambakich, Simbali, Adjora, Ak, Alamblak, 'Auhelawa, Awar, Baibai, Tabriak, Ramopa, Banaro, Bosmun language, Terei, Boiken language, Nagovisi language, Akrukay, Nen, Tolai language, Bo language, Amto, Wogamusin, Wutung, Naasioi, Porome language, Zimakani, Barupu language, Aiome, Melpa, Sori-Harengan, Sursurunga, Yele, Uruava, Yimas, Taiap, Niksek, Angoram, Bahinemo, Awun, Bun, Fas, Bikaru, Biwat, Bisis, Gorovu, Askopan, Namia, Unserdeutsch, Kambot language, Rotokasa lingvo, Are, hirimotua lingvo, Motu, Waima, Patep, Aiklep, Ukusi-Koparamio Hoia Hoia, Hula, Biangai, Bisorio, West Angal language, South Angal language, East Angal language, Northeast Kiwai, Gaina, Southern Kiwai, Weri, Molmo One, Dambi, Erave, Doghoro, West Kewa, Miani, North Wahgi, Namo, Wedau, Neme, Wa'ema, Umbu-Ungu, Zenag, South Watut, Southern One, Inebu One, Kabore One, Middle Watut, North Watut, Aeka, Northern One, East Kewa, Kumalu, Kwamtim One, Nama language, North Tairora, South Tairora, Yagomi, Sera, Yaleba, Nambo language, Yangum Mon, Biage language, Sarasira, Sukurum, Fanamaket, Warwar Feni, Yangum Dey language, Barikewa language, Yangum Gel language, Yout Wam, Hunjara-Kaina Ke language, Mouwase language, Bukawa language
Areo  % de akvo	462 840 km² ?
Loĝantaro	7 321 262
Loĝdenso	13,6 loĝ./km²
Horzono	UTC+10:00
Interreta domajno	.pg
Landokodo	PNG
Telefona kodo	+675
Plej alta punkto	Mount Wilhelm
Plej malalta punkto	Pacifiko
Politiko
Ŝtatestro	Elizabeto la 2-a
Ĉefministro	Peter O'Neill
Sendependiĝo disde Aŭstralio	16-a de septembro 1975
Ekonomio
Valuto	papuonovgvinea kinao (PGK)

Papuo-Nov-Gvineo, oficiale la Sendepenta Ŝtato de Papuo-Nov-Gvineo (angle: Independent State of Papua New Guinea, tokpisine: Independen Stet bilong Papua Niugini) estas ŝtato en Oceanio, en la Pacifika Oceano. Ĝi okupas la orientan duonon de la insulo Nov-Gvineo kaj plurajn apudajn insulojn. Ĝi havas landlimon kun Indonezio. Ĝia ĉefurbo estas Port-Moresbo.

Geografio

• Buka
• Trobriand-insularo

Historio

• Germana Novgvineo
• Teritorio Papuo

Teritoria organizado

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Teritoria organizado de Papuo-Nov-Gvineo.

Papuo-Nov-Gvineo estas administre subdividata en 19 provincoj kaj la Nacia Ĉefurba Distrikto de Papuo-Nov-Gvineo, kiuj samtempe estas arigataj en kvar regionoj:

• Regiono Altaj Teroj: Simbu, Orientaj Altaj Teroj, Enga, Sudaj Altaj Teroj, kaj Okcidentaj Altaj Teroj.
• Regiono de Insuloj: Orienta Nov-Britujo, Manus, Nova Irlando, Bougainville, kaj Okcidenta Nov-Britujo.
• Regiono Momase: Orienta Sepik, Madang, Morobe, kaj Sandaun aŭ Okcidenta Sepik.
• Regiono Papuo: Centra, Golfo, Golfeto Milne, Oro, Okidenta kaj la Nacia Ĉefurba Distrikto.

Momase estas akronimo kiu kombinas la unuajn du literojn de Morobe, Madang, kaj Sepik.

Ekstera politiko

Papuo-Nov-Gvineo apartenas al la AKP-ŝtatoj, internacia organizaĵo de momente 77 nacioj el la regionoj Afriko, Karibio kaj la Pacifika Oceano.

Lingvoj

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Lingvoj de Papuo-Nov-Gvineo.

Papuo-Nov-Gvineo estas la plej lingve diversa lando en la mondo, kun pli ol 800 lingvoj.

Ĝi havas tri oficialajn lingvojn: la anglan, la hirimotuan (piĝinon bazitan sur la motua lingvo) kaj la tokpisinan, angla-bazitan kreolon, kiu estas la lingvafrankao en la lando.

Naturo

Faŭno : Novgvinea tigrardeo

Kulturo

Mathias Kauage. Aliaj konataj artistoj estas Timothy Akis (desegnaĵoj), Avavo Kava (hohao), Marie Taita Aihi (teksaĵoj), Ruki Fame (feraj skulptaĵoj).

Vidu ankaŭ

• Papuoj

Bibliografio

• (angla) Ulli Beier (2005), Decolonizing the mind - the impact of the university on culture and identity in Papua New Guinea, 1971-74, Pandanus Online Publications, ISBN 1 74076 137 5 (libere legebla reta versio, pdf)