Esperantigo de vortoj el japana fonto

Esperantigo de vortoj el japana fonto temas pri la varieco kaj karakterizo de japanaj fontaj vortaj plene adoptitaj en la nuntempa Esperantolingvo. La substantivoj finiĝas kun la litero “O” samkiel aliaj fontaj vortoj. Ne konfuziĝu kun la maniero por latinigi la japanlingvon per Esperantan alfabeton, kiu eble uzas aliajn literojn kaj signojn (kiel "ō" kaj apostrofo), kaj ne estas koncernata kun Esperanta gramatiko pri vortofinaĵo aŭ pri la limo de esperantaj literoj (kiel “Ŭ” en la komenco aŭ poste "O").

Radiko

Konsonantoj

La baza maniero por esperantigi la japanan vorton estas plejparte sama kiel la transskrib-tabeloj per la Esperantajn literojn, kiuj estis konsiderataj de kelkaj japanaj esperantistoj. Alivorte, la uzataj literoj ĉi tie estas multe transliterumebla kun la transskribado Hepburn, ekzemple, Hepburn-sisteme sa estas Esperante "sa", shi = "ŝi", ta = "ta", chi = "ĉi", tsu = "cu", fu = “fu”, ktp. Ankaŭ, malgraŭ la alofonoj de R-sonoj en la japana, kaj trilo estas malofta, Esperantigita vortoj nepre uzas "R"-on tiel kiel aliaj Rōmaji-oj.

Ŭ kaj V (W)

Se oni uzas Esperantajn literojn por proksimume transskribi la sonon de W en la japana, oni povas uzi Ŭ-on. Tamen, se oni plene Esperantigas, oni ne povas uzi Ŭ komence de vorto aŭ post konsonanto, ĉar la Fundamento diras, ke “Ŭ estas uzata nur post vokaloj”, kvankam nur kelkaj versioj ekzemple en la rusa kaj germana.

• 和歌山, Wakayama = Vakajamo
• 沖縄, Okinawa = Okinavo
• 侘寂 Wabi Sabi = Vabi sabi

N kaj M

Esperantigi la sonon/literon de hatsuon estas malsame kun "Transskribado Hepburn por Trafiksigno" (HT), sed samkiel "Transskribado Hepburn por Stacidom-signo" (HS).

• 神道, shintō = ŝintoo
• 天ぷら, tenpura (HT)/tempura (HS) = tempuro
• 短歌, tanka = tankao

Pri silabfina "N", bonvolu vidi sube.

J (Y)

La sono/litero de yōon (ekzemple kyo) kutime ne estas transskribata en Esperanto (ne "kjo", sed "kio").

• 東京, Tōkyō = Tokio
• 京都, Kyōto = Kioto
• 九州, Kyūshū = Kiuŝuo.

Malgraŭ la komuna radiko en multaj eŭropaj lingvoj, iuj vortoj rekte transskribas la nuntempan japanan sonon.

• 円, en = eno

Kiam la vokalo i sekvas konsonantojn kiel "k", "n", "h", ktp, samkiel aliaj Rōmaji-sistemoj, la Esperantalitero ne tre zorgas pri la fonta sono.

• 腹切り, harakiri = harakiro
• アニメ, anime = animeo
• 火鉢, hibachi = hibaĉo

Z (Z) kaj Ĵ (J)

Tiuj literoj iomete estas elektitaj ne laŭ japana literumo (yotsugana), nek laŭ sonoj ĉe la komenco aŭ meze de vorto.

• 富士山, Fuji-san = Fuĵi-Monto
• 柔道, jūdō = ĵudo
• 禅, zen = zeno

Duobla konsonanto

Duobla-konsonantoj (sokuon) emas esti ignorataj.

• 河童, kappa = kapao
• 札幌, Sapporo = Saporo
• 鳥取, Tottori = Totoro
• 北海道, Hokkaidō = Hokajdo.

Vokaloj

Baze la transskribo de vokaloj estas sama kiel aliaj sistemoj de Rōmaji: a = a, i = i, u = u, e = e, o = o.

Pri silabfinaj vokaloj, bonvolu vidi la sekvan sekcion.

Longaj vokaloj

La longeco de vokaloj (Chōon) ofte estas ignorataj samkiel de HT.

• 将棋, shōgi (HS) /shogi (HT) = ŝogio (Japana ŝako).
• 大阪, Ōsaka (HS) /Osaka (HT) = Osako

Diftongo

Samkiel japana-cirila transskribado de la sistemo de Polivanov, Esperantigita vorto emas rigardi la kombinacion de iuj vokaloj kiel diftongo.

• 俳句, haiku / ruse: Хайку = hajko
• 北海道, Hokkaidō / Хоккайдо = Hokajdo, Hokkajdo

Tamen, ankaŭ estas ekzemplo de 合気道, aikidō = aikido.

Silabfino

Malgraŭ la litero/sono de nacia vorto, Esperantigita formo de la substantivo nepre havas O-finaĵon. Jen estas la ekzemploj de japanaj fontaj vortoj, kiuj origine havis en silabfino nur la literon de A, I, U, E, O, aŭ N.

A

a --> ao

• 漫画, manga = mangao (Japana bildliteraturo)
• 歌, uta = utao

a --> o

• 刀, katana = katano
• 名古屋, Nagoya = Nagojo

I

i --> io

• 寿司, sushi = suŝio
• 草履, zōri = zorio/zorioj
• 折り紙, origami = origamio
• 餅, mochi = moĉio (rizkuko)

i --> o

• 火鉢, hibachi = hibaĉo
• 津波, tsunami = cunamo

i --> jo

• 盆栽, bonsai = bonsajo
• 侍, samurai = samurajo
• 関西, Kansai = Kansajo

U

u --> uo

• 豆腐, tofu = tofuo

u --> o

• 俳句, haiku = hajko/hajkaro

E

e --> eo

• カラオケ, karaoke = karaokeo
• 空手, karate = karateo
• 酒, sake = sakeo

e --> o

• 神風, kamikaze = kamikazo

O

o --> oo

• 碁, go = goo

o --> o

• 着物, kimono = kimono

ō --> oo

• 能, nō = noo

ō --> o

• 柔道, jūdō = ĵudo
• 合気道, aikidō = aikido

N

Kvankam la finsono de N en la japana havas plurajn alofonojn, ĝi nepre estas transskribata nur per la litero "N" samkiel aliaj Rōmaji-oj.

n --> no

• 縮緬, chirimen = ĉirimeno (krepo)
• 将軍, shōgun = ŝoguno
• うどん, udon = udono/udonoj.

Kritiko

Jenaj ekzemploj povas esti konsiderataj kiel superfluaj vortoj.

• 箸, hashi = haŝioj -->　manĝobastonetoj
• 茶の湯, chanoyu = ĉanojo --> te-ceremonio.
• 津波, tsunami = cunamo --> marondego.

Vidu ankaŭ

• Esperantigo de vortoj
• Transskribado
• Japana lingvo per latinaj literoj (Rōmaji)
  • Transskribo de la japana lingvo en Esperanton
  • Transskribado Hepburn