Domo
Domo estas konstruaĵo aŭ strukturo konstruita de homoj por uzado de tiuj aŭ de aliaj bestoj,[1][2] kiu ĝenerale havas murojn kaj tegmenton, sed povas inkludi simplajn loĝejojn range el toskaj kabanetoj aŭ tendoj de nomadoj al kompleksaj strukturoj komponitaj el multaj sistemoj.[3][4]. Ĝi ŝirmas kontraŭ pluvo, vento, varmo, malvarmo kaj invadantaj homoj aŭ aliaj bestoj. Kiam ĝi estas la regula loĝejo de iuj homoj, ĝi estas nomata ilia hejmo; tiam oni subkomprenas ke temas pri familia unuo, sed povas utili ankaŭ por aliaj grupoj aŭ unuopoj. Homoj eble forestas de sia hejmo dum la tago pro la laboro aŭ hobioj, sed ĝenerale almenaŭ dormas hejme. Domo havas minimume unu enirejon, ĝenerale pordon, kaj povas havi iom ajn da fenestroj, eĉ neniujn.
Apartaj formoj estas arba domo kaj domboato.
Interne de la domo
Kompono
Ideale, arkitektoj de domoj dizajnas ĉambrojn por solvi la bezonojn de la homoj kiuj vivos en la domo. Tia fasonado, konata kiel "interna arkitekturo", fariĝis populara temo en universitatoj kaj aliaj studinstitucioj. Fengŝuo, originale ĉina metodo de loĝado laŭ tiaj faktoroj kiel pluvo kaj mikroklimatoj, ĵus vastigis sian amplekson por trakti la dezajnon de internaj spacoj, kun vido al antaŭenigado de harmoniaj efikoj al la homoj vivantaj ene de la domo. Fengŝuo ankaŭ povas signifi la "aŭro" en aŭ ĉirkaŭ loĝejo. Farante ĝin komparebla al la dom-aŭ-tera vendokoncepto de "endoma/eksterdoma fluo".
La kvadrata plano de domo en Usono raportas la areon de "vivejo", ekskludante la garaĝon kaj aliajn ne-vivejajn spacojn. La cifero por "kvadrataj metroj" de domo en Eŭropo raportas la areon interne de la muroj ĉirkaŭbarantaj la hejmon, kaj tiel inkludas ajnan fiksitan garaĝon kaj ne-vivejajn spacojn. La nombro da etaĝoj, aŭ niveloj konsistigantaj la domon povas klare influi la kvadratan mapon de hejmo.
Partoj
Multaj domoj havas plurajn grandajn ĉambrojn kun specialaj funkcioj kaj plurajn pli malgrandajn lokojn por aliaj diversaj kialoj. Tiuj povas inkludi vivejan aŭ manĝareon, dormareon, kaj (se taŭgaj instalaĵoj kaj servoj ekzistas) apartan aŭ kombinitan lav- kaj necesej-areojn. Plie, kuraclokĉambro, endoma naĝejo, endoma basketbalejo, kaj tiel antaŭen. En tradiciaj agrikultur-orientitaj socioj, bredbestoj kiel ekzemple gekokoj aŭ pli granda brutaro (kiel bovo aŭ ŝafo) ofte kunhavas parton de la domo kun homoj. La plej multaj konvenciaj modernaj domoj minimume enhavos dormoĉambron, banĉambron, kuirejon aŭ kuiradareon, kaj loĝoĉambron. Tipa "kvarangula domo" (kiel imagita) okazis ofte en la frua historio de Usono kie ili estis plejparte konstruitaj, kun ŝtuparo en la centro de la domo, ĉirkaŭita de kvar ĉambroj, kaj ligita al aliaj sekcioj de la hejmo (en pli lastatempaj epokoj garaĝo).
Historio de la interno
Malmulto estas konata pri la plej frua origino de la domo kaj ĝia interno, sed ĝi povas esti spurita reen al la plej simpla formo de ŝirmejoj. La teorioj de romia arkitekto Vitruvio postulis la unuan formon de arkitekturo kiel kadro de ligno-branĉoj finita en koto, ankaŭ konsiderata kiel la primitiva kabano.[5] Philip Tabor poste deklaras la kontribuon de 17-a-jarcentaj nederlandaj domoj kiel la fondo de nuntempaj domoj .
"Tiom kiom la ideo de la hejmo estas koncerna, la hejmo de la hejmo estas Nederlando. La kristaliĝo de tiu ideo eble estos datita al la unuaj tri kvaronoj de la 17-a jarcento, kiam la holanda Nederlando amasigis la senprecedencan kaj unikan amasiĝon de kapitalo, kaj malplenigis siajn monujojn en hejman spacon."[6]
Komunumaj ĉambroj
En la Mezepoko, la grandaj bienoj faciligis malsamajn agadojn kaj okazaĵojn. Krome, la domoj gastigis multajn homojn, inkluzive de familio, parencoj, dungitoj, servistoj kaj siaj gastoj. Iliaj vivstiloj estis plejparte komunumaj, kiam areoj kiel ekzemple la grandaj salonoj permesis la kutimon de manĝado kaj renkontiĝoj kaj aliaj permesis komunajn dormolitojn.[7]
Interligante ĉambrojn
Dum la 15-a kaj 16-a jarcentoj, la palacoj de la Itala Renesanco konsistis el abundaj ĉambroj de konektebleco. Male al la kvalitoj kaj uzoj de la grandaj bienoj, la plej multaj ĉambroj de la palaco enhavis neniun celon, ankoraŭ ĝuis plurajn pordojn. Tiuj pordoj ĝislimis ĉambrojn kiujn Robin Evans priskribas kiel "matricon de diskretaj sed ĝisfunde interligitaj kameroj."[8] La dispono permesis al loĝantoj libere piediri el ĉambro al ĉambro de unu pordo al alia, tiel rompante la limojn de privateco.
"Foje ene de ĝi estas necesa pasi de sur ĉambro al la venonta, tiam al la plej proksime aŭ trapasu la konstruaĵon. Kie trairejoj kaj ŝtuparoj estas utiligitaj, tiel neeviteble ili estas, ili preskaŭ ĉiam ligas nur unu spaceton al alia kaj neniam funkcias kiel ĝeneralaj distribuiloj de movado. Tiel, malgraŭ la preciza arkitektura reteno ofertita per la aldono de ĉambro sur ĉambro, la vilao estis, laŭ okupo, malferma plano, relative penetrebla al la multaj membroj de la domanaro."[8]
Kvankam tre publika, la malferma plano apogis societemon kaj konekteblecon por ĉiuj loĝantoj.
Koridoro
Frua ekzemplo de la apartigo de ĉambroj kaj sekva pliigo de privateco povas esti trovita en 1597 ĉe la Beaufort House enkonstruita en Chelsea. Ĝi estis dizajnita fare de angla arkitekto John Thorpe kiu skribis en siaj planoj, "A Long Entry through all" (Longa eniro al ĉio).[9] La apartigo de la trairejo de la ĉambro evoluigis la funkcion de la koridoro. Tiu nova etendaĵo estis revolucia tiutempe, permesante la integriĝon de po unu pordo por ĉambro, en kiu ĉio universale ligiĝas al la sama koridoro. Angla arkitekto Sir Roger Pratt deklaras "laŭ la komuna maniero en la mezo tra la tuta longo de la domo, [evitas] la oficoj de unu molestante la aliajn pro kontinua pasado tra ili."[10] Sociaj hierarkioj ene de la 17-a jarcento estis altagrade rigarditaj, kiam arkitekturo estis kapabla karakterizi la servistojn kaj la superan klason. Pli da privateco estas ofertita al la loĝanto kiam Pratt plue postulas, "la ordinaraj servistoj neniam povas publike aperi preterpase tien kaj reen por siaj okazoj tie."[10] Tiu socia disigo inter riĉulo kaj senhavuloj preferis la fizikan integriĝon de la koridoro en loĝigon ekde la 19-a jarcento.
Sociologo Witold Rybczynski skribis, "la subsekcio de la domo en tagnokton uzas, kaj en formalaj kaj neformalaj areoj, komenciĝis."[11] Ĉambroj estis ŝanĝitaj de publikaj al malpublikaj kiam ununuraj enirejoj devigis nociojn de enirado de ĉambro kun specifa celo.
Labor-libera hejmo
Komparita al la grandaj ŝtuparaj domoj en Anglio kaj de la Renesanco, la 17-a-jarcenta nederlanda domo estis pli malgranda, kaj estis nur loĝita fare de ĝis kvar al kvin membroj.[5] Tio ŝuldiĝis al ilia ampleksa "memfido",[5] kontraste al la dependeco de servistoj, kaj dezajno por vivstilo centriĝis ĉirkaŭ la familio. Estis grave ke la nederlandanoj apartigis laboron de hejmeco, kiam la hejmo iĝis fuĝo kaj loko por komforto. Tiu vivmaniero kaj la hejmo estis tre simila al la nuntempa familio kaj iliaj loĝejoj. Domplano ankaŭ asimilis la ideon de la koridoro same kiel la gravecon de funkcio kaj privateco.
Antaŭ la fino de la 17-a jarcento, la domplano baldaŭ estis transformita por iĝi labor-libera, devigante tiujn ideojn por estonteco. Tio povis atendi favoron de la industria revolucio, akirante grandskalan fabrikproduktadon kaj laboristojn.[5] La domplano de la nederlandanoj kaj ĝiaj funkcioj daŭre estas signifa ankoraŭ hodiaŭ. La nomoj de partoj de domo ofte eĥigas la nomojn de partoj de aliaj konstruaĵoj, sed povis tipe inkludi:
- Alkovo
- Mansarda tegmento
- Kelo
- Banĉambro (en variaj sencoj de la vorto)
- Dormoĉambro (aŭ infandormejo por infanoj aŭ beboj)
- ĉambreto / stokejo
- Forcejo
- Manĝoĉambro
- Salono
Teknologio kaj privateco
La enkonduko da teknologio kaj elektronikaj sistemoj ene de la domo pridubis la impresojn de privateco same kiel la apartigon de laboro disde hejmo. Teknologiaj progresoj de kontrolo kaj komunikado permesas komprenon de personaj kutimoj kaj privatajn vivojn.[5] Kiel rezulto, la "malpubliko daŭre iĝas pli publika, [kaj] la deziro al protektaj familivivaj pliiĝoj, instigitaj fare de la amaskomunikilaro mem kiuj subfosas ĝin" Hill skribas.[5] Laboro ankaŭ, estis ŝanĝita pro la pliiĝo de komunikadoj. La "diluvo de informoj",[5] esprimis la klopodojn de laboro, komforte akirante aliron ene de la domo. Kvankam allaborirado estas reduktita, "la deziro apartigi funkciadon kaj vivi restas."[5] En la libro Immature Architecture de Jonathan Hill, li identigas tiun novan privatecofendon kiel Elektromagneta Vetero. Natura aŭ homfarita vetero restas samtempe interne aŭ ekster la domo, ankoraŭ la elektromagneta vetero povas generi ene de ambaŭ pozicioj. Aliflanke, kelkaj arkitektoj dizajnis hejmojn en kiu manĝi, funkciadi kaj vivadi estas faritaj kune.
Identigi domojn
Kun la kresko de densa setlado, homoj dizajnis manierojn identigi domojn kaj/aŭ terpecojn. Individuaj domoj foje akiras proprajn nomojn; kaj tiuj nomoj povas akiri en sia victurno konsiderindajn emociajn implicojn: vidu ekzemple la domon de Howards End aŭ la kastelon de Brideshead Revisited. Pli sistema kaj ĝenerala aliro al identigado de domoj povas uzi diversajn metodojn de domnumerado (laŭstrate, laŭ stratoflanko, laŭurbe ktp.).
Animalaj domoj
Homoj ofte konstruas "domojn" por bred- aŭ sovaĝaj bestoj, ofte similaj al pli malgrandaj versioj de homaj domiciloj. Konataj bestaj domoj konstruitaj fare de homoj inkludas birdejojn, kokejojn kaj hundejojn (hundobredejoj); dum enhavantaj agrikulturajn bestojn pli ofte estas kiel garbejoj kaj staloj. Tamen, homa intereso en konstruado de domoj por bestoj ne ĉesas ĉe la breddorlotbestoj. Homoj konstruas vespertodomojn, nestadejojn por anasoj kaj aliaj birdoj, abeldomojn, ĝirafdomojn, kanguruodomojn, vermdomojn, ermitkrabajn domojn, same kiel ŝirmejojn por multaj aliaj bestoj.
Domoj kaj simboleco
Domoj povas esprimi la cirkonstancojn aŭ opiniojn pri siaj konstruantoj aŭ siaj loĝantoj. Tiel vasta kaj kompleksa domo povas funkcii kiel signo de okulfrapa riĉaĵo, dum malkosta domo konstruita el reciklitaj materialoj povas indiki subtenon de energiŝparo.
Domoj de speciala historia signifo (iamaj loĝejoj de famuloj, ekzemple, aŭ eĉ ĵus tre malnovaj domoj) povas akiri protektitan statuson en urboplanado kiel ekzemploj de finkonstruita heredaĵo kaj/aŭ de strattertigo. Memortabuloj povas marki tiajn strukturojn.
Domposedo okazigas komunan mezuron de prospero en ekonomio. Kontrastu la gravecon de domdetruo, tendloĝejo kaj domrekonstruado en la sekvo de multaj naturkatastrofoj.
La "House for the Dance of Death" (Domo por la Danco de Morto) de Peter Olshavsky[12] disponigas 'patafizikan varion pri domo.
Proverbo
Ekzistas pluraj proverboj pri domo en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof, inter ili[13]:
„ Aliaj domoj, aliaj homoj. ” „ En la propra sia domo ĉiu estas granda homo. ” „ Tolaĵon malpuran lavu en la domo. ”
Referencoj
- ↑ Shelter de Lloyd Kahn. Shelter Publications, Inc., 1a de Majo, 2000.
- ↑ American Shelter: An Illustrated Encyclopedia of the American Home By Les Walker. Overlook Press, 1a de Julio, 1998
- ↑ Schoenauer, Norbert (2000). 6,000 Years of Housing (rev. ed.) (New York: W.W. Norton & Company).
- ↑ Eraro vokante la ŝablonon {{citaĵo el la reto}}: la parametroj url kaj titolo estu ambaŭ precizigitaj .
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Jonathan Hill, “Immaterial Architecture”, New York: Routledge, 2006.
- ↑ Tabor, Philip, "Striking Home: The Telematic Assault on Identity". Publikigita en Jonathan Hill, eldonisto, Occupying Architecture: Between the Architect and the User.
- ↑ Manor House. Middle-ages.org.uk (2007-05-16). Alirita 2012-01-04.
- ↑ 8,0 8,1 Evans, Robin “Translations from Drawing to Building: Figures, Doors and Passages” London: Architectural Associations Publications 2005
- ↑ Summerson, John “The Book Of Architecture of John Thorpe in Sit John Soan's museum: 40th Volume of the Walpole Society” England: The Society 1964
- ↑ 10,0 10,1 Pratt, Sir Roger “Sir R. Pratt on Architecture” 1928
- ↑ Rybczynski, Witold. (1987) Home: A Short History of An Idea. London: Penguin. ISBN 0-14-010231-0.
- ↑ http://www.mcgill.ca/files/architecture-theory/olshavsky.pdf
- ↑ [1]
