Delhio

	Delhio
	hindie: दिल्ली, panĝabe: ਦਿੱਲੀ, urdue: دِلّی, angle: Delhi
	urbo
	Laŭ horloĝmontriloj: Lotusa templo, Kripto de Humajuno, Placo Connaught, Akŝarĝam, Barata Pordego
	Blazono
	Blazono
	Oficiala nomo: दिल्ली
	Kromnomoj: La koro de Barato, La urbo de Djinns, La ĉefurbo, La unua urbo
Lando	Barato
Asocia regiono	Nacia ĉefurba teritorio
Distriktoj de Delhio	9
Historiaj regionoj	Mogola Imperio, Brita Hindio
Rivero	Jamuno
Situo	Delhio
- alteco	293 m s. m.
- koordinatoj	28° 36′ 36″ N 77° 13′ 48″ O / 28.61000 °N, 77.23000 °O (mapo)
Areo	1 483,00 km² (148 300 ha)
Loĝantaro	12 565 901 (2010)
- de metropolo	18 916 890
Denseco	8 473,3 loĝ./km²
Estiĝo	6-a jarcento a.K.
Horzono	BST (UTC+5:30)
Poŝtkodo	110 xxx
Telefona antaŭkodo	91-11- XXXX XXXX
Aŭtokodoj	DL-xx
	Situo de Nov-Delhio enkadre de Barato Situo de Nov-Delhio enkadre de Barato
	Distriktoj de Delhio Distriktoj de Delhio
	Situo enkadre de Azio Situo enkadre de Azio
	Vikimedia Komunejo: Delhi
	Retpaĝo: www.delhigovt.nic.in
	Portalo pri Barato

Reviziita versio de ĉi tiu paĝo, aprobita je 12 apr. 2015, estis bazita sur ĉi tiu versio.

Koordinatoj: 28° 36′ 36″ N 77° 13′ 48″ O / 28.61000 °N, 77.23000 °O (mapo)

Delhio (hindie: दिल्ली, urdue دلّی; panĝabe: ਦਿੱਲੀ; latinlitere Delhi aŭ Dilli) estas la dua plej granda urbo de Hindio, kun pli ol 18 milionoj da loĝantoj, kaj la oka plej loĝata de la mondo.

Delhio estas ekonomia kaj komerca centro, trafiknodo, kulturcentro kun universitatoj, teatrejoj, muzeoj, art galerioj kaj pompaj konstruaĵoj el la Mogola Imperio. Delhio estas iama ĉefurbo de Hindio, ekde 1931 la ĉefurbo estas Nov-Delhio.

Delhio estas aŭtonoma urbo, kun la nomo Nacia Ĉefurba Regiono.

Etimologio

La etimologio de "Delhio" estas necerta, sed multaj eblecoj ekzistas. La plej ofta opinio estas ke ĝia eponimo estas Dhillu aŭ Dilu, reĝo de la Mauryan-dinastio, kiu konstruigis la grandurbon 50 a.K. kaj nomis ĝin laŭ li mem. La hindo- / prakrita vorto dhili ("loza") estis uzita fare de la Tuar Rajputs por referenci al la centro, ĉar la Fero Kolono konstruita fare de Raja Dhava havis malfortan fundamenton kaj estis anstataŭigita. La moneroj en cirkulado en la regiono sub la Rajputs estis nomitaj dehliwal. Iuj aliaj historiistoj kredas, ke la nomo estas derivita de Dilli, misformiĝo de dehleez aŭ dehali - hinda por "sojlo" aŭ "limo" - kaj simbola de grandurbo kiel enirejo al la Hind-Gangaj Ebenaĵoj. Alia teorio indikas, ke la origina nomo de la grandurbo estis Dhillika.

Historio

Laŭ la arkeologiaj trovaĵoj la loko estas daŭre loĝata jam 4000 jarojn. Dum la pratempoj estis tie almenaŭ 7 urboj. En 1206 jam la loko estis sidejo de sultan lando. En 1398 Timur Lenk okupis kaj detruis Delhion. La urbo rekonstruiĝis kaj havis gravan lokon dum la sekvaj jarcentoj, plejparte restis sidejo. En la 30-an de decembro 1803 la britoj okupis la urbon kaj tuj iĝis ĉefurbo. Ekde 1947 la ĉefurbo estas Nov-Delhio.

Klimato

Delhio havas subtropikan klimaton. La someroj estas longaj kaj ekstreme varmaj. Komenco de marto vento alvenas portanta sablon. La musono alvenas en la fino de junio kaj iom ĉesas la varmego. La jara averaĝa temperaturo estas 25 °C, laŭ monatoj tio estas inter 13-32 °C. Jare pluvas po 714 mm.

Ĝemelurboj

Vidu ankaŭ

Nov-Delhio
Plej grandaj urboj (laŭ enloĝantaro)