Lvivo
| Lvivo aŭ Lvovo | |||
| ukraine: Львів, ruse: Львов, pole: Lwów, germane: Lemberg | |||
| Urbo | |||
 Vido al Malnova Urbo el urbodoma turo. Maldekstre kupolo de dominikana preĝejo.
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Львів | |||
| Lando |  Ukrainio
| ||
|---|---|---|---|
| Provinco | Lviva provinco | ||
| Historiaj regionoj | 4
| ||
| Montaro | Roztoĉĉjo | ||
| Rivero | Poltva | ||
| Situo | Lvivo | ||
| - alteco | 289 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 49° 52′ 00″ N 24° 05′ 00″ O / 49.86667 °N, 24.08333 °O (mapo) | ||
| Areo | 171,00 km² (17 100 ha) | ||
| Loĝantaro | 735 000 (2007) | ||
| Denseco | 4 298,25 loĝ./km² | ||
| Fondo | 1250 | ||
| Primatoro | Andrij Sadovyj | ||
| Horzono | OET (UTC+2) | ||
| - somera tempo | OEST (UTC+3) | ||
| Poŝtkodo | 79000 | ||
| Telefona antaŭkodo | +380-32 | ||
| KOATUU | 4610100000 | ||
| Loko de Monda heredaĵo de UNESCO | |||
| Nomo | L'viv – the Ensemble of the Historic Centre | ||
| Tipo de heredaĵo | kultura heredaĵo | ||
| Jaro | 1998 (#22) | ||
| Numero | 865 | ||
| Regiono | Eŭropo | ||
| Kriterioj | ii, v | ||
  Situo enkadre de Ukrainio
| |||
 Situo enkadre de Eŭropo
| |||
 Vikimedia Komunejo: Lviv
| |||
| Retpaĝo: www.city-adm.lviv.ua | |||
Lvivo, foje Lvovo aŭ Leopolo[1] aŭ ĝis 1990 laŭ la pola nomo Lwów kaj la rusa nomo Lvov (ukraine: Львів - Lviv, ruse: Львов - L'vov, pole: Lwów, germane: Lemberg, latine: Leopolis, hungare: Ilyvó) estas urbo en okcidenta Ukrainio kun 830.000 loĝantoj. Ĝi estas la administra centro de Lviva provinco (oblasto), ĉefa kultura centro de Ukrainio kaj unu el plej grandaj centroj de la pola kulturo.
La urbo estas la sidejo de multaj industrioj, superaj lernejoj (Lviva Universitato nomita laŭ Ivan Franko, Lviva Nacia Politeknika Universitato "Lviva Politekniko"), filharmonia orkestro, kaj de Lviva teatro de opero kaj baleto.
Lviv estas unu el la malmultaj urboj, kiuj eskapis al la bombadojn dum la dua mondmilito. La historia urbocentro estas Monda Kulturheredaĵo de Unesko.
Historio[redakti | redakti fonton]
La urbo estis fondita en la 13-a jarcento fare de reĝo Danilo Halickij de la reghlando de la Rutenoj de Haliĉio-Volinio; li ĝin nomis laŭ sia filo, Lev (antaŭnomo, kiun oni povas traduki kiel Leono). Ĝi anstataŭis Haliĉ kiel ĉefa urbo de la regiono.
Kvankam la unua mencio en la kronikoj datiĝas de 1256, arkeologiaj serĉadoj montris, ke estis iaj barakaroj jam en la 6-a jarcento. Ĉe la komenco de la historio la regiono estis enkorpigita en Grandmoravion, poste ĝi fariĝis pridisputata loko inter du naskiĝantaj ŝtatoj: Pollando dum la reĝado de Mieŝko la 1-a, ĉefo de la Polanoj, kaj Kjevio. Oni opinias, ke Mieŝko estris la regionon inter 960 kaj 980. Laŭ la kroniko de Viktor, en 981 ĝi estis konkerita de Vladimir la Granda, grandprinco de Kievo.
En 1323 finiĝis la Romanoviĉa dinastio, loka branĉo de la Rjurika dinastio. La urbo ekapartenis al la heredinto de la Romanoviĉ dinastio (per lia patrino), Boleslaso de Mazovio (same per sia patro heredinto de la Piasta dinastio). Li sin nomis Jurij kaj adoptis la grekan ortodoksan religion de la Kievianoj, sed li ne ricevis la subtenon de la nobeluloj, kiuj lin venenis. Lvovo estiĝis pola kaj en 1356 jaro Kazimiro la Granda, pola reĝo donis al ĝi urborajtojn laŭ la Magdeburga juro. En 1722 jaro, post la unua dispartigo de Pollando okupanta Aŭstrio ŝanĝis la nomon de Lvovo al Lemberg kaj estigis ĝin la ĉefurbo de la Galicia Reĝlando. Lvovanoj partoprenis en polaj ribeloj (novembra kaj januara).
20a jarcento[redakti | redakti fonton]
En 1914 la cara armeo okupiĝis ĝin, tamen en 1915 ĝi denove estis okupita de la aŭstra armeo. Dum la falo de Aŭstrio-Hungario komencis la batalo inter poloj kaj ukrainoj. En 1918 Lvivo fariĝis urbo de Pollando. La defendantoj de Lvivo en la pola estas nomataj Orlęta Lwowskie - "Lvovaj Agloj". Ĝi restis pola urbo ĝis 1939.
En la komenco de la Dua Mondmilito okazis la Batalo de Lvovo inter polo kaj germanoj kaj poste ĝi estis prenita de sovetanoj dum la Lvov-Sandomierz Ofensivo.
La Lvova Ribelo (en pola: powstanie lwowskie, akcja Burza) estis armita insurekcio fare de la sekretaj fortoj de la Pola Enlanda Armeo (en pola: Armia Krajowa) nome de la Pola Rezistomovado kontraŭ la okupacio fare de Nazia Germanio de la urbo Lwów aŭ Lvovo (nune Lviv, Ukrainio) en la lastaj stadioj de la Dua Mondmilito. Ĝi startis la 23-an de julio 1944 kiel parto de sekreta plano lanĉi la tutlandan insurekcion kodnomita Operaco Tempesto antaŭ la avanco de la Ruĝa Armeo, kiu finfine liberigis la urbon.
En 1970 sovetanoj detruis la tombejon de Lvovaj Agloj. Post sendependiĝo de Ukrainio en 1991 ĝi komencis aparteni al tiu lando. Lvovo estas hodiaŭ unu el plej grandaj centroj de poloj en Ukrainio.
En jaro 2012 urbo gastigas Eŭropan Futbal-Ĉampionadon 2012. Dum la t.n. "Revolucio 2013" au "Ukrainia Printemo" ankaŭ en Lvovo aperis Eŭromajdano (vidu la foton).
_11.JPG)
Transporto[redakti | redakti fonton]
Fervoja transporto[redakti | redakti fonton]
Lvov estas grava urbo en fervoja transporto, ĉar tra la urbo veturas direktaj trajnoj interalie al Kievo, Uĵhorodo kaj al Pollando.
Tramtransporto[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Tramtransporto en Lvivo.Hodiaŭ, la tramvojo de Lvivo trairas 10 liniojn sur 75 kilometroj da trakoj kun proksimume 220 veturiloj. Antaŭe en malbona stato, multaj trakoj estis rekonstruitaj en 2006, kaj eĉ pli estas rekonstruotaj en la sekvaj jaroj. La plej multaj tramoj estas de tipo Tatra "KT4", produktitaj de ĉeĥa fabriko ČKD. Pli malnovaj tramoj Tatra "T4" veturas nur sur la dua linio. Antaŭmilitaj veturiloj de Gothaer Waggonfabrik, kiuj estis konstruitaj post 1910, estas uzataj nur por vivtenado kaj utilecaj celoj. Lastatempe Lvivo akiris 20 reviziitajn kaj modernigitajn tramojn "KT4" antaŭe uzitajn en germanaj urboj Erfurto kaj Gera, temas pri la unua aĉetado de novaj tramoj ekde la sendependeco de Ukrainio.
Gravaj personoj[redakti | redakti fonton]
- gen. Roman Abraham
- gen. Władysław Anders
- Zofia Albinowska-Minkiewiczowa
- Stanisław Albinowski
- Stanisław Dülz
- Szymon Askenazy
- Herman Auerbach
- Teodor Axentowicz
- Erwin Axer
- prof. Stefan Banach
- prof. Kazimierz Bartel
- gen. Józef Bem
- Jurek Bitschan
- Wojciech Bogusławski
- Solomon Buber
- Wiktor Budzyński
- Leon Chwistek
- Jan Czekanowski
- Władysława Chomsowa
- Wojciech hr. Dzieduszycki
- hr. Aleksander Fredro
- Henryk Friedman
- Krystyna Feldman
- prof. Mieczysław Gębarowicz
- Seweryn Goszczyński
- Kazimierz Górski
- Stanisława Grabska
- Artur Grottger
- Marian Hemar
- Zbigniew Herbert
- Adam Hollanek
- Lubomyr Husar
- Ilku Marion Zoltanoviĉ
- Karol Irzykowski
- Jerzy Janicki
- Juliusz Janicki
- Grigorij Jawlińskij
- Marian Jaworski
- płk. Marceli Jastrzębiec - Śniadowski
- Wojciech Kętrzyński
- Maria Konopnicka
- Juliusz Kossak
- Andrzej Kotkowski, kinisto
- Edgar Kováts, arkitekto
- Wacław Kuchar
- Jacek Kuroń
- Andrzej Kurylewicz
- Karolina Lanckorońska
- Stanisław Jerzy Lec
- Stanisław Lem
- Roman Longchamps de Berier
- Arnold Luschin-Ebengreuth
- Janusz Majewski
- Włada Majewska
- Kornel Makuszyński
- Kazimierz Michałowski
- Jerzy Michotek
- Henryk Mosing
- prof. Ignacy Mościcki
- Jan Łukasiewicz
- Julian Konstanty Ordon
- Józef Maksymilian Ossoliński
- Stanisław Ostrowski
- Jan Parandowski
- Eugeniusz Romer
- Stanisława Ryster
- Leopold Ritter von Sacher-Masoch
- Henryk Samsonowicz
- hr. Stanisław Skarbek
- Piotr Skarga
- gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz
- Leopold Staff
- Hugo Steinhaus
- Johann Wilheim von Tscharner
- Rudolf Weigl
- Józef Wittlin
- Adam Zagajewski
- Gabriela Zapolska
- Aŭstra-hungara komponisto Franz Doppler naskiĝis en la iama Lemberg.
- hungardevena Dezső Zádor (komponisto) mortis en la iama Lvov.
Ĝemelurboj[redakti | redakti fonton]
Kraków en Pollando- Lublin en Pollando
- Przemyśl en Pollando
- Rzeszów en Pollando
- Wrocław en Pollando
Freiburg en Germanio ekde 1989
Esperanto en Lvivo[redakti | redakti fonton]
En 1906, ekestis en Lvivo, tiuepoke kiel Lembergo apartenanta al Aŭstrio-Hungario, la unua Esperanto-Grupo de pollingvanoj. Pliajn detalojn vd. en la artikolo "Esperanto en Ukrainio.
- Helena Hempel kaj Stanislavo Lazica propagandis Esperanton tie.
- En Lvovo mortis Stefan Miĥolalski kaj Aleksandr Koroleviĉ.
- Franz Zwach iĝis esperantisto en Lvovo.
- Lvovo estas naskiĝurbo de Paro Fels kaj Vlado Jukl.
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- http://www.city-adm.lviv.ua
- http://www.lwow.com.pl
- http://www.lvivbest.com
- Retejo de la Fervoja Stacio de Lvivo
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Societo Esperanto en Leopolo; Pola Esperantisto, februaro 1907, p. 1