Paladio
Paladio estas kemia elemento en la perioda tabelo. Ĝi havas la simbolon Pd kaj la atomnumeron 46. Ĝi estas arĝentgriza transira metalo. Ĝi kemie similas al platino, kaj estas ano de la platina grupo. Ĝi estas uzata ĉefe en kataliziloj kaj juveloj.
Richard F. Heck estis usona kemiisto, konata pro la malkovro kaj disvolviĝo de Heck-reakcio, kiu uzas paladion por katalizi reakciojn de organika kemio kiuj kombinas aril-halogenidojn kun alkenoj.
Karakterizaĵoj
[redakti | redakti fonton]Paladio aspektas kiel mola arĝentblanka metalo, kiu similas platenon. Ĝi estas la malplej densa kaj havas la plej malaltan fandopunkton el la platenaj metaloj. Ĝi estas mola kaj muldebla kiam kalcinigita kaj multe plifortiĝas kaj malmoliĝas kiam malvarme prilaborita. Paladio dissolviĝas malrapide en koncentrita nitrata acido, en varma, koncentrita sulfata acido, kaj kiam fajne muelita, en klorida acido.[1] Ĝi facile dissolviĝas je ĉambra temperaturo en akvo regia.
Paladio ne reagas kun oksigeno je norma temperaturo (kaj tial ne makuliĝas en aero). Paladio varmigita ĝis 800 °C produktos tavolon de paladio(II) oksido (PdO). Ĝi povas malrapide evoluigi iometan brunetan koloron laŭlonge de la tempo, verŝajne pro la formado de surfaca tavolo de ĝia monooksido.
Paladio-filmoj kun difektoj produktitaj per alfa-partikla bombado je malalta temperaturo montras superkonduktivecon havantan Tc = 3.2 K.[2]
Aplikoj
[redakti | redakti fonton]La plej granda uzo de paladio hodiaŭ estas en katalizaj konvertiloj.[3] Paladio ankaŭ estas uzata en juvelaĵoj, dentokuracado,[3][4] horloĝfabrikado, sangoglukozaj teststrioj, sparkiloj por aviadiloj, kirurgiaj instrumentoj kaj elektraj kontaktoj.[5] Paladio ankaŭ estas uzata en la fabrikado de iuj specialaj flutoj (koncertaj aŭ klasikaj).[6] Kiel krudvaro, paladiaj stangoj havas la ISO-valutajn kodojn XPD kaj 964. Paladio estas unu el nur kvar metaloj kun tiaj kodoj, la aliaj estas oro, arĝento kaj plateno.[7] Ĉar paladio povas absorbi hidrogenon, ĝi fariĝis ŝlosila ingredienco en la kontestataj malvarmaj fuziaj eksperimentoj de la malfruaj 1980-aj jaroj.[8]
Katalizo
[redakti | redakti fonton]Kiam paladio-sur-karbonaj kataliziloj estas fajne disigitaj, paladio formas multfunkcian katalizilon[9]; ĝi akcelas heterogenajn katalizajn procezojn kiel hidratigo, dehidratigo kaj naftokrakado. Paladio ankaŭ estas ŝlosila ingredienco en Lindella katalizilo (ankaŭ konata kiel Lindella palladium).[10]
Elektroniko
[redakti | redakti fonton]La ĉefa apliko de paladio en elektroniko estas en plurtavolaj ceramikaj kondensatoroj,[11] en kiuj paladio (kaj paladio-arĝentaj alojoj) estas uzataj kiel elektrodoj.[3] Paladio (foje alojita kun nikelo) estas nuntempe aŭ estos uzata en konsumelektroniko por komponenta kaj konektila tegado,[12][13] kaj lutado.
Bildaro
[redakti | redakti fonton]Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Izotopoj de paladio
- Kemio
- Listo de kemiaj elementoj laŭ nomo
- Listo de kemiaj elementoj laŭ simbolo
- Listo de kemiaj elementoj laŭ atomnumero
|
- ↑ Hammond, C. R. (2004). "La Elementoj". Manlibro de Kemio kaj Fiziko (81-a eld.). CRC-eldonejo. ISBN 978-0-8493-0485-9.
- ↑ B. Strizker, Phys. Rev. Lett., 42, 1769 (1979).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 "Paladio". Konferenco de Unuiĝintaj Nacioj pri Komerco kaj Evoluo. Arkivita de la originalo je la 6a de decembro 2006. Prenita la 4an de julio 2025.
- ↑ Rushforth, Roy (2004). "Paladio en Restaŭra Dentokuracado: Superaj Fizikaj Ecoj Faras Paladion Ideala Denta Metalo". Platinum Metals Review. 48 (1). doi:10.1595/003214004X4813031.
- ↑ Hesse, Rayner W. (2007). "paladio". Juvelfarado tra historio: enciklopedio. Greenwood Publishing Group. p. 146. ISBN 978-0-313-33507-5.
- ↑ Toff, Nancy (1996). La flutlibro: kompleta gvidilo por studentoj kaj prezentistoj. Oxford University Press. p. 20. ISBN 978-0-19-510502-5.
- ↑ Weithers, Timothy Martin (2006). "Valormetaloj". Valutŝanĝo: praktika gvidilo al la valutaj merkatoj. Wiley. p. 34. ISBN 978-0-471-73203-7.
- ↑ Fleischmann, M; Pons S; Hawkins M (1989). "Elektrokemie induktita nuklea fuzio de deŭterio". J. Electroanal. Chem. 261 (2): 301. doi:10.1016/0022-0728(89)80006-3.
- ↑ La Listo de Subtenaj Materialoj por Paladiaj Kataliziloj, Laste ĝisdatigita je la 17a de januaro 2025
- ↑ Brown, William Henry; Foote, Christopher S; Iverson, Brent L (2009). "Kataliza redukto". Organika kemio. Cengage Learning. p. 270. ISBN 978-0-495-38857-9.
- ↑ Zogbi, Dennis (3-a de februaro 2003). "Ŝanĝiĝanta oferto kaj postulo por paladio en MLCC-oj". TTI, Inc.
- ↑ Mroczkowski, Robert S. (1998). Manlibro pri elektronikaj konektiloj: teorio kaj aplikoj. McGraw-Hill Professional. pp. 3–. ISBN 978-0-07-041401-3.
- ↑ Harper, Charles A. (1997). Manlibro pri pasivaj elektronikaj komponantoj. McGraw-Hill Professional. pp. 580–. ISBN 978-0-07-026698-8.