Karlovy Vary
| Karlovy Vary | |||
| germane Karlsbad | |||
| urbo | |||
 Vido al kolonaro el teraso de hotelo Thermal
| |||
 | |||
|
|||
| Oficiala nomo: Karlovy Vary | |||
| Ŝtato |  Ĉeĥio
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Regiono Karlovy Vary | ||
| Distrikto | Distrikto Karlovy Vary | ||
| Administra municipo | Karlovy Vary | ||
| Historiaj regionoj | Bohemio, Sudetio | ||
| Montaro | Slavkova arbaro | ||
| Konataj lokoj | 11
| ||
| Riveroj | Ohře, Teplá, Rolava | ||
| Situo | Karlovy Vary | ||
| - alteco | 447 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 50° 14′ 00″ N 12° 52′ 00″ O / 50.23333 °N, 12.86667 °O (mapo) | ||
| Areo | 59,10 km² (5 910 ha) | ||
| Loĝantaro | 49 043 (2023) | ||
| Denseco | 829,83 loĝ./km² | ||
| Baseno | Sokolova baseno | ||
| Fondo de banloko | 1350 | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 360 01 | ||
| NUTS 3 | CZ041 | ||
| NUTS 4 | CZ0412 | ||
| NUTS 5 | CZ0412 554961 | ||
| Katastraj teritorioj | 15 | ||
| Partoj de urbo | 15 | ||
| Bazaj setlejunuoj | 50 | ||
| Alkoholaĵo | Becherovka | ||
  Situo enkadre de Ĉeĥio
| |||
 | |||
 Vikimedia Komunejo: Karlovy Vary
| |||
| Retpaĝo: www.karlovyvary.cz/ | |||
 Portalo pri Ĉeĥio
| |||
_-_flag.gif)
Karlovy Vary (esperante Karlovaro, germane Karlsbad) estas la plej konata, plej signifa kaj plej vizitata banloka urbo en Ĉeĥio kun 49 043 loĝantoj (2023).
La najbaraj municipoj de la setlejo estas Hory, Otovice, Březová, Nová Role, Sadov, Kolová, Mírová, Děpoltovice, Dalovice, Jenišov, Andělská Hora, Horní Slavkov, Pila, Stanovice, Šemnice kaj Loket.
Loĝantaro[redakti | redakti fonton]
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1869 | 7 291 |
| 1880 | 10 579 |
| 1890 | 28 629 |
| 1900 | 42 653 |
| 1910 | 52 808 |
| 1921 | 53 112 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1930 | 23 901 |
| 1950 | 36 263 |
| 1961 | 42 735 |
| 1970 | 42 875 |
| 1980 | 60 950 |
| 1991 | 56 222 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2001 | 53 358 |
| 2014 | 49 864 |
| 2016 | 49 326 |
| 2017 | 49 046 |
| 2018 | 48 776 |
| 2019 | 48 501 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2020 | 48 479 |
| 2021 | 44 323 |
| 2022 | 45 500 |
| 2023 | 49 043 |
Historio[redakti | redakti fonton]
La loko, kie la centro de Karlovy Vary estis kreita, restis dum longa tempo ekster la intereso de la populacio. La abruptaj deklivoj kaj malbonaj klimataj kondiĉoj ĉe la termaj fontoj ne provizis favorajn kondiĉojn por kultivado de rikoltoj, kiuj estis ŝlosilaj por loĝejo. La unua loĝejo estis pli verŝajne en la nunaj periferiaj partoj de la urbo.[1]
La preciza dato de la fondado de la urbo ne estas konata. Konstanta loĝejo ĉirkaŭ la Vřídlo fonto estis establita en la mezo de la 14-a jarcento. En 1370, la urbo estis koncedita la privilegioj de rega urbo de Karolo la Kvara. La legendo pri la fondado de Karlovy Vary, registrata de doktoro Fabian Summer en 1571, diras ke dum ĉasado en la arbaro, ĉashundo komencis forŝovi pecon da sovaĝa besto, falante en la lageton de forte elfluanta fonto kun varma akvo. La gemado de la hundo vokis la aliajn membrojn de la ekspedicio, kiuj poste gustumis la varman akvon. Karolo la Kvara estis ankaŭ informita pri la malkovro, kiu iris al la loko de la fonto. Kune kun la ĉeestantaj kuracistoj, li konstatis, ke ĉi tiu varma akvo havas kuracajn efektojn, kiujn li poste provis kaj spertis pliboniĝon.[2] Ĉe la loko de la supozebla fonto, li fondis la banlokon nomatan Teplé lázně u Lokte.[3]
Komence, la urbo havis nur malmultajn loĝantojn, kies plej grava tasko estis zorgi pri la fontoj. Karlovy Vary disvolviĝis unue per malrapida ritmo. La urbo ne estis tuŝita per la Husita militoj, ĉar ĝi ne estis konsiderita strategie grava. El la progresive disvolviĝanta banindustrio, la urbo komencis malrapide riĉiĝi. Sed la kresko estis malhelpita de pluraj katastrofoj, kiuj frapis la urbon. En 1582, inundacio balaiis tra la urbo, kaj en 1604, detrua incendio, kiu detruis 99 el la 102 domoj. La rapida kresko estis interrompita per la Tridekjara Milito, pro kiu la nombro de loĝantoj kaj ankaŭ la nombro de kuracistaj gastoj malkreskis. La fino de la 17-a jarcento komencas en la urbo denove kreski. Eminentaj eŭropaj personoj komencis viziti Karlovy Vary. La urbo komencis pliĝrandigi per novaj konstruaĵoj (ekz. teatro aŭ la Saxa kaj Ĉeĥa salonoj, kiuj fariĝis la bazo por la Grandhotel Pupp, ktp.). En 1759, la flamoj denove damaĝis la urbon. Sed post la incendio, la urbo baldaŭ rekomponis sin dank' al sia famo. La Napoleona militoj en iu maniero pli utiligis la urbon. Pro sia sufiĉa distanco de la batalfrontoj, ĝi translogis vizitantojn el famaj kuracaj urboj de okcidenta Eŭropo. La arkitektura transformado al secesio ĉe la fino de la 19-a jarcento estas grandparte la laboro de la vienaj arkitektoj Ferdinand Fellner kaj Hermann Helmer, kiuj projektis 20 signifajn konstruaĵojn en la urbo. Inter la jaroj 1870 kaj 1871, la urbo estis ligita kun Cheb kaj Prago per fervojo, al kiu poste ligiĝis ankaŭ regionaj konektoj.[1]
La disvolviĝo de la urbo estis detruita per la unua mondmilito, post kiu ne estis ebla reatingi tiom vastan kreskon. Kun la apero de nazismo, la urbo iĝis la centro de gravaj eventoj. La loka librovendisto K. H. Frank fariĝis la gvidanto de la Karlovy Vary Sudet-German Party, kaj poste estis la dua plej potenca viro en la partio. La 24-an de aprilo 1938, Konrad Henlein prezentis en la urbo la tiel nomatajn ok karlovarajn postulojn, antaŭsciigantajn la disigon de Ĉeĥoslovakio. En oktobro de la sama jaro, Karlovy Vary iĝis parto de la Tria Reich. Je la fino de la dua mondmilito, la urbo (precipe la loka parto Rybáře) estis damaĝita per bombardado. La fino de la milito estis ankaŭ akompanita de la deviga forlogiĝo de la origina germana loĝantaro. Dum la epoko de socialismo, kelkaj gravaj konstruaĵoj estis konstruitaj en la centro de la urbo, kiel ekzemple la Vřídelní kolonado, la hotelo Thermal, ktp. La periodo post 1989 estas karakterizita per la eniro de rusa kapitalo, kiu influas ankaŭ la aspekton de la urbo (ekzemple per rompado de la historia karaktero de la urbo per konstruplanoj).[1] Laŭ esplorado de la rusa aktivulo Michail Maglov, kiu esploris proprietaĵajn rilatojn per analizo de la loka katastro de bienoj, montriĝas, ke "preskaŭ duono" de la lokaj bienoj estas en la posedo de civitanoj de la Rusa Federacio kaj aliaj landoj de la iama Sovet-Unio.[8]
Memorindaĵoj[redakti | redakti fonton]
- Altaĵo de Cerva Salto (Jelení skok)
- Belvidejo de Petro (Výšina Petra Velikého)
Famuloj[redakti | redakti fonton]
Naskiĝintoj[redakti | redakti fonton]
Mortintoj[redakti | redakti fonton]
- Mihály Horváth - hungara episkopo, ministro, historiisto
- Sámuel Hetyey - hungara episkopo
Esperanto en Karlovy Vary[redakti | redakti fonton]
Josef Schneider fondis tie Esperanto-grupon ĉirkaŭ 1925. Tie okazis Komuna ĉeĥa-germana kongreso en jaro 1993 kaj ankaŭ kongreso de SAT en 1999.
Ĝemelaj urboj[redakti | redakti fonton]
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
Pluaj fotoj[redakti | redakti fonton]
-
Botelo da Becherovka
Panoramo[redakti | redakti fonton]
| ||||||||||
| ||||
- ↑ 1,0 1,1 1,2 DAVID, Petr; SOUKUP, Vladimír. Velká turistická encyklopedie. 1. vyd. Praha: S & D, 2010. 256 s. ISBN 978-80-242-2843-3. S. 24, 79–87
- ↑ Legenda o založení Karlových Varů [online]. [cit. 2018-01-08]. Dostupné v archivu pořízeném dne 2019-11-11.
- ↑ Karlovy Vary [online]. [cit. 2018-01-08]. Dostupné online.
- Pages with disabled graphs
- 12° E
- 50° N
- Karlovy Vary
- Urboj en distrikto Karlovy Vary
- Banlokoj en Ĉeĥio
- Turismaj lokoj en Ĉeĥio
- Municipoj en distrikto Karlovy Vary
- Fondita de Karolo la 4-a
- Regionaj urboj en Ĉeĥio
- Distriktaj urboj en Ĉeĥio
- Urboj en Bohemio
- Setlejoj sur Ohře
- Setlejoj nomitaj laŭ personoj
- Setlejoj en Sokolova baseno
- Setlejoj en Slavkova arbaro
- Geoparko Egerio
- Setlejoj en PPR Slavkova arbaro