Česká Lípa

Česká Lípa
germane Böhmisch Leipa
urbo
Urbodomo en Česká Lípa
Flago Blazono
Oficiala nomo: Česká Lípa
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Liberec
Distrikto	Distrikto Česká Lípa
Administra municipo	Česká Lípa
Historiaj regionoj	Bohemio, Sudetio
Montaro	Zakupa montetaro
Konata loko	Lipý burgo
Rivero	Ploučnice
Situo	Česká Lípa
- alteco	258 m s. m.
- koordinatoj	50° 41′ 19″ N 14° 32′ 19″ O (mapo)
Areo	63,24 km² (6 324 ha)
Loĝantaro	37 483 (2024)
Denseco	592,71 loĝ./km²
Unua skribmencio	1263
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	470 01
NUTS 3	CZ051
NUTS 4	CZ0511
NUTS 5	CZ0511 561380
Katastraj teritorioj	14
Partoj de urbo	14
Bazaj setlejunuoj	48
Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
Vikimedia Komunejo: Česká Lípa
Retpaĝo: www.mucl.cz
Portalo pri Ĉeĥio

Česká Lípa (germane Böhmisch Leipa, en jidiŝo לעיפן Lejpn aŭ לייפען Lípen, hebree לייפא Lípa) estas urbo situanta en la norda parto de Ĉeĥio en la regiono Liberec, 63 kilometrojn norde de la ĉefurbo Prago, en valo de la rivero Ploučnice. Ĝi estas industria centro kaj fervoja vojkruciĝo kaj centro de la turisma regiono České středohoří (Bohemia mezmontaro). La urbokerno estas proklamita kiel urba monumenta zono. Vivas ĉi tie 37 483 loĝantoj (2024).

Krom la kerna urbo Česká Lípa, al la teritorio apartenas la urbopartoj Častolovice, Dobranov, Dolní Libchava, Dubice, Heřmaničky, Lada, Manušice, Okřešice, Písečná, Stará Lípa, Vítkov, Vlčí Důl kaj Žizníkov.

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Kvítkov, Zákupy, Stružnice, Provodín, Sosnová, Skalice u České Lípy, Horní Libchava, Nový Bor kaj Svojkov.

Historio

Origine slava vilaĝo elkreskis en marĉregiono inter fontfluoj de Ploučnice en la 10-a jarcento. En la jaro 1263 estas menciata burgo Lipá, pli malfrue, ĉe travadejo surpade ĝis Luzacio, estiĝis fortreso. Lipá estis en posedaĵo ĉe vico da nobeloj kaj sinjoroj el Lipá apartenis al la plej potencaj familioj en la lando. Jindřich el Lipá, la plej supera marŝalo de Ĉeĥa Reĝlando eminentis inter ili. Lia samtempulo Zdeněk Žitavský skribas pri li en kroniko de Zbraslav, ke eĉ la reĝo Johano de Luksemburgio obeis lin. En la jaro 1426 konkeris la urbon husanoj kaj Česká Lípa fariĝis la plej norda loko de tábor-orfa urba asocio. En la urbo sukcese evoluis metioj kaj ĝi longe apartenis inter ok plej dense loĝataj urboj en Bohemio.

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	9 244
1880	10 170
1890	13 369
1900	10 731
1910	12 065
1921	15 335

Jaro	Loĝantoj
1930	14 338
1950	12 007
1961	14 656
1970	16 683
1980	25 999
1991	39 424

Jaro	Loĝantoj
2001	39 358
2014	36 805
2016	37 158
2017	37 201
2018	37 405
2019	37 444

Jaro	Loĝantoj
2020	37 525
2021	35 890
2022	36 740
2023	37 262
2024	37 483

Homoj rilataj al la urbo

• Walter Steiner, geologo

Vidindaĵoj

En la historia centro konserviĝis restaĵoj de urbaj remparoj. Apud la burgo Lipý, ekde 1990 iom post iom rekonstruata kaj uzata por kulturaj celoj, troviĝas belvedero Červený dům (Ruĝa domo) en stilo de itala renesanco. En eksa aŭgustena monaĥejo, fondita en la jaro 1627 de Albrecht von Wallenstein, havas nuntempe sidejon patrujscienca muzeo, kiu estas malfermita tutjare.

El urba arkitekturo konserviĝis nur malmulte, granda parto de konstruaĵoj fariĝis viktimo de incendioj, precipe tiu en 1787. Domoj estas plejparte empiraj el tempo post la jaro 1820. Novrenesanca urbodomo el 1823 estis en 1884 alikonstruita.

• 
  Preĝejo de Avancigo de Sankta Kruco
• 
  Burgo Lipý
• 
  renesanca belvedero "Ruĝa domo"

Literaturo

• PANÁČEK, Jaroslav; VOJTÍŠKOVÁ, Marie; SMEJKAL, Ladislav. Z dějin České Lípy. Česká Lípa : Sobotová, OVM, 1999.
• Z minulosti Děčínska a Českolipska IV., kolektiv autorů, vydalo Severočeské nakl. V Ústí n.L r.1985
• SMEJKAL, Ladislav. Českou Lípou krok za krokem. Česká Lípa : Magdaléna Sobotová, 2006.