Lingva familio: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
SieBot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: la:Taxinomia linguistica |
e purigi AWB |
||
Linio 13: | Linio 13: | ||
{| class="wikitable" | |
{| class="wikitable" | |
||
|- |
|- |
||
| valign="top" | [[Dosiero: |
| valign="top" | [[Dosiero:Languages world map.svg|thumb|left|600px| |
||
{| class="wikitable" width="100%" | |
{| class="wikitable" width="100%" | |
||
|- |
|- |
||
Linio 34: | Linio 34: | ||
{{Priskribo|#BFD891|[[Indianaj lingvaroj]]}} |
{{Priskribo|#BFD891|[[Indianaj lingvaroj]]}} |
||
{{Priskribo|#01A97B|[[Aŭstralia lingvaro|Aŭstraliaj lingvaroj]]}} |
{{Priskribo|#01A97B|[[Aŭstralia lingvaro|Aŭstraliaj lingvaroj]]}} |
||
{{Priskribo|#FFBF9F|[[ |
{{Priskribo|#FFBF9F|[[Aŭstralazia lingvaro]]}} |
||
{{Priskribo|#800000|[[Aŭstronezia lingvaro]]}} |
{{Priskribo|#800000|[[Aŭstronezia lingvaro]]}} |
||
{{Priskribo|#FFFF00|[[Kaŭkaziaj lingvaroj]]}} |
{{Priskribo|#FFFF00|[[Kaŭkaziaj lingvaroj]]}} |
||
Linio 103: | Linio 103: | ||
==Lingvaroj el Afriko== |
==Lingvaroj el Afriko== |
||
[[Dosiero: |
[[Dosiero:African language families eo.svg|thumb|left|350px|Lingvaroj en Afriko.]] |
||
Inter la senparencaj lingvoj de Afriko estas la [[Haza lingvo|haza]] kaj [[Sandava lingvo|sandava]]. |
Inter la senparencaj lingvoj de Afriko estas la [[Haza lingvo|haza]] kaj [[Sandava lingvo|sandava]]. |
||
Linio 135: | Linio 135: | ||
===[[Kojsana lingvaro|Tua]]=== |
===[[Kojsana lingvaro|Tua]]=== |
||
==Lingvaroj el Eŭrazio== |
==Lingvaroj el Eŭrazio== |
||
Inter la senparencaj lingvoj de Eŭrazio estas la [[Ajnua lingvo|ajnua]], [[buruŝaska lingvo|buruŝaska]], [[Etruska lingvo|etruska]], [[korea lingvo|korea]], [[nivĥa lingvo|nivĥa]], [[sumera lingvo|sumera]], k [[vaska lingvo|vaska]]. |
Inter la senparencaj lingvoj de Eŭrazio estas la [[Ajnua lingvo|ajnua]], [[buruŝaska lingvo|buruŝaska]], [[Etruska lingvo|etruska]], [[korea lingvo|korea]], [[nivĥa lingvo|nivĥa]], [[sumera lingvo|sumera]], k [[vaska lingvo|vaska]]. |
||
Linio 145: | Linio 144: | ||
===[[Andamana lingvaro|Andamana]]=== |
===[[Andamana lingvaro|Andamana]]=== |
||
===[[Aŭstralazia lingvaro|Aŭstralazia]]=== |
===[[Aŭstralazia lingvaro|Aŭstralazia]]=== |
||
[[Kmera lingvo|Kmera]] (kamboĝa), [[Vjetnama lingvo|vjetnama]], [[nikobara lingvo|nikobara]] |
[[Kmera lingvo|Kmera]] (kamboĝa), [[Vjetnama lingvo|vjetnama]], [[nikobara lingvo|nikobara]] |
||
Linio 163: | Linio 161: | ||
===[[Ĉukĉa-kamĉatka lingvaro|Ĉukĉa-kamĉatka]]=== |
===[[Ĉukĉa-kamĉatka lingvaro|Ĉukĉa-kamĉatka]]=== |
||
===[[Dravida]]=== |
===[[Dravida]]=== |
||
[[Kanara lingvo|Kanara]], [[Malajala lingvo|malajala]], [[Tamila lingvo|tamila]], [[Telugua lingvo|telugua]] |
[[Kanara lingvo|Kanara]], [[Malajala lingvo|malajala]], [[Tamila lingvo|tamila]], [[Telugua lingvo|telugua]] |
||
Linio 189: | Linio 186: | ||
===[[Jukagira lingvaro|Jukagira]]=== |
===[[Jukagira lingvaro|Jukagira]]=== |
||
===[[Kartveleca lingvaro|Kartveleca]]=== |
===[[Kartveleca lingvaro|Kartveleca]]=== |
||
[[Kartvela lingvo|Kartvela]] |
[[Kartvela lingvo|Kartvela]] |
||
Linio 197: | Linio 193: | ||
===[[Mjaŭ-jaŭa lingvaro|Mjaŭ-jaŭa]]=== |
===[[Mjaŭ-jaŭa lingvaro|Mjaŭ-jaŭa]]=== |
||
===[[Naĥ-dagestana lingvaro|Naĥ-dagestana]]=== |
===[[Naĥ-dagestana lingvaro|Naĥ-dagestana]]=== |
||
[[Ĉeĉena lingvo|Ĉeĉena]], [[Inguŝa lingvo|inguŝa]] |
[[Ĉeĉena lingvo|Ĉeĉena]], [[Inguŝa lingvo|inguŝa]] |
||
Linio 208: | Linio 203: | ||
[[Dosiero:Langs N.Amer.png|thumb|right|250px|Distribuo de lingvo-familioj kaj senparencaj lingvoj norde de Meksikio en la epoko de unua kontakto kun eŭropanoj.]] |
[[Dosiero:Langs N.Amer.png|thumb|right|250px|Distribuo de lingvo-familioj kaj senparencaj lingvoj norde de Meksikio en la epoko de unua kontakto kun eŭropanoj.]] |
||
Estas multaj senparencaj lingvoj en Nordameriko, kiel la [[hajda lingvo|hajda]], la [[taraska lingvaro|taraska]] kaj la [[zuni |
Estas multaj senparencaj lingvoj en Nordameriko, kiel la [[hajda lingvo|hajda]], la [[taraska lingvaro|taraska]] kaj la [[zuni]]a. Inter la lingvaroj estas: |
||
===[[Eskim-aleŭta lingvaro|Eskim-aleŭta]]=== |
===[[Eskim-aleŭta lingvaro|Eskim-aleŭta]]=== |
||
Linio 325: | Linio 320: | ||
''Enhavas la plejparton de la papuaj lingvoj'' |
''Enhavas la plejparton de la papuaj lingvoj'' |
||
===[[ |
===[[Okcidenta papua]]=== |
||
===[[Toriĉela lingvaro|Toriĉela]]=== |
===[[Toriĉela lingvaro|Toriĉela]]=== |
||
===[[Sepika lingvaro|Sepika]]=== |
===[[Sepika lingvaro|Sepika]]=== |
||
Linio 343: | Linio 338: | ||
===[[Vorora lingvaro|Vorora]]=== |
===[[Vorora lingvaro|Vorora]]=== |
||
===[[Njulnjula lingvaro|Njulnjula]]=== |
===[[Njulnjula lingvaro|Njulnjula]]=== |
||
==[[Mikslingvo]]j, [[kreola lingvo]]j, kaj [[piĝino]]j== |
==[[Mikslingvo]]j, [[kreola lingvo]]j, kaj [[piĝino]]j== |
||
*[[Miĉifa lingvo|Miĉifa]] |
*[[Miĉifa lingvo|Miĉifa]] |
Kiel registrite je 11:05, 23 jun. 2010
Oni grupigas lingvojn en arojn (ofte nomitajn "familioj") laŭ ilia historia parenceco: lingvoj, kiuj ŝajnas deveni de komuna pralingvo, troviĝas en la sama lingvaro. Tiel oni ricevas arbecan strukturon.
La sekva tabelo montras unu tian strukturon. Pri kelkaj lingvaroj ekzistas diversaj opinioj, kaj iuj disdividoj estas esence arbitraj. Ĉi tiu tabelo estas iom konservativa, montrante nur lingvarojn, kies parenceco estas ĝenerale agnoskita. Pli radikala klasigo estas priskribita en la artikolo pri lingva filono.
Pro konveno, por ke ne estu tro da lingvaroj en la supra nivelo, la tabelo uzas ankaŭ kelkajn geografiajn grupojn, sed tiuj estas klare distingitaj per la vorto "lingvaroj" en la titolo. Ekzemple, historia parenceco inter la nordkaŭkaza kaj sudkaŭkaza lingvaroj ne estas pruvita.
Evidente la tabelo ne mencias ĉiujn homajn lingvojn, da kiuj estas kelkaj miloj. La strukturo de iuj familioj estas iom simpligita; pli da detaloj troviĝas eventuale en la artikolo pri la koncerna familio. Kreolaj lingvoj kaj piĝinoj estas troveblaj artikolfine. Planlingvoj estas ellasitaj pro ilia alispeca deveno. Listo de senparencaj lingvoj (lingvoj, kiuj ne apartenas al konata familio) troviĝas en aparta artikolo.
Iuj familioj estas rigardeblaj ankaŭ kiel lingvoj kun dialektoj, kaj multaj lingvoj estas rigardeblaj ankaŭ kiel familioj de proksime parencaj lingvoj.
Mapoj
|
||||||||||||||
|
Lingvaroj el Afriko
Inter la senparencaj lingvoj de Afriko estas la haza kaj sandava.
Afrikazia
Koja
Ĵua
Niĝerkonga
- senegala (fula, volofa)
- mandea (bambara)
- krua
- gura (morea)
- kvaa (aŝantia)
- volta-niĝera (evea, fonua, igba, joruba)
- benve-konga (bantua: svahila, lingala, kosa k zulua, ŝona)
- kordofanaj (nubaaj) lingvaroj
Nilo-sahara
Tua
Lingvaroj el Eŭrazio
Inter la senparencaj lingvoj de Eŭrazio estas la ajnua, buruŝaska, etruska, korea, nivĥa, sumera, k vaska.
Altaja
Andamana
Aŭstralazia
Kmera (kamboĝa), vjetnama, nikobara
Aŭstronezia
Tetuma, balia, cebuana, ĉamora, java, malagasa, malaja (enhavante la indonezian), sunda, tagaloga (enhavante la filipina), fiĝia
Polinezia lingvaro: havaja, maoria, samoa
Abĥaz-adigea
Ĉinotibeta
Nepala (kontraŭ la nacia nepalia lingvo), birma, tibeta, ĉina
Ĉukĉa-kamĉatka
Dravida
Kanara, malajala, tamila, telugua
Hindeŭropa
- albana
- armena
- balta (latva, litova)
- ĝermana (i.a. norvega - sveda, dana, angla, germana k.a.)
- greka
- hinda (bengala, urduo (enhavante la hindian), nepalia, cigana)
- irana (persa, kurda, paŝtoa)
- italida (latina kaj ĝiaj idoj: itala, franca, hispana, portugala, rumana)
- kelta (kimra, irlanda)
- slava (ĉeĥa kaj slovaka, pola, rusa, ukraina, serba kaj kroata, slovena, bulgara)
Japaneca
Jeniseja
Jukagira
Kartveleca
Kradaja
Mjaŭ-jaŭa
Naĥ-dagestana
Urala
Indianaj lingvaroj el Nordameriko
Estas multaj senparencaj lingvoj en Nordameriko, kiel la hajda, la taraska kaj la zunia. Inter la lingvaroj estas:
Eskim-aleŭta
Dene-jeniseja
Keta, tlingita, ĉipevajana, navaha
Vidu Na-denea lingvaro
Algonkeneca
Saliŝa
Vakaŝana
Siua
Irokeza
Muskoga
Penuta
(per Delancey 2006)
- Cimŝiana
- Ĉinuka
- Oregona penuta (kusa, alsia, sajusla)
- Plataĵa penuta (sahaptiana, klamata, molala)
- Majdua
- Jokuca
- Utia (mivoka, mucuna)
- ? Vintua (patvena)
- ? Kalapuja
- ? Takelma
Ĥoka
Hipoteza lingvaro. La sekvantaj estas eblaj lingvaretoj kaj senparenculoj.
Jut-azteka
Otomi-mangea
- Otomi-pamea (otomia, pamea, matlacinka)
- Ĉinanteka
- Tlapanekeca (tlapaneka)
- Mangeeca (mangea)
- Popolokeca (popoloka, mazateka)
- Zapoteka
- Miŝtekeca (miŝteka, kvikateka, trikia)
Miŝe-zokea
Majaeca
Grandaj lingvoj: Majaa (jukateka), vasteka, cocila, celtala, ĉola, kakĉikela, kekĉia, kiĉea, mamea, ĉuĥa, hakalteka (poptia), kanhobala, iŝila, pokomama, pokomĉia, cutuhila
Indianaj lingvaroj el Sudameriko
Estas multaj senparencaj lingvoj en Sudameriko, kiel la mapuĉa kaj pirahana. Inter la lingvaroj estas:
Ajmareca
Aravakeca
Ĉibĉeca
Ĉokoa
- Ĉokoa (embera)
Ĵea
Karibeca
Keĉua
Pano-takana
Tukaneca
Tupieca
Papuaj lingvaroj
Troviĝas multaj senparencaj lingvoj en Papulando. Inter la lingvaroj estas:
Tra-papulanda
Enhavas la plejparton de la papuaj lingvoj
Okcidenta papua
Toriĉela
Sepika
Ramu-subsepika
Sud-centra papulanda
Norda bugenvila
Aŭstraliaj lingvaroj
Troviĝas pluraj senparencaj lingvoj en Aŭstralio. Inter la lingvaroj estas:
Pama-Njunga
Enhavas la plejparton de la aŭstraliaj lingvoj
Gunvingua
Arnhemlanda
Dalia
Vorora
Njulnjula
Mikslingvoj, kreola lingvoj, kaj piĝinoj
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
greke Skemo de la hindeŭropaj lingvoj
|