Horzono: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 322: | Linio 322: | ||
* [[Bolivio]] |
* [[Bolivio]] |
||
* [[Brazilo]] |
* [[Brazilo]] |
||
** [[Amazonas (Brazilo)|Amazonas]] ( |
** [[Amazonas (Brazilo)|Amazonas]] (escepte la plej okcidentaj municipoj) |
||
** [[Mato Grosso]] |
** [[Mato Grosso]] |
||
** [[Mato Grosso do Sul]] |
** [[Mato Grosso do Sul]] |
||
Linio 332: | Linio 332: | ||
** [[Nova Skotio]] |
** [[Nova Skotio]] |
||
** [[Kebekio]] |
** [[Kebekio]] |
||
*** |
*** Areoj oriente de la rivero Natashquan |
||
** [[ |
** [[Novlando kaj Labradoro]] |
||
*** [[ |
*** [[Labradoro]] |
||
* [[Ĉilio]] |
* [[Ĉilio]] |
||
** |
** Kontinenta Ĉilio (escepte [[Magallanes y la Antártica Chilena|Magallanes]]) |
||
** |
** Insula Ĉilio (escepte [[Paskinsulo]] kaj [[Insulo Sala y Gómez]]) |
||
*** [[Islas Desventuradas]] |
*** [[Islas Desventuradas]] |
||
*** [[ |
*** [[Insularo Juan Fernández]] |
||
* [[Dominiko]] |
* [[Dominiko]] |
||
* [[Domingo]] |
* [[Domingo]] |
||
* [[Usono]] |
* [[Usono]] |
||
** [[Usonaj Virgulinsuloj]] |
|||
** [[Islas Vírgenes de los Estados Unidos]] |
|||
* [[Francio]] |
* [[Francio]] |
||
** [[Gvadelupo]] |
|||
** [[Guadalupe (Francio)|Guadalupe]] |
|||
** [[ |
** [[Saint-Barthélemy]] |
||
** [[Saint-Martin |
** [[Saint-Martin]] |
||
** [[Martiniko]] |
** [[Martiniko]] |
||
* [[Gronlando]] |
* [[Gronlando]] |
||
** [[Qaasuitsup]] |
** [[Qaasuitsup]] |
||
*** [[ |
*** [[Aerbazo Thule]] |
||
* [[ |
* [[Grenado (lando)|Grenado]] |
||
[[Dosiero:Guyana in its region.svg|eta|dekstre|300px|[[Gujano]] en [[Sudameriko]].]] |
|||
* [[Gujano]] |
* [[Gujano]] |
||
* [[Nederlando]] |
* [[Nederlando]] |
||
** [[Arubo]] |
** [[Arubo]] |
||
** [[Bonaire]] |
** [[Bonaire]] |
||
** [[ |
** [[Kuracao]] |
||
** [[ |
** [[Saba]] |
||
** [[Sint Eustatius |
** [[Sint Eustatius]] |
||
** [[Sint Maarten |
** [[Sint Maarten]] |
||
* [[Puertoriko]] |
* [[Puertoriko]] |
||
* [[ |
* [[Unuiĝinta Reĝlando]] |
||
** [[Angvilo]] |
|||
** [[Anguila (dependencia)|Anguila]] |
|||
** [[ |
** [[Bermudo]] |
||
** [[ |
** [[Turkoj kaj Kajkoj]] |
||
** [[ |
** [[Britaj Virgulinsuloj]] |
||
** [[Moncerato]] |
** [[Moncerato]] |
||
* [[ |
* [[Sankta-Kito kaj Neviso]] |
||
* [[ |
* [[Sankta Lucio]] |
||
* [[ |
* [[Sankta Vincento kaj la Grenadinoj]] |
||
* [[ |
* [[Trinidado kaj Tobago]] |
||
* [[Venezuelo]] |
* [[Venezuelo]] |
||
Kiel registrite je 20:41, 15 maj. 2020
La horzono estas segmento de tersurfaco, kie la sama hortempo validas. Tio lokiĝas en ideala kazo laŭlonge de la sama meridiano. Por tio validas la Grenviĉa Meza Tempo, GMT (el la angla Greenwich Mean Time)
Enkonduko
Origine ĉiu pli granda loko havis la propran hortempon, kiu estis sinkronigita certagrade al la suno. Se la suno staras sur la zenito, estas la 12-a horo tagmeze.
Se iu sekvas sur mondmapo perfingre la direkton al oriento, tiu antaŭpaŝas en la tempo (kaj kompreneble en la okcidenta direkto la tempo retroiras). Tiu tempovojaĝo do trafas limon, la tiel nomitan datlinion, kiun transirante orienten oni gajnas unu tagon (transirante okcidenten oni perdas tagon).
Post apero de trajnoj kaj la enkonduko de vojaĝplanoj, la malnova temposistemo montriĝis tro komplika, ĉar oni devis ĉiam atenti pri la tempoŝanĝoj en la horaroj. Tiel oni decidis enkonduki unuecan tempon por ĉiu lando. Rezulte de la internacia konferenco de 1884, oni disdividis la teron je 24 horzonoj, tiel ke la diferenco de du zonoj estis 60 minutoj aŭ unu horo. Pure matematike, ĉiu tempozono ampleksas strion de 15 longitudaj gradoj sur la tera surfaco.
Hodiaŭ
La horzonoj estas aranĝitaj laŭ la hortempo de Grenviĉo/Londono, kiu situas sur la 0-a longituda grado, ĝin oni nomas GMT, Grenviĉa Meza Tempo. De tie kalkuliĝas diferencoj al la aliaj tempozonoj.
Ĉiu ne tro granda lando estis aranĝita al unu tempozono. La grandaj landoj havas plurajn tempozonojn, ekzemple Rusio havas 9, Kanado kaj Usono 6, Brazilo 4, Aŭstralio 3 kaj Meksiko 2 tempozonojn. Ĉinio tamen havas nur unu, la Pekinan Tempon kiu kovras kvin horzonojn.
Ekzistas landoj kaj regionoj, kiuj havas specialajn tempozonojn. Irano havas ekz. 4,5 horojn, Barato 5,5 horojn, du regionoj de Aŭstralio 9,5 horojn antaŭ GMT. La kaŭzo de tiuj specialaj horzonoj estas ĉiam politika-historia.
Politiko kaj tempo
Ankaŭ hodiaŭ havas la horzono iun politikan guston kelkloke. En EU la plimulto de la landoj apartenas al la Centr-Eŭropa Tempo (CET), kiu estas unu horo antaŭ UTC. Portugalio, Britio, Irlando kaj Islando uzas la Okcident-Eŭropan tempon (WET). Finnlando kaj Greklando uzas la Orient‐Eŭropan tempon (EET) (+ 2 horoj al UTC), kvankam oni ĉiam strebis aligi tiujn landojn al CET. Tiu ŝato de la CET kondukas al tio, ke la suno atingas la zeniton sur la nord-okcidenta marbordo de Hispanio nur post la 13a horo kaj kontraŭ tio je la 11a horo en orienta Pollando.
En Ĉinio, kie la lando trapasas teorie 5 horzonojn, oni uzas nur unu por la tuta lando, kiu signifas +8 horoj al UTC. Antaŭ 1949, ekzistis en la lando kvin horozonojn kaj la registaro decidis konservi tiun de Pekino.
Horzonoj
UTC−12:00
UTC−11:00, X
UTC−10:00, W
- Usono
- Alasko
- Aleutaj Insuloj (insuloj okcidente de 169°30′W)
- Havajo
- Atolo Johnston
- Alasko
- Francio
- Nov-Zelando
UTC−09:30, V†
UTC−09:00, V
UTC−08:00, U
- Kanado
- Brita Kolumbio
- La tuta provinco, escepte la distriktoj de la nordoriento kaj de la sudoriento.
- Nordokcidentaj Teritorioj
- Urboj Tungsten kaj Cantung Mine
- Brita Kolumbio
- Usono
- Alasko
- La areoj de Hyder kaj Metlaklata (Insulo Annete)
- Kalifornio
- Idaho
- Kantonoj norde de la rivero Salmon
- Nevado
- La tuta subŝtato, escepte la urboj Jackpot, West Wendover kaj la reservejo de indianoj Duck Valley
- Oregono
- La tuta subŝtato, escepte granda parto de la kantono Malheur
- Vaŝingtonio
- Alasko
- Francio
- Meksiko|
- Unuiĝinta Reĝlando
UTC−07:00, T
- Kanado
- Alberto
- Brita Kolumbio
- Nordoriente
- Granda parto de la Regiona Distrikto Peace River
- Sudoriente
- Regiona Distrikto Orienta Kootenay
- Regiona Distrikto Centra Kootenay (oriente de la rivero Kootenay)
- Regiona Distrikto Columbia-Shuswap (oriente de la montaro Selkirk)
- Nordoriente
- Nunavuto
- Regiono Kitikmeot kaj areoj oriente de 102º W
- Saskaĉevano
- Urboj Lloydminster
- Nordokcidentaj Teritorioj
- La tua teritorio, escepte la urboj Tungsten kaj Cantung Mine
- Jukonio (ekde la 8a de marto 2020)
- Usono
- Arizono
- Koloradio
- Norda Dakoto
- Kantonoj sudoriente de la rivero Misuro (escepte kantonoj Morton kaj Oliver kaj areoj de Dunn kaj McKenzie)
- Suda Dakoto
- Kantonoj de la okcidenta duono de la subŝtato
- Idaho
- Kantonoj sude de la rivero Salmon
- Kansaso
- Kantonoj Greeley, Hamilton, Sherman kaj Wallace
- Montano
- Nebrasko
- Kantonoj de la okcidenta triono de la subŝtato (Panhandle)
- Nevado
- Urboj Jackpot, West Wendover kaj la rezervejo de indianoj Duck Valley
- Nov-Meksiko
- Oklahomo
- Urbo Kenton
- Oregono
- Sudo de la kantono Malheur
- Teksaso
- Kantonoj El Paso, Hudspeth kaj nordokcidento de la kantono Culberston
- Utaho
- Vajomingo
- Meksiko
- Baja California Sur
- Colima
- Chihuahua
- Nayarit
- La tuta subŝtato, escepte la municipo Bahía de Banderas
- Insuloj Marías
- Insulo Isabel
- Sinaloa
- Sonora
UTC−06:00, S
- Belizo
- Kanado
- Manitobo
- Nunavuto
- Regino Kivalliq, (escepte la insulo Southampton) kaj areoj inter la meridianoj 85ºW kaj 102ºW
- Ontario
- Areoj de la lago Big Trough (oriente de la meridiano 90º W)
- Areoj okcidente de la meridiano 90º longitudo okcidente, escepte areoj de Atikokan kaj Shebandowan
- Saskaĉevano
- La tuta provinco, escepte la urbo Lloydminster
- Ĉilio
- Kostariko
- Ekvadoro
- Salvadoro
- Usono
- Alabamo
- La tuta subŝtato, escepte la urbo Phenix City
- Arkansaso
- Norda Dakoto
- La tuta subŝtato, escepte kantonoj okcidente de la rivero Misuro
- Suda Dakoto
- Kantonoj de la orienta duono de la subŝtato
- Florido
- Kantonoj okcidente de la rivero Apalaĉikola kaj areoj de la kantonoj Gulf kaj Franklin
- Ilinojso
- Indianao
- Kantonoj de nordoriento kaj sudokicdento
- Iovao
- Kansaso
- La tuta subŝtato, escepte kantonoj Greeley, Hamilton, Sherman kaj Wallace
- Kentukio
- Kantonoj de la okcidenta duono de la subŝtato
- Luiziano
- Miĉigano
- Kantonoj Dickingson, Gogebic, Iron kaj Menominee
- Minesoto
- Misisipio
- Misurio
- Nebrasko
- La tuta subŝtato, escepte la okcidenta triono (Panhandle)
- Oklahomo
- La tuta subŝtato, escepte la urbo Kenton
- Tenesio
- La tuta subŝtato, escepte la orienta triono
- Teksaso
- La tuta subŝtato, escepte la kantonoj El Paso, Hudspeth kaj nordokcidento de Culberston
- Viskonsino
- Alabamo
- Gvatemalo
- Honduro
- Meksiko
- Aguascalientes
- Campeche
- Coahuila
- Colima
- La tuta subŝtato, escepte la Insuloj Revillagigedo
- Chiapas
- Meksikurbo
- Durango
- Guanajuato
- Guerrero
- Hidalgo
- Jalisco
- Estado de México
- Michoacán
- Morelos
- Nayarit
- Municipo Bahía de Banderas
- Nuevo León
- Oaxaca
- Puebla
- Querétaro
- San Luis Potosí
- Tabasco
- Tamaulipas
- Tlaxcala
- Veracruz
- Yucatán
- Zacatecas
- Nikaragvo
UTC−05:00, R
- Bahamoj
- Brazilo
- Kanado
- Kolombio
- Kubo
- Ekvadoro (kontinenta teritorio)
- Usono
- Alabamo
- Urbo Phenix City
- Norda Karolino
- Suda Karolino
- Konetikuto
- Delavaro
- Vaŝingtono
- Florido
- La tuta subŝtato, escepte kantonoj oriente de la rivero Apalaĉikola kaj areoj de la kantonoj Franklin kaj Gulf
- Georgio
- Indianao
- La tuta subŝtato, escepte kantonoj nordokcidente kaj sudokcidente
- Navasa Insulo
- Kentukio
- Kantonoj de la orienta duono de la subŝtato
- Maine
- Marilando
- Masaĉuseco
- Miĉigano
- La tuta subŝtato, escepte kantonoj Dickingson, Gogebic, Iron kaj Menominee
- Nov-Hampŝiro
- Nov-Ĵerzejo
- Novjorkio
- Ohio
- Pensilvanio
- Rod-Insulo
- Tenesio
- Orienta triono de la subŝtato
- Alabamo
UTC−04:00, Q
- Antigvo-Barbudo
- Barbado
- Bolivio
- Brazilo
- Amazonas (escepte la plej okcidentaj municipoj)
- Mato Grosso
- Mato Grosso do Sul
- Rondônia
- Roraima
- Kanado
- Insulo Princo Eduardo
- Nova Brunsviko
- Nova Skotio
- Kebekio
- Areoj oriente de la rivero Natashquan
- Novlando kaj Labradoro
- Ĉilio
- Kontinenta Ĉilio (escepte Magallanes)
- Insula Ĉilio (escepte Paskinsulo kaj Insulo Sala y Gómez)
- Dominiko
- Domingo
- Usono
- Francio
- Gronlando
- Grenado
- Gujano
- Nederlando
- Puertoriko
- Unuiĝinta Reĝlando
- Sankta-Kito kaj Neviso
- Sankta Lucio
- Sankta Vincento kaj la Grenadinoj
- Trinidado kaj Tobago
- Venezuelo
Vidu ankaŭ
Bildaro
-
Horzonoj de Afriko
-
Horzonoj de la Mondo
-
Laŭ Robinson
-
Horzonoj de Eŭropo
Eksteraj ligiloj
- http://greenwichmeantime.com Horzono de Greenwich
- http://24timezones.com/map.htm Monda tempo
- http://www.timeanddate.com/worldclock La Monda Horloĝo
- http://www.worldtimeserver.co Mondatempa Servilo
- http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/reference_maps/pdf/time_zones.pdf Horzonoj el la CIA.
- ↑ Quintana Roo estrena huso horario; adelanta una hora el reloj Excélsior, alirita la 22an de januaro 2016.