Saltu al enhavo

Kromio

Pending
El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Kromo)



Cr

Mo

VkromoMn

[18>Ar]3d54s1

52 Cr
24
↓Perioda tabelo de elementoj↓
kemia elemento • lithophile
alergeno • simpla substanco
Ĝeneralaj informoj
Nomo (latine), simbolo, numero kromo (chromium), Cr, 24
CAS-numero 7440-47-3
Loko en perioda tabelo 6-a-a grupo, 4-a periodo, bloko d
Karakteriza grupo Transiraj metaloj
abundeco en terkrusto 0,019 %
Koncentriteco en marakvo 0,0003 mg/l
Nombro de naturaj izotopoj 4
Aspekto arĝent-kolora metalo
Atomaj ecoj
Relativa atompezo 51,9961 amu
Atomradiuso 166 pm
Kovalenta radiuso 127 pm
Elektrona konfiguracio [18>Ar]3d54s1
Oksidiĝa nombro +3,+2,+6
Fizikaj ecoj
Materia stato solidaĵo
Kristala strukturo kuba (korpocentrita)
Denseco 7,19 g/cm3
Malmoleco 8,5 (Mohs-skalo)
Magneta konduto antiferomagneta (je 310 K)
Degelpunkto 1907 °C (2180 K)
Bolpunkto 2672 °C (2945 K)
Molvolumeno 7,23 · 10−6 m3/mol
Boliga varmo 347 kJ/mol
Premo de satura vaporo (je 2130 K) 990 Pa
Rapido de sono (je 293,15 K) 5940 m/s
Specifa varmokapacito 450 J/(kg · K)
Elektra konduktivo 7,74·106 S/m
Elektra rezistivo (je 293,15 K) 125 nΩ·m ;
0,125.10-6 Ω · m
Termika konduktivo 93,7 W/(m · K)
Diversaj
Elektronegativeco 1.66 (Pauling-skalo)
Joniga energio 652,9 kJ/mol
Se ne estas indikite alie, estas uzitaj unuoj de SI kaj SVP.

Kromio[1] (aŭ ĥromo, laŭ la greka χρῶμα, aŭ kromo) estas kemia elemento de la perioda tabelo kun la simbolo Cr kaj la atomnumero 24. Ĝi estas brila transirmetalo kun alta frostopunkto, utila en alojoj. Kromo havas nek odoron nek guston, kaj ĝi estas fleksiĝema. Ĝi estas la unika elemento de la perioda tabelo, kiu estas antiferomagneta ĉe la media temperaturo.

Crocoite (PbCrO4) de Tasmanio

La 26-an de julio 1761, Johann Gottlob Lehmann trovis oranĝkolora-ruĝan mineralon en Uralo, kiun li nomis Siberia ruĝa plumbo. Li pensis, ke tiu mineralo estis plumba kombinaĵo kun seleno kaj fero, sed ĝi estis plumba kromiato (PbCrO4), kiu nun nomiĝas krokoit (angle crocoite). En 1770, Peter Simon Pallas vizitis la saman ejon, kaj trovis tiun saman ruĝan "plumban" mineralon. Ĉi tiu mineralo estis tre utila kiel pigmento, do ĝia uzado kiel farbo populariĝis. Ankaŭ, flava koloro kreita de krokoito populariĝis kiel moda koloro.

En 1797, Louis Nicolas Vauquelin ricevis krokoiton. Li produktis kromian oksidon (CrO3) per miksado de crocoite kaj klorida acido (HCl). En 1798, Vauquelin produktis metalan kromon per lignokarba forno. Li trovis kromon en gemoj kiel rubeno kaj smeraldo. Li sukcesis izoli puran kromon.

Dum la 1800-oj, kromo estis uzata kiel farbo kaj tanada salo. Nun ĝia uzado estas primare (85%) en metalaj alojoj, aparte en rustorezista ŝtalo [2]. Ĝi estas ankaŭ uzata en la kemiaj kaj metalaj industrioj.

Kromo nomiĝis pro la greka vorto "Chrôma" (kiu signifas koloro), ĉar estas multe da koloraj kombinaĵoj kun kromo.

Trivalenta kromo (Cr(III)) nature troviĝas en multaj nutraĵoj kaj estas vendita kiel nutra suplemento, kvankam ne estas sufiĉaj pruvoj, ke nutra kromo provizas nutrajn avantaĝojn al homoj.[3][4] En 2014, la Eŭropa Aŭtoritato pri Nutraĵsekureco konkludis, ke esplorado pri nutra kromo ne pravigis ĝian agnoskon kiel esenca nutraĵo.[5]

Dum kroma metalo kaj Cr(III)-jonoj estas konsiderataj netoksaj, kromato kaj ĝiaj derivaĵoj, ofte nomataj "heksavalenta kromo", estas toksaj kaj kancerigaj.[6] Laŭ la Eŭropa Agentejo pri Kemiaĵoj (ECHA), kroma trioksido, kiu estas uzata en industriaj galvanizaj procezoj, estas "substanco de tre alta zorgo" (SVHC).[7]

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. Formo laŭ PIV.
  2. "Kiel Nikelo kaj Kromo Afektas la Ecojn de Aŭstenitaj Neoksideblaj Ŝtalaj Pulvoroj". Stanford Powder. Prenite la 13an de marto 2025.
  3. "Chromium". Office of Dietary Supplements, US National Institutes of Health. 2 June 2022. Retrieved 17 October 2024.
  4. Chromium". Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis. January 2024. Retrieved 17 October 2024.
  5. "Scienca Opinio pri Dietaj Referencaj Valoroj por Kromo". EFSA Journal. 12 (10). Eŭropa Aŭtoritato pri Nutraĵsekureco: 3845. 18 septembro 2014. doi:10.2903/j.efsa.2014.3845. Prenite la 17an de oktobro 2024.
  6. "Kiel Kromo Afektas La Korpon". Stanford Advanced Materials. Prenite la 13an de junio 2025.
  7. "Substancaj Informoj – ECHA". echa.europa.eu. Arkivita de la originalo je la 23a de novembro 2021. Prenita la 17an de januaro 2022.

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]