Norvegio

Norvegio
Kongeriket Norge/Noreg Reĝlando Norvegio
Flago de Norvegio	Blazono de Norvegio
Detaloj	Detaloj
Nacia himno: Ja, vi elsker dette landet
suverena ŝtato • lando • OECD-lando
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Oslo
Oficiala(j) lingvo(j)	Bokmål, sameaj lingvoj, Nynorsk, norvega lingvo
Uzata(j) lingvo(j)	norvega
Plej ofta(j) religio(j)	Luteranismo
Areo	385,199 km²
- % de akvo	5 %
Loĝantaro	4 920 305 (2011) (31-a de decembro 2023)
Loĝdenso	16 loĝ./km²
Horzono	+1 (en somero +2)
Interreta domajno	no
Landokodo	NOR
Telefona kodo	47
Plej alta punkto	Galdhøpiggen
Plej malalta punkto	Norvega Maro
Politiko
Politika sistemo	Parlamenta konstitucia monarkio
Ŝtatestro	reĝo Harald la 5-a
Ĉefministro	Jens Stoltenberg
Nacia tago	17-a de majo
Sendependiĝo	7-a de junio 1905
Ekonomio
Valuto	Norvega krono (NOK)
Membro de NATO • Organizaĵo pri Ekonomiaj Kunlaboro kaj Evoluigo • Konsilio de Eŭropo • Eŭropa Ekonomia Areo • Eŭropa Kosma Agentejo • Nordia Konsilistaro • Monda Organizaĵo pri Komerco • Nordpolusa Konsilio • Nordic Battle Group • Eŭropa Liber-Komerca Asocio • Unuiĝintaj Nacioj • Konsilio de Baltmaraj Ŝtatoj • Organizo por Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo • Afrika Banko por Disvolviĝo • Banko por Azia Disvolviĝo • Banko por Internacia Kontoreguligo • CGIAR • EFTA Court • Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo • Internacia Disvolviĝa Asocio • Internacia Financa Korporacio • Multflanka Investado-Garantia Agentejo • Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado • Aŭstralia Grupo • Eŭropa Paga Unio • Eŭropa Organizaĵo por la Sekureco de Aera Navigado • Traktato pri Malfermita Ĉielo • Misilo-Teknologia Regada Reĝimo • Interpol • Atomkerna Provizanta Grupo • Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj • Eŭropa Movada Kunordiga Centro • Strategic Airlift Capability • Internacia Hidrografia Organizo • Internacia Energi-Agentejo • Unesko • Grupo pri Teraj Observoj • Traktato de Schengen • Universala Poŝta Unio • Internacia Telekomunika Unio • Schengen-spaco • Vizorezigna programo de Usono • Monda Organizaĵo pri Meteologio • Monda Organizaĵo pri Sano • Barents Euro-Arctic Council • Global Biodiversity Information Facility • Tutmonda Pridogana Organizo • Internacia Holokaŭsta Memora Alianco vd
Esperanto-movado
Landa E-asocio	Norvega Esperantista Ligo

Norvegio aŭ Norvegujo estas lando en Norda Eŭropo, en la Skandinava duoninsulo. Ĝi landlimas al Svedujo, Finnujo kaj Ruslando. La lando estas longa kaj mallarĝa, kaj la marbordo etenas laŭ la norda Atlantika Oceano. La insulo Jan Mayen estas administrata de Norvegujo, kaj landlimas al islanda teritorio. La insularo Svalbardo estas sub norvega suvereneco laŭ la Traktato de Svalbardo. Buvetinsulo en la suda Atlantika Oceano estas norvega dependa lando. Norvegujo ankaŭ terenopostulas du aliajn teritoriojn kiu estas sub la Antarkta traktato. Pro malkonsento pri la limo inter norvega kaj rusa teritorio en la Barenca Maro, ekzistas regiono tie, kiu ĝis plue estas administrata de ambaŭ ŝtatoj.

La nomo de la lando

La ŝanelo de Karmøy al nordo estis nomata Norðrvegr, kiu signigas la vojo al nordo. Tiun signifon pluvivas en pluraj lingvoj.

En la rakonto de Ottar de Hålogaland al la angla reĝo Alfredo la Granda estas uzata kaj Norðweg kaj norðmannaland. Runa surskribaĵo sur unu el la danaj Jellingŝtonoj de ĉ. 980 uzas la akuzativan formon Nuruiak, kiu estas Norvegh en la nominativa formo. En islanda manuskripto de la mezepoko, Norvegujo estas priparolata kiel Noreg(h)r aŭ Norveg(h)r.

Historio

• Norvega krucmilito estis gvidata de la reĝo Sigurdo la 1-a de 1107 ĝis 1110 surmare al Palestino. La hejmvojaĝo gvidis ilin al Konstantinopolo kaj sekve surlande ĝis Danujo, kie ili enŝipiĝis por Norvegujo.

Geografio

Norvegio estas konata pro sia bela naturo, precipe la longaj, profundaj fjordoj en la okcidenta parto de la lando kaj pluraj grandaj glaĉeroj. Norvegio grandparte estas montaro kaj arkta tundro. La plej alta monto estas Galdhøpiggen per siaj 2 469 metroj. La marborda linio havas pli ol 20 000 kilometrojn. Nord-Norvegujo estas konata kiel la lando de la noktomeza suno, pro parto de la lando situas norde de la polusa cirklo. Dum periodo en la somero, la suno ĉi tie ne subeniras, kaj dum la vintro estas periodo sen sunlumo.

Norvegujo havas modera klimato, precipe laŭ la marbordo kiu estas influata de la Golfa Marfluo. La klimato en la internaj partoj de la lando havas pli malvarma klimato dum la vintro, kaj la plej norda parto havas iom pli arkta klimato.

La lando konsistas el 19 provincoj aŭ gubernioj [no:fylke], plus Svaldbardo kaj Jan Mayen.

Ĉiu gubernio konsistas el komunumoj [no:kommuner], ĉiu kun propra komunuma registaro kaj po unu komunumestro/urbestro [no:ordfører]. Estas 430 komunomoj en Norvegujo.

La plej multaj komunumoj konsistas el bienaroj [no:bygder], kun klare difinitaj bienoj [no:gårder], ĉiu kun propra nomo. La (malmultaj) urbaj komunumoj estas dividitaj en urbopartoj [no:bydeler], ofte kun ties malnova disdivido (en bienoj) konservita, eĉ en lokoj kie oni ne plu okupiĝas pri agrikulturo.

Provincoj

• Akershus
• Aust-Agder
• Buskerud
• Finnmark
• Hedmark
• Hordaland
• Møre og Romsdal
• Nordland
• Nord-Trøndelag
• Oppland
• Oslo
• Rogaland
• Sogn og Fjordane
• Sør-Trøndelag
• Telemark
• Troms
• Vest-Agder
• Vestfold
• Østfold

Vidu ankaŭ Svalbardo kaj Jan-Majen-Insulo.

Kulturo

Lingvo

La norvega popolo parolas la norvegan, komprenata en ĉiuj regionoj de Norvegio.

La samea minoritato parolas la samean, ĝenerale ne kompreneblan por la resto de la loĝantaro. La ciganoj parolas la cigana lingvo. Nordiaj ciganoj parolas (en la norvega nomata) romani kaj rodi. Etaj minoritatoj parolas la finna kaj finna dialekto nomata 'kvensk' en la norvega. Ankaŭ estas kelkaj judoj, kiu parolas la jida lingvo kaj la hebrea lingvo.

La plej gravaj enmigrantaj lingvoj estas hodiaŭ la albana, la araba, la persa, la serbokroataj lingvoj, la kurda, la tamila, urdu kaj la vjetnama.

Pri Esperanto, vidu Esperanto-movado/Norvegio.

Ekonomio

Norvegio estas lando tre riĉa kaj estas, laŭ UN (Unuiĝintaj Nacioj), la plej disvolviĝinta lando el la mondo.

Pri perŝipa transporto vidu artikolon Hurtigruten.

Monda heredaĵo de Unesko

Estas ok lokoj en Norvegujo, kiu troviĝas en la monda heredaĵo de Unesko.

• 
  Bryggen en Bergen (1979)
• 
  Urnes fosta preĝejo (1979)
• 
  Røros (1980)
• 
  La petroglifoj en Alta (1985)
• 
  La insularo Vega en Nordland (2004)
• 
  La meridianoarko de Struve (2005)
• 
  Geiranger-fjordo (2005)
• 
  Nærøy-fjordo (2005)

Kelkaj famaj norvegoj

Niels Henrik Abel (matematikisto)

Roald Amundsen (esploristo)

Bjørnstjerne Bjørnson (verkisto)

Kjell Magne Bondevik (politikisto)

Gro Harlem Brundtland (politikisto)

Ole Bull (violonisto)

Leifr Eiríksson (esploristo)

Edvard Grieg (komponisto)

Knut Hamsun (verkisto)

Harald la 5-a (reĝo)

Morten Harket (kantisto kaj verkisto en A-ha)

Sonja Henie (sportisto)

Thor Heyerdahl (esploristo)

Ludvig Holberg (verkisto)

Henrik Ibsen (verkisto)

Helge Ingstad (esploristo)

Trygve Lie (politikisto)

Edvard Munch (pentristo)

Fridtjof Nansen (humanisto, esploristo)

Vidkun Quisling (politikisto)

Liv Ullmann (aktoro)

Sigrid Undset (verkisto)

Grete Waitz (sportisto)

Peter (Tordenskjold) Wessel (militaristo dum la Granda Nordia Milito)

Ivar Aasen (lingvisto)

Vidu ankaŭ

• Norveglingva Literaturo
• Listo de norvegaj reĝoj

Eksteraj ligiloj

greke Tradiciaj vestoj de Norvegujo