Hispanlingva literaturo

El Vikipedio, la libera enciklopedio

La Hispanlingva literaturo naskiĝis dum la Mezepoko. La unua literatura verko konservata estas la Cantar de Mio Cid (Kanto de Mia Cido), epopeo pri la Cido, kastilia heroo, redaktata ĉirkaŭ la jaro 1200.

La ĉefa fazo de la Hispanlingva literaturo estis la Ora JarcentoOraj Jarcentoj, epoko inter la 16-a kaj 17-a jarcentoj. Ĉefe dum la 19-a jarcento la hispanlingva literaturo, dum jarcentoj koncentrita en Hispanio, malfermiĝas al Hispanameriko, kies verkistoj ĉirkaŭ la fino de tiu jarcento komencas esti referencaj mejloŝtonoj kaj anstataŭas la hispanojn tre ofte kiel komencantoj kaj enkondukantoj de diversaj tendencoj kaj skoloj en Hispanlingvio, kiel okazis ĉe Rubén Darío je la ŝanĝo de la jarcentoj aŭ Gabriel García Márquez dum la dua duono de la 20-a jarcento.

Dum la 20-a jarcento la etendo de la hispanlingva literaturo kaj same de la uzado de la hispana lingvo ege disvastiĝis kaj eĉ separiĝis en diversaj mondoregionoj aŭ eĉ meze de la jarcento kaze de Hispanio disiĝis inter la literaturo kiu estis verkita en la interno kaj tiu kiu estis verkita de la ekziliitoj, kazo kiu ripetiĝis ĉe kelkaj hispanamerikaj verkistoj kiuj laŭlonge de la jarcento devis ekziliiĝi pro politikaj kialoj.

Dek ricevintoj de la Nobelpremio pri literaturo estis hispanlingvaj verkistoj: la hispanaj verkistoj José Echegaray (1904), Jacinto Benavente (1922), Juan Ramón Jiménez (1956), Vicente Aleixandre (1977), kaj Camilo José Cela (1989); la ĉilianoj Gabriela Mistral (1945) kaj Pablo Neruda (1971); la gvatemalano Miguel Ángel Asturias (1967); la kolombiano Gabriel García Márquez (1982) kaj la meksikano Octavio Paz (1990).

Argentinaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Roberto Arlt
Antonio Di Benedetto
Adolfo Bioy Casares
Jorge Luis Borges
Julio Cortázar
Eduardo Mallea
Manuel Mujica Láinez
Abel Posse
Manuel Puig
Ernesto Sábato
Alfonsina Storni

Ĉiliaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Isabel Allende
Roberto Ampuero
Sergio Badilla Castillo
Roberto Bolaño
José Donoso
Carla Guelfenbein
Vicente Huidobro
Gabriela Mistral
Pablo Neruda
Marcela Paz
Jorge Queirolo Bravo
Luis Sepúlveda

Filipinaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

José Rizal

Gvatemalaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Miguel Ángel Asturias
Augusto Monterroso

Hispanaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

  • klasikuloj

Arcipreste de Hita
Gutierre de Cetina
Rodrigo de Cota
Juan del Encina
Jorge Manrique
Alfonso Martínez de Toledo
Juan de Mena
Francisco de Rojas Zorrilla
Juan Ruiz
Juan de Timoneda
Bartolomé Torres Naharro
Gil Vicente
Klasikaj anonimaj hispanaj verkoj
Hispanaj vojaĝistoj
  • Oraj jarcentoj

Pedro Calderón de la Barca
Miguel de Cervantes
Francisco Delicado
Garcilaso de la Vega
Luis de Góngora
Tirso de Molina
Francisco de Quevedo
Lope de Vega
  • 18a jarcento

Leandro Fernández de Moratín
  • 19a jarcento

Leopoldo Alas
Gustavo Adolfo Bécquer
Blanco White
Duko de Rivas
José de Espronceda
Fernán Caballero
Gertrudis Gómez de Avellaneda
Mariano José de Larra
Francisco Martínez de la Rosa
Ramón Mesonero Romanos
Benito Pérez Galdós
Rosalía de Castro
Juan Valera
  • 20a jarcento

Rafael Alberti
Vicente Aleixandre
Fernando Arrabal
Max Aub
Francisco Ayala
José Martínez Ruiz
Pío Baroja
Jacinto Benavente
Antonio Buero Vallejo
Alejandro Casona
Camilo José Cela
Gabriel Celaya
Luis Cernuda
Miguel Delibes
Gerardo Diego
Juan Eslava Galán
Miguel Espinosa
León Felipe
Antonio Gala
Federico García Lorca
Ramón Gómez de la Serna
Juan Goytisolo
Jorge Guillén
Miguel Hernández
Enrique Jardiel Poncela
Juan Ramón Jiménez
Luis Landero
Antonio Machado
Javier Marías
Luis Martín Santos
Ana María Matute
Miguel Mihura
Antonio Muñoz Molina
José Ortega y Gasset
Blas de Otero
Arturo Pérez-Reverte
Pedro Salinas
Rafael Sánchez Ferlosio
Ramón J. Sender
Felipe Trigo
Miguel de Unamuno
Ramón del Valle-Inclán
Grupoj kaj tendencoj de la hispana literaturo de la 20-a jarcento

Kolombiaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Germán Arciniegas
Piedad Bonnett
José Eusebio Caro
Eduardo Caballero Calderón
Andrés Caicedo
Eduardo Carranza
María Mercedes Carranza
Santiago Gamboa
León de Greiff
Jorge Isaacs
Luis Carlos López
Gabriel García Márquez
Jorge Gaitán Durán
Raúl Gómez Jattin
Fernando González Ochoa
Jorge Isaacs
Luis Carlos López
Luis Fernando Macías Zuluaga
Olga Elena Mattei
Manuel Mejía Vallejo
Álvaro Mutis
Jairo Aníbal Niño
Amílcar Osorio
Rafael Pombo
Juan de Dios Restrepo
Laura Restrepo
José Eustasio Rivera
Jorge Rojas
Alonso Salazar Jaramillo
David Sánchez Juliao
José Asunción Silva
Fernando Soto Aparicio
Nicolás Suescún
Guillermo Valencia
Luis Vidales
Manuel Zapata Olivella

Kostarikaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Carlos Alvarado Quesada
Jorge Debravo
Carlos Gagini
Anacristina Rossi
Alí Víquez

Kubaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Guillermo Cabrera Infante
Alejo Carpentier
Gertrudis Gómez de Avellaneda
Nicolás Guillén
Pedro Juan Gutiérrez
José Lezama Lima
José Martí

Meksikaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Sor Juana Inés de la Cruz
Fernando del Paso
Juan José Arreola
Mariano Azuela
Rosario Castellanos
José Joaquín Fernández de Lizardi
Carlos Fuentes
Elena Garro
Martín Luis Guzmán
Nezahualcoyotl
Salvador Novo
José Emilio Pacheco
Octavio Paz
Sergio Pitol
Elena Poniatowska
Juan Rulfo
Paco Ignacio Taibo II
José Juan Tablada
Xavier Villaurrutia
Jorge Volpi
Agustín Yáñez

Nikaragvaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Gioconda Belli
Ernesto Cardenal
Rubén Darío

Paragvajaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Josefina Pla
Augusto Roa Bastos

Peruaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Jaime Bayly
Clorinda Matto
Ricardo Palma
Isabel Sabogal
César Vallejo
Mario Vargas Llosa
Inkao Garcilaso de la Vega
Lizzet Velarde Olivares

Polaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Witold Gombrowicz

Urugvajaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Mario Benedetti
Eduardo Galeano
Juana de Ibarbourou
Juan Carlos Onetti
Cristina Peri Rossi

Venezuelaj verkistoj[redakti | redakti fonton]

Andrés Bello
Luis Britto García
Rómulo Gallegos
Francisco de Miranda
Miguel Otero Silva
José Antonio Páez
Arturo Uslar Pietri

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]