Madrida Regiono
| Madrida Regiono | |||
| hispane Comunidad Autónoma de Madrid | |||
| aŭtonoma komunumo | |||
.svg) Mapo de Hispanio kun la Madrida Regiono ruĝkolore en la centro
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Comunidad de Madrid | |||
| Ŝtato |  Hispanio
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Madrida Regiono | ||
| Montaro | Gvadarama Montaro | ||
| Najbaras kun | 2
| ||
| Kelkaj urboj | 9
| ||
| Riveroj | 2
| ||
| Situo | Madrido | ||
| - alteco | 655 m s. m. | ||
| Ĉefurbo | Madrido | ||
| - koordinatoj | 40°25′08″N 03°41′31″W / 40.41889°N, 3.69194°U | ||
| Areo | 8 021 km² (802 100 ha) | ||
| Loĝantaro | 6 414 709 (2013) | ||
| Denseco | 799,74 loĝ./km² | ||
| Aŭtonomeco | 1-a de marto 1983 | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| ISO 3166-2:ES | ES-M | ||
  Situo de Madrido enkadre de Hispanio
| |||
 Situo de Madrida Regiono enkadre de Hispanio
| |||
 Vikimedia Komunejo: Community of Madrid
| |||
| Retpaĝo: Registaro de Madrida Regiono | |||
La Madrida Regiono' (hispane 'Comunidad de Madrid)[1] estas aŭtonoma komunumo de Hispanio situanta en la interno de la Iberia Duoninsulo, en la Centra Altebenaĵo. Ĝi limas kun la provincoj Gvadalaĥaro, Kvenko, Toledo (Kastilio-Manĉo), Avilo kaj Segovio (Kastilio kaj Leono)[2]. La Madrida Regiono estas unuprovinca, do ne estas provinca deputitejo kiel en aliaj plurprovincaj aŭtonomaj regionoj. Ĝia ĉefurbo, Madrido, estas ankaŭ la ĉefurbo de Hispanio. La loĝantaro estas ĉirkaŭ 6.507.184 loĝantoj (NIS 2017) kaj koncentriĝas ĉefe en la metropola areo de Madrido.[3]
Ĝi estas la tria aŭtonoma komunumo laŭ loĝantaro kaj la plej dense loĝata. Ĝi havas centran pozicion en la reto de rimedoj de transporto en Hispanio. En 2016, la MEP de Madrido reprezentis 18,8% de la ŝtata MEP. Ĝi ankaŭ havas riĉan artan kaj naturan heredaĵon, kun tri Mondaj Heredaĵoj: la Monaĥejo kaj Loko de El Escorial, la Universitato kaj la historia centro de Alcalá de Henares kaj fine la Kultura Pejzaĝo de Aranjuez.[4]
La formado de la nuna aŭtonoma komunumo estis antaŭita de intensa politika debato, en la antaŭ-aŭtonomia kunteksto de la fino de la 1970-aj jaroj. La provinco konvencie inkluziviĝis en la regiono de Kastilio la Nova ekde la 19-a jarcento, kune kun la provincoj Kvenko, Gvadalaĥaro, Reĝurbo kaj Toledo. Komence, la eblo estis, ke la provinco formu parton de aŭtonomio kune kun ĉi tiuj provincoj, nun parto de Kastilio-Manĉo, kvankam kun speciala statuso, ĉar la ŝtata ĉefurbo. En 1981 decidiĝis, ke la provinco Madrido ne estu inkluzivita en multprovinca komunumo kaj oni konsentis krei unuprovincan aŭtonoman komunumon, kaj ĝia Statuto de Aŭtonomeco estis aprobita en 1983.[5]
Enhavo
Geografio[redakti | redakti fonton]
Malgraŭ la ekzisto de granda urbo kun 5 milionoj da homoj, la Madrida Regiono ankoraŭ konservas kelkajn rimarkinde netuŝitajn kaj diversajn habitatojn kaj pejzaĝojn. Madrido estas hejmo de montaraj pintoj super 2 000 metroj, paŝtejoj kaj malaltaj ebenaĵoj. La deklivoj de la Gvadarama montaro estas kovritaj de densaj arbaroj de boskaj pinoj kaj pirenea kverko. La valo de Lozoya posedas grandan kolonion de monaĥvulturoj, kaj unu el la lastaj bastionoj de la imperia aglo en la mondo troviĝas en la Sudorienta Regiona Parko en la paŝtejoj inter la montoj Gredos kaj Gvadaramo.[6] La lastatempa ebla malkovro de la ekzisto de iberia linko en la areo inter la riveroj Cofio kaj Alberĉo estas atesto pri la biodiverseco de la regiono. Utiligante la orografion, ekzistas pluraj akvorezervujoj kaj akvobaraĵoj en la regiono, kun la akvorezervujo Santillana kiel la plej granda.[7]
Rigardante mapon de la provinco Madrido, oni povas vidi, ke ĝi estas preskaŭ egallatera triangulo, en kies centro estus la urbo. Unue, laŭ la okcidenta flanko, la regiono limas kun la "Centra Sistemo" (suda Sistemo de Gvadaramo), la suda limo enhavas ĝardenojn laŭlonge de la rivero Taĵo por inkluzivi la reĝan lokon de Aranjuez en la regiono; la orienta rando de la triangulo devenas de la rompo de la riveraj basenoj.[8]
La regiono ankaŭ inkludas la eksklavon de Dehesa de la Cepeda (parto de la municipo Santa María de la Alameda), plejparte malfermita areo geografie situanta inter la provincoj Avilo kaj Segovio en la aŭtonoma komunumo Kastilio kaj Leono.
La provinco Madrido okupas surfacon de ĉirkaŭ 8,028 km2 (1,6% de la tuta hispana teritorio). Pli specife, la preciza pozicio de Madrido estas 3° 40´ el longitudo okcidente de Greenwich, Anglio, kaj 40 ° 23´ norde de la ekvatoro.
Preskaŭ la tuta provinco situas inter 600 kaj 1,000 metroj super marnivelo, kies plej alta pinto estas Peñalara je 2,430 metroj kaj la plej malalta estas la rivero Alberĉo en Villa del Prado je 430 metroj. Aliaj konsiderindaj altaĵoj, krom famaj, estas la Globo de la Mondo en Navacerado, kun alteco de 2.258 m kaj la sep pintoj en Cercedilla, je 2.138 m.
Klimato[redakti | redakti fonton]
.PNG)
La regiono de Madrido havas varman mediteranean klimaton (Klimata klasifiko de Köppen) kun malvarmaj vintroj dum kiuj temperaturoj foje falas sub 0 °C . Estas ĉirkaŭ du ĝis tri malpezaj neĝadoj ĉiun jaron. Somero tendencas esti varma kun temperaturoj kiuj konstante superas 30 °C en julio kaj tio ofte povas atingi 40 °C. Pro la alteco kaj seka klimato de Madrido, noktaj temperaturoj tendencas esti pli malvarmaj, kio kondukas al pli malalta mezumo en la someraj monatoj. Mezumaj pluvadoj estas sub 500 mm, egale distribuitaj dum la jaro, kun pintoj en aŭtuno kaj printempo.
| 1971-2000 | Jan | Feb | Mar | Apr | Maj | Jun | Jul | Aŭg | Sep | Okt | Nov | Dec | Jare |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Maksimuma temperaturo (°C) |
9.7 | 12.0 | 15.7 | 17.5 | 21.4 | 26.9 | 31.2 | 30.7 | 26.0 | 19.0 | 13.4 | 10.1 | 19.4 |
| Minimuma temperaturo (°C) |
2.6 | 3.7 | 5.6 | 7.2 | 10.7 | 15.1 | 18.4 | 18.2 | 15.0 | 10.2 | 6.0 | 3.8 | 9.7 |
| Pluvado (mm) | 37 | 35 | 26 | 47 | 52 | 25 | 15 | 10 | 28 | 49 | 56 | 56 | 436 |
Historio[redakti | redakti fonton]
Antaŭhistorio, romiaj tempoj kaj visigotoj[redakti | redakti fonton]
_01.jpg)
La nuna teritorio de la Madrida Regiono estis loĝita ekde la Malfrua Paleolitiko, ĉefe rilate al la interriveraj valoj de Manzanares, Jarama kaj Henares, kie abundaj kaj riĉaj arkeologiaj lokoj estis eltrovitaj. Inter la plej gravaj spuroj trovitaj, oni reliefigas precipe la glason kloŝforman de Ciempozuelos, kiu donis nomon al speciala speco de ceramiko (el la komencoj de la Bronzepoko, inter 1979 a.K kaj 1970 a.K). Pentraĵoj kaj rokaj gravuraĵoj ankaŭ estis malkovritaj en La Pedriza, en la municipo Manzanares el Real, kaj en la kaverno El Reguerillo, en Patones.[9]
Dum la Roma Imperio, la regiono estis integrita en la provinco Hispania Tarraconensis, escepte de la sudokcidenta parto, en la Alberche, kiu apartenis al Luzitanio. Ĝi estis trapasita de du gravaj romiaj ŝoseoj, la24a kaj 29a vojoj (el Astorgo al Laminio) kaj la 25a (el Merido al Zaragozo), kaj havis kelkajn gravajn urbojn. La urbo Complutum (Alcalá de Henares) atingis certan gravecon ĝis la Malalta Imperio, dum Titulcia kaj Miaccum, ĉe la piedo de la montoj, elstaris kiel vojkruciĝo.[10]
En la visigota epoko, la regiono perdis ĉian gravecon. Ĝia loĝantaro disiĝis en malgrandajn vilaĝojn kaj, eĉ, Complutum malpliiĝis. Alcalá de Henares estis nomumita episkopa ĉefsidejo en la 5-a jarcento, laŭ ordono de Asturio Serrano, ĉefepiskopo de Toledo, sed ĉi tiu fakto ne sufiĉis por restarigi la perditan brilon.[11]
Al-Andalus[redakti | redakti fonton]
La duoninsula centro estis unu el la plej malplenaj regionoj de al-Andalus ĝis la 11-a jarcento, kiam ĝi ekaperis kiel milita enklavo de granda strategia graveco. La islamanoj starigis defendan sistemon de fortikaĵoj kaj gardoturoj, per kiuj ili provis haltigi la antaŭeniron de la kristanaj regnoj tra la nuna teritorio de la aŭtonoma komunumo.[12]
La teritorio estis areo sen jurisdikcio ene de la Meza Marko kun centro en Toledo, kaj en kiu estis starigitaj kelkaj al-andalusaj kasteloj aŭ fortikaĵoj (ḥuṣūn), ĉirkaŭ kelkaj el kiuj, kiel Madrido, kaj fine kreiĝis urbo.
La fortikaĵo de Majrit (Madrido) estis starigita dum nedifinita dato inter la jaroj 860 kaj 880, kiel ribato, murigita ĉirkaŭaĵo, kie komunumo kunvivis samtempe religia kaj militista, kio konsistigis la fundamentan kernon de la urbo. Baldaŭ ĝi elstaris kiel la fortikaĵo el plej granda strategia valoro en la defendado de Toledo, super Talamanca de Jarama kaj Alcalá de Henares, la aliaj du plej gravaj armeaj enklavoj de tiu defenda sistemo.[13]
Ĉirkaŭ la ĉefaj fontoj, respondecaj por defendi la riverajn vojojn de Manzanares, Jarama kaj Henares, respektive; Pluraj fortikaĵoj estis konstruitaj, kiel ekzemple en Villaviciosa de Odón, reganta la itineron de la rivero Gvadaramo.
Ankaŭ ĝi estis starigita, probable en la 10-a jarcento sub la iniciato de la umajadoj, reto de plej nordaj gardoturoj kiuj permesis la regadon de la pasejoj; de kiu estas konata la ekzisto de Venturada, El Vellón aŭ El Berrueco en la areo de Jarama aŭ Torrelodones kaj Collado de la Torrecilla en la areo de la montaro Hoyo de Manzanares. Ĉi tiuj gardoturoj estis komunikitaj inter si per fumaj signaloj, kiam okazis alarmaj situacioj.[14]
En 1083, reĝo Alfonso la 6-a prenis la urbon Madrido kaj du jarojn poste eniris en Toledon. Siaflanke, Alcalá de Henares falis en 1118, en nova aneksado de la Reĝlando Kastilio.[15]
La kristana reloĝigado[redakti | redakti fonton]
Novaj teroj konkeritaj de kristanoj diseriĝis ĉirkaŭ pluraj posedaĵoj, kiel rezulto de longa procezo de reloĝigado (11-a al 15-a jarcentoj), kiu iĝis konflikto feŭda aŭ de ekleziaj senjoroj kiuj havis la reĝajn rajtojn por la reloĝigado.[16]
Unue, en 1118 Alcalá de Henares kaj ĉiuj ĝiaj ĉirkaŭaĵoj estis rekomenkeritaj. En 1135 la regiono ricevis kompendion de leĝoj kaj foruoj, nomata Malnova Foruo. Ĉi tio parte kompensis la integriĝon de la Diocezo de Alcalá de Henares en la Ĉefepiskopejo de Toledo en 1099. En 1223, la ĉefepiskopo Rodrigo Ximénez de Rada modifis ĉi tiujn leĝojn, kio estis nomata Larĝa Foruo. Estos en 1509, kiam kardinalo Cisneros kreis novan kaj ĝisdatigitan jurisdikcion, la Nova Foruo, kiu estis valida ĝis la fino de la Malnova Reĝimo. Ĉi tiuj leĝoj donis plenan laŭleĝan aŭtonomecon al la lando Alcalá.[17]
En la 13-a tria jarcento, Madrido retenis, kiel Alcalá, juran personecon, unue per la malnova foruo kaj poste per la reĝa foruo, donita de Alfonso la 10-a en 1262 kaj ratifikita de Alfonso la 11-a en 1339. Buitrago del Lozoya, Alcalá de Henares kaj Talamanca de Jarama elstaris pro sia grava reloĝigeblo ĝis tiu jarcento.[18]
La regiono Alcalá, administra areo kie regis la antaŭe menciita jurisdikcio, estis formita en sia lasta fazo la sekvaj municipoj: Ajalvir, Camarma de Esteruelas, Daganzo de Abajo, Torrejon de Ardoz, Valdemora, Arganda, Ambite, Anchuelo, Bilches aŭ Vilches, Campo Real, Carabaña, Corpa, Los Hueros, Loeches, La Olmeda, Orusco, Perales de Tajuña, Pezuela de las Torres, Querencia, Santorcaz, Los Santos de la Humosa, Tielmes, Torres de la Alameda, Valtierra, Valmores, Valverde de Alcalá, Villar del Olmo, Valdilecha kaj Villalbilla.[19]
Ĉirkaŭ la nuna ĉefurbo de la Madrida Regiono, administra teritorio nomita Madridio, la unua ĝermo de la provinco, etendiĝas, en siaj ekstremoj, ĝis la nunaj municipoj San Sebastián de los Reyes, Cobeña, Las Rozas de Madrid estis establita en Madrido, Rivas-Vaciamadrid, Torrejón de Velasco, Alcorcón, San-Fernando de Henaro kaj Griñón.
Ĉi tiu konsilio subtenis multnombrajn procesojn kun Segovio, tiam unu el la plej influaj urboj de Kastilio, pro la regado de Manzanares el Real, vasta regiono, kiu, fine, estis cedita al la Familio Mendoza.[20]
La ĉefurbeco[redakti | redakti fonton]
La kastilia monarkio komencis montri specialan preferon por la duoninsula centro, altirita de ĝiaj abundaj arbaroj kaj teroj por ĉasado. El Pardo estis loko vizitata de reĝoj, ekde la tempo de Henriko la 3-a (14-a jarcento). Ankaŭ la Katolikaj Gereĝoj antaŭenigis la konstruadon de la Reĝa Palaco de Aranjuez. En la 16-a jarcento, San Lorenzo de El Escorial aliĝis al la listo de Reĝaj Lokoj de la nuna provinco.[21]
La vilaĝo Madrido mem, kiu formis parton de la grupo de dek ok urboj kun rajto al voĉdono en la Parlamento de Kastilio, akceptis en multnombraj okazoj la Parlamenton de la Reĝlando. Samtempe ĝi estis loĝejo de pluraj monarkoj, inter ili la imperiestro Karlo la 1-a, kiu reformis kaj etendis sian fortikaĵon. En la 16-a jarcento, la kultura fokuso aldoniĝis al la kreskanta sociopolitika influo de la regiono de la Universitato de Alcalá de Henares, kiu malfermis siajn pordojn en 1508, laŭ la ordono de la kardinalo Cisneros.[22]
En 1561, reĝo Filipo la 2-a elektis kiel ĉefurbon de sia imperio, Madridon, kio povas esti konsiderata la dua embrio - kaj eble pli decida - por la pli posta aranĝo de la provinco Madrido.
Sed ĝi ankoraŭ malproksimas de aŭtentika administra realaĵo, precipe konsiderante, ke la Ŝtato de la Malnova Reĝimo kunvivis kun la ekzisto de multaj senjorlandaj jurisdikcioj, kaj laikaj kaj ekleziaj. Inter la unuaj estis grandbienoj en granda mezuro, kiel Manzanares el Real, sub regado de la familio Mendoza, kaj aliaj el malgrandaj dimensioj, kiel ekzemple la grandbieno de Valverde de Alcalá. Inter ĉi tiuj lastaj estis monaĥaj jurisdikcioj (kiel la Monaĥejo Sankta Maria de El Paular), la sekulara pastraro (kiel la vastaj posedaĵoj de la Ĉefepiskopejo de Toledo) kaj militaj ordenoj (kazo de la Granda Enkomendo de Kastilio de la Ordeno de Santiago, kiu okupis Valdaracete, Villarejo de Salvanés kaj Fuentidueña de Tajo).
Klerismo[redakti | redakti fonton]
En la 18-a jarcento, la administraj problemoj de la teroj de Madrido ne estis ĝustigitaj, malgraŭ kelkaj provoj. En la tempo de Filipo la 5-a, la figuro de la Intendantejo estis kreita je nacia skalo, kun politika-administra potenco. Tamen, la Intendanrejo de Madrido ne solvis la radikan problemon kaj la nuna provinco restis fragmentita je pluraj posedaĵoj, kvankam la procezoj estis raciigitaj dum ekzekutado de centralizitaj projektoj.[23]
Gvadalaĥaro havis la rajton super Colmenar Viejo kaj Buitrago del Lozoya, same kiel la grandbieno Manzanares el Real, koincidante plejparte kun la nuna regiono de la Gvadarama Montaro. Segovio etendis sian regadon norde kaj okcidente de la nuna provinco Madrido, dum Toledo okupis la orienton, kun Alcalá de Henares kaj Chinchón kiel elstaraj kernoj. Sub la regadoj de Madrido dependis Casarrubios, en la nuna provinco Toledo, kaj Zorita de los Canes, en Gvadalaĥaro.
Ĉi tiu teritoria disvastiĝo influis procezojn tiel bazajn kiel la provizado de Madrido, kiu kreskigis sian loĝantaron por fariĝi la plej loĝata urbo de la monarkio. La efiko estis drasta: dum Madrido sorbis pli grandan enspezon el ĉiuj partoj de la lando, ĝia apuda teritorio, sub la rego de nobelaj familioj kaj eklezia potenco aŭ sub reĝa influo - emis malriĉiĝi, sen ajna ebleco evoluigi sociekonomian tavolon laŭ la bezonoj de la ĉefurbo.[24]
Alia problemo, kiun la ĉefurbo montris, estis la manko de infrastrukturo. La reto de ŝoseoj de la Suda Altebenaĵo havis sian centron en Toledo kaj reto devis esti kreita por garantii la provizon de la urbo. La radia strukturo de hispanaj komunikadoj devenas de la 18-a jarcento, kiu havas ĝian nervan centron en la urbo Madrido.[25]
Laŭlonge de la 18-a jarcento, la urbo Madrido transformiĝis kun grandaj urbaj verkoj, je la ritmo de la klerismaj ondoj. Ĝi elstarigas la laboron de Karlo la 3-a, kiu donis al la urbo kelkajn el ĝiaj plej belaj konstruaĵoj kaj monumentoj, kaj antaŭenigis la kreadon de sociaj, ekonomiaj kaj kulturaj institucioj, kiuj ankoraŭ pluvivas.
La urbo Madrido fermis la 18-an jarcenton kun 156 672 loĝantoj (antaŭ la ĉefurbeco, oni taksis ĉirkaŭ 15.000 loĝantojn), laŭ la censo farita en 1787, la unua, kun oficiala karaktero, kiu okazis en la urbo.[26]
El provinco al aŭtonoma komunumo[redakti | redakti fonton]
La teritorio de la Madrida Regiono proksimume atingis siajn aktualajn teritoriajn limojn en 1833 kun la divido de Hispanio en provincojn, unu el kiuj estis tiu de Madrido. En ĉi tiu divido, la provinco estis asignita al la regiono Kastilio la Nova, kiu, kiel la resto de la regionoj, konsistigis nur klasifikon, malhavante ajnan administran korpon aŭ institucion. Kune kun tiu de Madrido, la provincoj Reĝurbo, Kvenko, Gvadalaĥaro kaj Toledo estis enmetitaj en Kastilio la Nova. Ŝanĝo en la limoj de la posta provinco al la teritoria divido de 1833 frapis la malgrandan komunumon Valdeavero, el 19 km², ĝis tiam apartenanta al la provinco Gvadalaĥaro, kiu iĝis parto de la provinco Madrido en 1850.[27]
En la 20-a jarcento, dum la antaŭ-aŭtonoma procezo de la fino de la 1970-aj jaroj, en la antaŭa regiono de Kastilio la Nova, reaperis la timo, ke la specialaj ekonomiaj kaj demografiaj kondiĉoj de Madrido estus faktoro de malekvilibro, kaj fine la provinco Madrido estis starigita kiel unuprovinca aŭtonoma komunumo. Ĝi estis la lasta komunumo konstituita.
Aliflanke, la provincoj Reĝurbo, Kvenko, Gvadalaĥaro kaj Toledo (kiuj apartenis al Kastilio la Nova), kune kun tiu de Albaceto (kiu estis integrita en Murcia Regiono), konstituis la aŭtonoman komunumon Kastilio-Manĉo.
La Statuto de Aŭtonomeco de la Madrida Regiono estis aprobita la 1-an de marto 1983. La provinco Madrido formiĝis kiel aŭtonoma komunumo laŭ la Organika Leĝo 3/1983, de la 25-a de februaro (BOE 1-3-83) kaj kun la nomumado Madrida Regiono (hispane Comunidad de Madrid).[28]
La urbo Madrido estis elektita kiel la ĉefurbo de la regiono, kvankam diversaj iniciatoj aperis por ke aliaj urboj gastigu la regionan ĉefurbecon. Ĉi tiu estas la kazo de Alcalá de Henares, kiu oficiale submetis sian kandidatecon komence de la 1980-aj jaroj kaj, pli ĵuse, Getafe, kiu en 2006 anoncis sian aspiron forpreni la titolon je ĉefurbo kiun havas la urbo Madrido.[29]
Ekde ĝia naskiĝo, kvin aŭtonomaj prezidantoj estis elektitaj: Joaquín Leguina (1983-1995), de la PSOE kaj la aliaj, Alberto Ruiz-Gallardón (1995-2003), Esperanza Aguirre (2003-2012), Ignacio González (2012-2015) kaj Cristina Cifuentes (2015-2018) kaj Ángel Garrido (ekde 2018) de la Popola Partio.[30]
Registaro kaj politiko[redakti | redakti fonton]
En la procezo laŭ kiu demokratio estis restarigita en Hispanio inter 1975 kaj 1978, la naciismaj kaj regionismaj partioj premis koncedi hejman regadon al certaj teritorioj en Hispanio. La konstitucio de 1978 malfermis laŭleĝan manieron por formi aŭtonomajn komunumojn de provincoj kun komunaj historiaj kaj kulturaj ligoj. Kvankam la provinco Madrido apartenis al la kultura kaj historia regiono de Kastilio, la aliaj provincoj rifuzis inkludi Madridon en siajn aŭtonomajn teritoriojn kaj, fine, al ĝi estis donita aŭtonomeco kiel ununura provinca komunumo per la 144a artikolo de la konstitucio. kiu deklaris escepton al la menciita regulo en la kreado de aŭtonomaj komunumoj se ĝi estis la "nacia intereso". La Madrida Regiono estis kreita en 1982 post la ellaborado de Statuto de Aŭtonomeco, poste aprobita de la Ĝenerala Kortumo de Hispanio.[31]
Ĉiuj aŭtonomaj komunumoj estas organizitaj politike ene de parlamenta sistemo; tio estas, la plenuma branĉo de registaro - konata kiel "prezidanto" en la kazo de la Madrida Regiono - dependas de la rekta subteno de la leĝdona povo, kies membroj elektas lin de plimulto.
La Statuto de Aŭtonomeco de Madrido estas la fundamenta organika leĝo kune kun la hispana konstitucio. La Statuto de Aŭtonomeco establas, ke la registaro de la komunumo praktikiĝas tra la Madrida Regiono, formita de:
- La Asembleo de Madrido, rekte elektita korpo, reprezentas la popolon de Madrido kaj praktikas la leĝdonan povon de la komunumo en aprobo kaj kontrolado de la buĝeto kaj en kunordigo kaj kontrolo de la agoj de la registaro. La sidejo de la Asembleo situas en Madrido, en la distrikto Ponto de Valjeko. La membroj de la leĝdona povo (nuntempe 129) estas elektitaj per proporcia reprezentado kun fermitaj-dividitaj listoj kaj 5% balot-listo en unu sola regiona ĉirkaŭaĵo. La balotadoj sekvas la normalan balotan kalendaron starigitan por plej multaj aŭtonomaj komunumoj (escepte de Katalunio, Eŭskio, Galegio kaj Andaluzio). La sola escepto al ĉi tio okazis en 2003, en kiu pro la rifuzo de du socialistaj deputitoj obei la partian disciplinon post la balotadoj de majo, malhelpis la formadon de la registaro. Sekve, novaj elektoj okazis en oktobro, ekster la establita voĉdona kalendaro. La lastaj elektoj okazis la 26an de majo 2019.[32]
- La prezidanto de la Madrida Regiono estas la supera reprezentanto de la regiono kaj la ordinara reprezentado de la ŝtato. Ĝi prezidas kaj gvidas la agadojn de la regiona registaro, nomumas kaj eksigas la vicprezidantojn kaj ministrojn (konsilistoj), kiuj laŭigas plenuman kabineton. La investado de la regiona prezidanto, kiu estas nomumita kiel kandidato de la Prezidanto de la Asembleo inter ĝiaj membroj post plenumado de konsultoj, estas voĉdonita de kvalifikita plimulto de la parlamento kaj tiam formale nomumita de la Reĝo per Reĝa Dekreto. La sidejo de la Prezidanteco estas la Reĝa Poŝt-Oficejo situanta ĉe la Pordo de la Suno en la centro de Madrido. Ekde 2018, la regiona prezidanto estis Ángel Garrido, de la Popola Partio (PP).[33]
La Registaro de Madrido estas la institucio, kiu gvidas la politikon kaj la plenumajn kaj administrajn povojn de la Regiono. La reganta Konsilio de Registaro konsistas el la Prezidanto, la Vicprezidanto (supozante aldonajn kompetentecojn) kaj sep pliajn konsilistojn.[34]
Teritoria organizo[redakti | redakti fonton]
Municipoj[redakti | redakti fonton]
La Madrida Regiono estas organizita teritorie je 179 municipoj kaj je 78418 unuopaj loĝantaroj. Ĝi havas 2,2% el la totalaj municipoj kiuj konsistigas la hispanan teritorion (8125). Ĝi estas la dudek-tria hispana provinco laŭ nombro de municipoj kaj estas iomete super la mezumo, ĉirkaŭkalkulata je 162 municipoj per provinco (Burgoso havas la plej grandan nombron de municipaj terminoj kun 371 municipoj, kaj Las Palmas estas la provinco, kiu havas malpli.[35]
La mezuma areo de la municipoj de Madrido estas 44,8 km², mezumo laŭ kiu grandaj osciladoj kaŝiĝas. La plej ampleksa el ili estas Madrido, kunaĵo de urbetoj kaj vilaĝoj aneksita, inter 1948 kaj 1954, la limaj municipoj de Chamartín de la Rosa, Fuencarral, Barajas, Pardo, Hortaleza, Canillas (iama municipo), Canillejas, Vicálvaro, Vallecas, Villaverde, Carabanchel Alto, Carabanchel Bajo kaj Aravaca, nun konvertitaj en distriktojn aŭ kvartalojn.
La kvin plej grandaj municipaj areoj estas Madrido, kun 605,8 km²; Aranjuez, kun 189,1 km²; Colmenar Viejo, kun 182.6 km²; Rascafría, kun 150,3 km²; kaj Manzanares el Real, kun 128,4 km². La plej malgrandaj estas Casarrubuelos, kun 5,3 km²; La Serna del Monte, kun 5,4 km²; Pelayos de la Presa, kun 7,6 km²; Madarcos, kun 8,5 km²; kaj Torrejón de la Calzada, kun 9,0 km².[36]
Komarkoj[redakti | redakti fonton]
Kontraste kun aliaj aŭtonomaj komunumoj, la Madrida Regiono malhavas komarkojn kun administra graveco. Tamen, iuj aŭtonomaj institucioj difinis 19 malsamajn areojn bazitajn sur geografia kaj sociodemografia homogena kriterio, kiuj prenas sian nomon el la ĉefaj punktoj kaj la ĉefaj riveroj de la regiono. Ĝia valideco estas limigita al turismaj antaŭenigoj aŭ al agrikulturaj dividoj.[37]
La metropola areo de Madrido eĉ ne estas laŭleĝe difinita, malgraŭ ĝia socia, demografia kaj ekonomia graveco kaj la bezonoj kiuj, en terminoj de infrastrukturoj, urboplanado aŭ transporto, la municipoj situantaj sub la influ-areo de la ĉefurbo.
La klasifiko, kiu atingis pli altan nivelon de efektivigo, preparita de la Ĝenerala Direkto pri Turismo, establas ok ĉefajn distriktojn kaj forlasas la metropolan areon de Madrido sur la marĝeno: Norda Montaro, Okcidenta Montaro, Komarko Las Vegas, Gvadarama Baseno, Alta Baseno de Manzanaro, Baseno de Meza Ĥaramo, Baseno de Henaro kaj Suda Komarko.
Populare, la lokanoj klasifikas sian regionon de la influaj areoj laŭ la nomo de la ses radiaj aŭtovojoj, kiuj trairas la provincon. Tiu, kiu artikulacias ĉirkaŭ la A-2 ricevas la neoficialan nomon Koridoro de Henaro.[38]
La foresto de administra mallongigo estas konsekvenco de la konformiĝo de la metropola areo de Madrido tra la dudeka jarcento kaj, precipe, en ĝia dua duono. La progresema enplantado de ĉi tiu nova realaĵo malklarigis la profilon de la historiaj regionoj de Madrido, kiuj estas listigitaj sube: Valo de Lozoya, Gvadarama montaro, Somosierra, Valo de Alberĉo (kun Toledo), Manzanares el Real, La Sagra, (kundividita kun Toledo), Lomo de Casarrubios, komarko de Alcalá, kun du subkomarkoj: Alcarria de Alcalá kaj La Campiña (kundividita kun Gvadalaĥaro), Alcarria de Chinchón kaj Cuesta de las Encomiendas.[39]
Demografio[redakti | redakti fonton]
Loĝantaro[redakti | redakti fonton]
La Madrida Regiono estas la tria plej loĝata en Hispanio, post Andaluzio kaj Katalunio, kaj la plej loĝata provinco, kun 6.369.167 loĝantoj. Loĝdenso estas 779.36 loĝ/km2, multe pli alta ol la nacia mezumo de 91,3 loĝ/km2. Loĝdenso estas laŭ la municipo mem; La Madrida Regiono havas densecon de 5.160,57 loĝ/km², dum kiu la Norda Montaro havas densecon de loĝantaro de malpli ol 9,9 loĝ/km2. La vasta plimulto de la loĝantaro vivas en la ĉefurbo kaj ĝia metropola areo, kiu estas la plej loĝata en Hispanio.[40]
Madrido ankaŭ havas la plej grandan loĝantaran densecon en Hispanio. Ĝiaj loĝantoj ĉefe koncentriĝas en la ĉefurbo (kiu estas la hispana urbo kun la plej alta loĝantaro) kaj en serio de municipoj (Móstoles, Alcalá de Henares, Fuenlabrada, Leganés, Alcorcón, Getafe, Torrejón de Ardoz kaj Alcobendas), male en kamparaj areoj kun malaltaj loĝdensoj. Ĝiaj civitanoj havas diversajn originojn, kaj Madrido estas la provinco kun la plej alta nombro de loĝantoj ekster sia teritorio kaj kun la plej granda fremda loĝantaro (13,32%). Ĝi estas fokuso de altiro por tiuj, kiuj migras pro dungado. Loĝantaro en Madrido ŝuldiĝas ĉefe al la alveno de fremduloj.[41]
Dum la plej granda parto de ĝia historio, la Madrida Regiono estis abunde plej katolika, kun minoritataj judaj kaj islamaj komunumoj. La Madrida Regiono estas la eŭropunia regiono kun la plej alta meza vivdaŭro ĉe naskiĝo. La meza vivdaŭro estis 82.2 jaroj por viroj kaj 87.8 por inoj en 2016.
Enmigrintoj[redakti | redakti fonton]
.jpg)
Madrido ekde la 1950-aj kaj la 1960-aj jaroj iĝis grava industria centro, kiu altiris signifan nombron da enmigrintoj el malpli evoluintaj regionoj de la lando kaj ankaŭ (ekde la fruaj 1990-aj jaroj) de aliaj landoj. Laŭ la censo de NIS de 2005, la regiono havas 13,09% da eksterlandanoj, kvin poentojn super la hispana mezumo (8.47%).[42]
Ĉirkaŭ 53,00% el nehispaniaj loĝantoj estas iberamerikanoj, 18,36% el ne-eŭropuniaj landoj, 9,27% el Nord-Afriko, 9,21% de la Eŭropa Unio, Afriko 3.59% subsahara 3.36% el orienta Azio kaj Filipinoj 1.03%. Laŭ nacieco, la plej grava estas la ekvadoranoj (unu 22,23% el totala eksterlanda loĝantaro), Rumanio (12,35%), Kolombio (9.30%), Maroko (8.91%) kaj Peruo (5.03%).
La ĉefurbo konsistigas 58,5% el la enmigrinta loĝantaro kiu rezidas en la regiono. Sekvita de Alcalá de Henares (3.7%), Móstoles (2.5%), Fuenlabrada (2.3%), Leganés (2.2%), Getafe (2.1%), Torrejón de Ardoz (2.1%), Alcobendas (1.7%) kaj Coslada (1,3%). Laŭ relativaj terminoj, urboj kiel Fresnedillas de la Oliva, Gargantilla del Lozoya y Pinilla de Buitrago, Lozoya, Pelayos de la Presa aŭ Zarzalejo nunaj enmigrintaj proporcioj inter 20% kaj 33%.[43]
Plej loĝataj municipoj[redakti | redakti fonton]
| N.º | Municipo | Loĝantaro | N.º | Municipo | Loĝantaro | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Madrido | 3 223 334 | 11 | Las Rozas de Madrid | 95 550 | |||||
| 2 | Móstoles | 207 095 | 12 | San Sebastián de los Reyes | 87 724 | |||||
| 3 | Alcalá de Henares | 193 781 | 13 | Pozuelo de Alarcón | 86 172 | |||||
| 4 | Fuenlabrada | 193 586 | 14 | Rivas-Vaciamadrid | 85 893 | |||||
| 5 | Leganés | 188 425 | 15 | Coslada | 81 860 | |||||
| 6 | Getafe | 180 747 | 16 | Valdemoro | 74 745 | |||||
| 7 | Alcorcón | 169 502 | 17 | Majadahonda | 71 785 | |||||
| 8 | Torrejón de Ardoz | 129 729 | 18 | Collado Villalba | 63 074 | |||||
| 9 | Parla | 128 256 | 19 | Aranjuez | 59 037 | |||||
| 10 | Alcobendas | 116 037 | 20 | Arganda del Rey | 54 554 | |||||
| Fonto: Nacia Instituto de Statistiko (Hispanio) (2018) | ||||||||||
.jpg)
_Plaza_de_Cervantes.png)
Ekonomio[redakti | redakti fonton]
_17.jpg)
Madrido estas la aŭtonoma komunumo kun la plej altaj enspezoj en Hispanio je € 31.004 en 2014 - signife super la nacia mezumo kaj antaŭ Eŭskio (€ 29.683), Navaro (28,124 €) kaj Katalunio (€ 26,996). En tiu jaro, la MEP-kresko estis 1.0%. Madrido havas MEP de € 219,8 miliardoj ekde 2009; ĉi tio estas la dua en Hispanio nur superata de Katalunio, kie regiona MEP atingis € 230.4 miliardojn sed antaŭ la plej granda hispana regiono, Andaluzio (€ 167,4 miliardoj).[44]
En 2005, la Madrida Regiono estis la ĉefa ricevanto de eksterlandaj investoj en la lando, kun 34,3% de la totalo. La regiono rangas en la 34-a loko inter ĉiuj eŭropaj regionoj (taksitaj en 2002), kaj 50-a inter la plej konkurencaj urbaj kernaj regionoj en la mondo, antaŭ Barcelono kaj Valencio, la aliaj du plej grandaj metropolaj areoj de Hispanio. La forto de la ekonomio de la regiono estas ĝia malalta senlabora indico, ĝia alta investado pri scienca esplorado, ĝia alta evoluo kaj la aldonitaj servoj en ĝi plenumitaj. Ĝiaj malfortaj punktoj inkluzivas la malaltan investadon pri novaj teknologioj de la informado kaj malegaleca dungado inter viroj kaj virinoj.[45]
La servaj, konstruaj kaj industriaj sektoroj elstaras en la komerca produktema strukturo de Madrido. Laŭ la Centra Direktorio de Entreprenoj de la NIS, la aktivaj komercoj de Madrido staras en la tria loko laŭ numeroj je la 1-a de januaro 2006. La aktivecoj kun la plej multaj aktivaj entreprenoj estas aliaj komercaj agadoj, podetala komerco, konstruado, pogranda komerco, hotela akceptado, nemoveblaĵoj, transportado kaj dukta transporto.[46] Madridaj niveloj de industrio metis ĝin en kvara loko en Hispanio. La jenaj areoj superregas laŭ komercaj nombroj: eldonaj kaj grafikaj artoj, fabrikado de metalaj produktoj (krom maŝinaro kaj ekipaĵo), fabrikado de mebloj kaj aliaj produktaj dindustrioj, vesta industrio kaj haŭta industrio kaj manĝaĵa industrio.[47] La provinco ankaŭ havas pli altan koncentriĝon de altaj kaj meznivelaj teknologiaj agadoj kaj servoj ol la resto de Hispanio. Ĉi tio okazas en la sekvaj areoj: fabrikado de oficeja maŝinaro kaj IT-ekipaĵo; fabrikado de elektronikaj produktoj, fabrikado de radiaj ekipaĵoj kaj aparatoj; Fabrikado de kuracaj, medicinaj, precizaj, optikaj kaj aliaj aparatoj; poŝto kaj telekomunikadoj; IT-agadoj; kaj esplorado kaj evoluo.[48]
La senlabora indico situis ĉe 13,3% en 2017 kaj estis pli malalta ol la nacia mezumo.
Agrikulturo kaj brutaro[redakti | redakti fonton]
La agrikultura-brutara sektoro havas relative malaltan pezon ene de la regiona ekonomio (apenaŭ 0,2% de la MEP). Tamen ĝi havas absolutajn grandojn tre similajn al tiuj de la apudaj provincoj, aspekto kiu estas aparte grava se oni konsideras, ke la Madrida Regiono okupas pli malgrandan areon kaj inkluzivas gravan metropolan areon, kiu malpliigas la rimedojn de ĉi tiu sektoro.
La agrikulturo de Madrido ankaŭ havas gradon de diverseco multe pli granda ol tiu de la apudaj provincoj. Ĉi tio estas konsekvenco de la tri unuoj de reliefo, kiuj difinas la fizikan medion de la regiono kaj kiuj permesas ekziston de arbaroj, paŝtejoj, kultiveblaj zonoj de seka tero, vitejoj, olivarbaroj kaj irigaciitaj fruktoj kaj legomoj en relative malgranda areo, kun du areoj de speciala agado: la montaraj regionoj kaj la interriveraj valoj.
Malgraŭ ĝia potencialo, la agrikultura-brutara sektoro en Madrido regresas, antaŭ la ekspansio de la metropola areo kaj antaŭenpuŝo de aliaj agadoj, kiaj konstruado. En 1985, estis 251.498 hektaroj da kultivita tero, en 2001 la kultivata produktiva areo malpliiĝis al 199 687 hektaroj.
Servoj[redakti | redakti fonton]
La terciara sektoro estas, sen dubo, la plej grava en la ekonomio de Madrido, en kiu ĝi reprezentas preskaŭ 77% (procento de la MEP). Ĝia kresko en 2006 estas 3,5%, laŭ la NIS. Ĝia graveco estas donita de la establado en la regiono de la plej multaj grandaj kompanioj en la lando, kaj naciaj kaj eksterlandaj, kiuj, krom ilia specifa pezo, generas reton da servoj ĉirkaŭ ili.
La provinco koncentras la plej grandan volumon de novaj teknologiaj kompanioj, kiel Indra, Everis, Ericsson, Lucent Technologies, Telefónica, Microsoft kaj IBM. Ĉi tiu decidis en 2005 establi en la ĉefurbo sian novan sidejon por Eŭropo, Afriko kaj Mezoriento.
Turismo aperis kiel unu el la plej prosperaj ekonomiaj agadoj en la regiono. En januaro 2007, la urbo Madrido havis 511 892 klientojn en siaj hotelaj establoj, konfirmante ĝin kiel la turisma loko kun la plej granda nombro da vojaĝantoj kaj tranoktoj en Hispanio.
Pli specife, oni devas reliefigi la gravecon atingitan de komerca turismo. En ĉi tiu subsektoro, Feria de Madrid, IFEMA, ludas transcendan rolon. Ĉi tiu institucio estas la kreaĵo de la plej gravaj foiroj kaj ekspozicioj en la lando, kelkaj el kiuj estas inter la unuaj en la eŭropa kontinento, kiel SIMO aŭ Fitur. La instalaĵoj de IFEMA, en la Kampo de la Nacionoj, proksime al Parko Johano karlo la 1-a, estas la plej vizitata loko en la tuta komunumo, super monumentoj kiel la Prado-Muzeo aŭ la Monaĥejo de San Lorenzo de El Escorial. Ĝi havis 3,8 milionojn da vizitantoj en 2006.
En alia ordo, la inaŭguro de la novaj terminaloj T4 kaj T4S de la Internacia Flughaveno Baraĥo, kun avangarda dezajno kaj kun alta kapablo de operacioj, solidigas siajn instalaĵojn kiel unu el la plej gravaj en la mondo kaj kiel pordo al Eŭropo el Latinameriko. Nuntempe ĝi estas la kvina flughaveno en Eŭropo laŭ pasaĝera volumo.
Transporto[redakti | redakti fonton]
Aero[redakti | redakti fonton]
b.jpg)
Madrido estas servita de la Internacia Flughaveno Baraĥo. Baraĥo estas la ĉefa centro de Iberia Airlines kaj sekve servas kiel ĉefa enirejo al la Iberia duoninsulo el Eŭropo, Ameriko kaj la resto de la mondo. Nuntempaj pasaĝeraj volumenoj etendas pli ol 52 milionojn da pasaĝeroj jare, metante ĝin en la 10 plej gravaj okupitaj flughavenoj en la mondo. Ĉiujara pliiĝo proksimas al 10%, nova kvara terminalo estis konstruita. Ĝi multe reduktis prokrastojn kaj duobligis la kapaciton de la flughaveno al pli ol 70 milionoj da pasaĝeroj jare. Du pliaj dromoj ankaŭ estis konstruitaj, igante Baraĥon plene funkciantan kvar-droman flughavenon.[49]
Fervojoj[redakti | redakti fonton]
Proksimaĵoj Madrido estas la fervoja servo kiu servas al Madrido, la ĉefurbo de Hispanio kaj ties metropola areo. Ĝi estas funkciigita de Proksimaĵoj Renfe, la antaŭa monopolo de fervojaj servoj en Hispanio. La sistemo estas konata pro tio, ke ĝi estis la celo de la atombomboj de la 11-a de marto 2004 en Madrido. La atakoj deĉenigis malgrandan redukton de la loĝantoj de la sistemo, sed ĝi daŭre estas la plej uzata kaj plej profita el la transportaj servoj en Hispanio. La tuta longo estas 339,1 km.
La fervoja sistemo de Hispanio, la Red Nacional de Ferrocarriles Españoles (Renfe), funkciigas la vastan plimulton de la fervojoj de Hispanio. En Madrido, la ĉefaj fervojaj terminaloj estas Atocha sude kaj Chamartín en la nordo.
Alta rapida trajno[redakti | redakti fonton]
La krona juvelo de la jardeko de konstruado de infrastrukturoj en Hispanio estas la hispana fervoja reto, Alta Velocidad Española (AVE). Nuntempe, ambicia plano inkluzivas la konstruadon de 7.000 kilometra reto, centrita en Madrido. La ĝenerala celo estas, ke ĉiuj gravaj provincaj urboj estu ne pli ol kvar horojn for de Madrido kaj ne pli ol ses horojn for de Barcelono. Ekde la jaro 2008, trajnoj de alta rapideco ligas Madridon (Atoĉa trajnstacidomo) kun Sevilo, Malago, kaj Toledo sude, Valencio, Albaceto, Kvenko kaj Alakanto oriente, kaj kun Zaragozo, Taragono, Ĝirono, Ilerdo, Huesko kaj Barcelono en la nordoriento. AVE-trajnoj ankaŭ alvenas al Segovio, Valadolido, Zamoro kaj Leono.[50]
Metroo[redakti | redakti fonton]
Servanta la loĝantaron de la urbo de proksimume ses milionoj, la metroo de Madrido estas unu el la plej ampleksaj kaj plej rapide-kreskantaj metroaj retoj en la mondo.[51][52] Kun la aldono de buklo servanta antaŭurbojn al Madrida sudokcidento "Metrosur", ĝi nun estas la dua plej granda metroa sistemo en Okcidenta Eŭropo, dua nur post metroo de Londono.[53] En 2007, la metroa sistemo de Madrido pligrandiĝis, kaj ĝi nuntempe kuras pli ol 322 kilometrojn da linio.[54] La provinco Madrido ankaŭ estas servata de vasta fervoja reto nomita Proksimaĵoj.[55]
Metro-kotizoj estas reguligitaj de la Regiona Konsorcio de Transportoj de Madrido kune kun kotizoj por Proksimaĵoj, busa transporto kaj malpeza metroo.
Amaskomunikiloj[redakti | redakti fonton]
.jpg)
Madrido estas la ĉefa aŭtonoma komunumo de Hispanio en la amaskomunikila sektoro, ne nur laŭ nombro de kompanioj, sed ankaŭ laŭ spezoj. Ĝi koncentras la ĉefajn radio-televidajn grupojn, ambaŭ operaciantojn kaj produktantojn, kaj la gazetaron. Plejparto de la informadaj agentejoj de la lando, inkluzive Agencia EFE, ankaŭ estas bazitaj en la aŭtonoma komunumo.[56]
En la regiono estas la Grupo PRISA, posedanto de El País, ĵurnalo de pli granda nacia disvastigo kaj vendado, kun 2 182 000 ĉiutagaj legantoj tra tuta Hispanio (oktobro 2006 ĝis majo 2007), laŭ la Ĝenerala Esploro de Amaskomunikiloj (EGM). Same, PRISA estas akciulo de Cadena SER, kiu ĉefgvidas la hispanajn elsendojn, kiu atingas akumulitan spektantaron de 4.643.000 ĉiutagaj aŭskultantoj.[57]
Gestevisión Telecinco,[58] la unua televida operatoro en la lando pri reklam-investado kaj nombro da spektantoj, ankaŭ sidejas en la Madrida Regiono. Ĉi tiu kompanio ekspluatas la elsendojn de Telecinco, la plej vidita televidkanalo en Hispanio inter 2004 (22,1% de la porcioj) kaj 2008 (18,1%). Globomedia, kies sidejo estas en la distrikto Fuenkaralo, estas la plej grava aŭdvida produktista kompanio en elsendaj horoj en televido. Ĝi estas ankaŭ tiu, kiu produktas pli grandan nombron da fikciaj serioj kaj unu el la posedantoj de la televidreto La Sexta.[59]
La regiono havas du publikajn aŭtonomajn televidkanalojn,[60] kiuj dependas de la ento Radio Televisión Madrid, integrita en la Federacio de Aŭtonomaj Radiaj kaj Televidaj Organizoj. Telemadrid komencis siajn elsendojn en 1989 kaj en 2005 komenciĝis La Otra.[61] Fine de la 1990-aj jaroj, Telemadrid, kune kun la kataluna TV3, ĝi iĝis la aŭtonomia komunuma televido kun plej granda spektantaro de la lando, kun superaj agoj ĝis 20%. En la lasta monato de 2008, Telemadrid atingis 10.7% da spektado, dum La Otra atingis 0,3%.[62]
Turisma kaj arta heredaĵoj[redakti | redakti fonton]
La sektoro turismo fariĝis unu el la plej prosperaj agadoj de la ekonomio de Madrida Regiono. La regiono ricevis 8 651 891 turistojn en 2006, 9,41% pli ol la antaŭa jaro. Kun ĉi tiu cifero, la plej alta en la historio de madrida turismo, la regiono superis la nombron de vizitantoj de landoj kiel Brazilo, Kroatio, Svislando aŭ Egiptio.[63]
La Madrida Regiono aldonas diversan kulturan, muzean kaj libertempan proponon al ĝia historia-arta heredaĵo. Ĉi tiu bazo turisma kompletigas kun malsamaj infrastrukturoj destinitaj kapti la nomitan komercan turismon, unu el la subsektoroj kiuj spertis plej grandan kreskon de la kvanto de vizitantoj.
La regiono havas tri mondajn heredaĵojn de Unesko: la Monaĥejo kaj Reĝa Loko de San Lorenzo de El Escorial, la Kultura Pejzaĝo de Aranjuez kaj la Universitato kaj historia loko de Alcalá de Henares.
.jpg)
Festivaloj kaj tradicioj[redakti | redakti fonton]
La Madrida Regiono festas sian tagon la 2-an de majo, memore de la heroaj agoj, kiuj kaŭzis la Militon de Sendependiĝo, en 1808. Ĝi havas fortan institucian karakteron.
Inter la plej elstaraj festoj en la regiono, elstaras la taŭroj. La festado de la taŭroj en la Madrida Regiono estas deklarita Valoro de Kultura Intereso. La Festoj de Sankta Isidoro, okazantaj en majo en la monumenta placo de Las Ventas, estas unu el la plej interesaj eventoj en la taŭro-mondo.
.jpg)
Aliflanke, la areoj de San Sebastián de los Reyes estas konsideritaj kiel la dua plej grava en Hispanio, post tiuj de Sanferminoj en Pamplono. Ĝiaj originoj fontas en la 16-a jarcento.
La urbo Alcalá de Henares havas tri festojn deklaritajn Regiona Turisma Intereso: ĝia Sankta Semajno, Don Juan Tenorio kaj Cervanta Oktobro. Ĝi ankaŭ havas iujn Foirojn kaj Popularajn Festojn, kiuj devenas de 1184, la patronaj sanktuloj Sanktaj infanoj la 5an kaj 6an de aŭgusto, la patronaj festoj de la Virgulino de la Valo la trian dimanĉon de septembro, Sankta Antono en januaro kaj Sankta Lucia en decembro .
Madrido gastigas la feston de la geja fiero kun praviga kaj distra karaktero. Ĝi estas unu el la plej multaj en la mondo, altirante pli ol unu milionon da partoprenantoj ĉiun jaron.[64]
Kuirarto[redakti | redakti fonton]
La fundamentoj de la regiona kuirarto de Madrido troviĝas en la 16a jarcento, kiam reĝo Filipo la 2a proklamis Madridon kiel sian ĉefurbon, el du malsamaj niveloj: tiu de la aristokratio kaj tiu de la popolaj klasoj. De la dua venas la torto el leporo, kiu, malgraŭ ĝia humila deveno, fariĝis unu el la plej aprezitaj pladoj de la nobelaro dum la jarcentoj postaj al la ĉefurbeco.[65]
De la deknaŭa jarcento, la unuaj gastejoj, modernaj manĝejoj kaj restoracioj aperis en la urbo Madrido (la fama Lhardy, ankoraŭ funkcianta, fondita en 1839), kaj kafejoj kaj dolĉaĵvendejoj, kiuj transprenas la malnovajn tavernojn. La malfermo de ĉi tiuj establoj mildigas la diferencojn inter ĉi tiuj du niveloj kaj komencas konkeri tion, kion hodiaŭ oni kosideras la kuirarto de Madrido. El ĉi tiu epoko datiĝas la pladoj kiel la kocido la soldaditos de Pavía, la besugo a la madrileña, la potaje de vigilia aŭ la bartolillos.[66]
En la 20a kaj 21a jarcentoj, la kuirarto de Madrido kuniĝas kun la renovigaj kaj eksperimentaj tendencoj de la kataluna kaj eŭska kuirartoj. En la nunaj restoracioj en Madrido, la plej tradiciaj manĝaĵoj kaj la plej avangardaj kreaĵoj kunekzistas, en diversaj manifestacioj (aŭtora kuirarto, fuzia kuirarto, krea kuirarto, ktp.), En tio, kio konsistigas unu el la plej prestiĝaj kuirartoj de Hispanio. Al tio aldoniĝas la trinkejoj, gastejoj kaj tavernoj, kiuj subtenas la kulturon de la tapoj, la popularaj kalmaraj sandviĉoj kaj porciaĵoj; kaj la ekzisto de multaj internaciaj kaj regionaj restoracioj, specialigitaj en aliaj kuirartoj en Hispanio.[67]
Sporto[redakti | redakti fonton]
Piedpilko akaparas la sportan intereson de la lokanoj, kiel en la resto de Hispanio. Fakte, Madrido estis unu el la unuaj lokoj kie la piedpilkado estis enkondukita en Hispanio, kun la starigo en 1879 de klubo pri kriketo kaj piedpilkado.[68] La Madrida Regiono estas la organizanto de la Sub-17 Monda Junulara Ĉampioneco je internacia nivelo kaj estas reprezentita de regionaj teamoj.[69]
La regiono havas tri teamojn kun granda tradicio kaj entuta efiko, la Real Madrid (fondita en 1902), la Atlético de Madrid (fondita en 1903) kaj Rayo Vallecano (fondita en 1924), al kiuj ili estas kunmetitaj per la CD Leganés, fondita en 1928, kaj la Getafe Club de Fútbol (fondita en 1946), kiu pridisputis la sudon de Madrido.[70]
.jpg)
Edukado[redakti | redakti fonton]
En la 21 distriktoj de la urbo Madrido estas 520 infanvartejoj (98 publikaj kaj 422 privataj), 235 publikaj bazlernejoj, 106 mezlernejoj, 309 privataj lernejoj kaj 24 eksterlandaj centroj. En la 43 municipoj de la oriento de la Madrida Regiono ekzistas 180 infanvartejoj (78 publikaj kaj 102 privataj), 138 publikaj primaraj kaj mezaj lernejoj, 51 mezlernejoj kaj 28 privataj lernejoj. En la 40 municipoj de la norda regiono de Madrido ekzistas 180 infanvartejoj (78 publikaj kaj 102 privataj), 78 publikaj lernejoj por frua infanaĝo kaj primara edukado, 23 mezlernejoj, 23 privataj lernejoj kaj 8 eksterlandaj centroj. En la 29 municipoj de la okcidenta zono de la Madrida Regiono estas 177 infanvartejoj (42 publikaj kaj 135 privataj), 78 publikaj bazlernejoj, 32 malĉefaj lernejoj, 53 privataj lernejoj kaj 11 eksterlandaj centroj. En la 39 municipoj de la suda regiono de Madrido estas 258 infanvartejoj (121 publikaj kaj 137 privataj), 234 publikaj lernejoj por antaŭlerneja kaj primara edukado, 103 mezlernejaj institutoj kaj 77 privataj lernejoj.
Universitatoj[redakti | redakti fonton]
En la Komunumo de Madrido estas entute dek kvar universitatoj, el kiuj ses estas publikaj. La unua universitato en la teritorio estis la Komplutensa Universitato, fondita en 1499 en Alcalá de Henares (heredanto de la antaŭa Centra Universitato kaj Universitato de Madrido), la Politeknika Universitato de Madrido, la Aŭtonoma Universitato de Madrido, la Universitato de Alcalá, la Universitato Reĝo Johano Karlo kaj la Universitato Karlo la 3-a de Madrido.[71]
_DavidDaguerro_95331.jpg)
-Escuela_Polit%C3%A9cnica_Superior_1.JPG)
Esperanto en la Madrida Regiono[redakti | redakti fonton]
Esperanto-movado ekzistas en Madrido, ĉefurbo de la Madrida Regiono, kie troviĝas la sidejo de la Hispana Esperanto-Federacio. En la ĉefurbo ekzistas Madrida Esperanto-Liceo[72] kaj en Fuenlabrado, urbo en la sudo de la regiono ankaŭ funkcias la Fuenlabrada Esperanto-Ligo[73], fondita post sukceso de esperanto-lecionoj en oficiala ŝtata lingvolernejo. Madrido estis sidejo de multnombraj renkontiĝoj kaj kongresoj, inter kiuj la 53-a Universala Kongreso en 1968, la hispanaj naciaj kongresoj (70-a Hispana Kongreso en San Lorenzo de El Escorial en 2011, la 78-a Hispana Kongreso en la urbo Madrido en 2018 kune kun la 51-a ILEI-kongreso kaj en 2013, la 86-a SAT-Kongreso. En esperanto aperis turisma broŝuro en la 1980-aj jaroj nomata Madrido kaj ĝiaj ĉirkaŭaĵoj.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- http://www.madrid.org Retejo de la Madrida Regiono
- http://www.madrid.es Paĝaro de la urbestraro de Madrido
| |
|---|---|
|
| |
.svg){kind=small}
Notoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Organika Leĝo 3/1983, de la 25a de februaro, de la Statuto de Aŭtonomeco de la Madrida Regiono. Artikolo 1; punkto 2: «La Comunidad Autónoma de Madrid se denomina Comunidad de Madrid.» (La aŭtonoma komunumo de Madrido nomiĝas "Madrida Regiono")
- ↑ La capitalidad de Madrid, determinante en la conformación de la provincia
- ↑ Historia de la Comunidad de Madrid (hispane). Guía España. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Paisaje Cultural de Aranjuez Patrimonio Mundial. Paisaje Cultural de Aranjuez fue declarado Patrimonio Mundial por la UNESCO en Helsinki el 14 de diciembre de 2001.. Alirita 2019-06-01.
- ↑ [http://www.e-lecciones.net/atlas/espana/comadrid.php
- ↑ Temperatura máxima absoluta en la Comunidad de Madrid. Arkivita el la originalo je 29an de septembro 2007. Alirita 28an de junio de 2007.
- ↑ Valores climatológicos normales en Cuatro Vientos. Arkivita el la originalo je 29an de septembro 2007. Alirita 21-an de junio 2007.
- ↑ Unidades de relieve de la Comunidad de Madrid
- ↑ El origen prehistórico de nuestra región desde los valles de Manzanares y Jarama. Alirita 2019-06-01.
- ↑ El comienzo de nuestra prehistoria. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Las teorías más antiguas. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Araba origino de Madrido. El Madrid Musulmán. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Araba origino de Madrido. Muralla y Almudaina. Defensa y ciudad en Mayrit. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Araba origino de Madrido. El nombre de Madrid y los viajes de agua. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Araba origino de Madrido. Muralla y Almudaina. Defensa y ciudad en Mayrit. Alirita 2019-06-01.
- ↑ La caída del Califato. Alirita 2019-06-01.
- ↑ La conformación territorial de la actual provincia de Madrid. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Repoblación cristiana de Madrid. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Conquista de Madrid y tiempos de incertidumbre. Alirita 2019-06-01.
- ↑ la población madrileña durante los siglos XII, XIII y XIV. Repoblación cristiana del territorio de la provincia de Madrid. Alirita 2019-06-01.
- ↑ «La creciente influencia política de Madrid en la Baja Edad Media y el Renacimiento.»
- ↑ «Convivencia del Estado del Antiguo Régimen con jurisdiciones señoriales, tanto laicas como eclesiásticas.»
- ↑ Desarticulación administrativa de la actual provincia de Madrid, a través de su cartografía.
- ↑ Origen de la red radial de las comunicaciones españolas, con Madrid como centro
- ↑ Temperatura mínima absoluta en la Comunidad de Madrid. Alirita 28a de junio de 2007.
- ↑ Precipitación máxima en 24 horas en la Comunidad de Madrid. Arkivita el la originalo je 29a de septembro 2007. Alirita 28a de junio 2007.
- ↑ Bazoj de la provinca divido de Hispanio de la 19a jarcento}}
- ↑ Getafe, sopiras gastigi la ĉefurbecon de la Madrida Regiono
- ↑ Ley 2/1983, de 23 de diciembre, de la bandera, escudo e himno de la Comunidad de Madrid
- ↑ Teksto de la statuto de aŭtonomeco de Madrido, hispane
- ↑ Ley de administración local de la Comunidad de Madrid
- ↑ Comarcas de la Comunidad de Madrid en amerc.es
- ↑ Presupuestos consolidados (iniciales) de las CC.AA.
- ↑ «La deuda de las comunidades autónomas aumentó un 31,7% en 2010.»
- ↑ «Esperanza de vida en la Comunidad de Madrid.»
- ↑ Contrastes demográficos de la Comunidad de Madrid. Arkivita el la originalo je 28an de septembro 2007. Alirita 22a de junio 2007.
- ↑ Joaquín Leguina, presidente de la Comunidad de Madrid, p. 1. Cisneros (17a de junio 1983).
- ↑ "Ruiz-Gallardón estará dos años en la Casa Rosa por las obras de Sol", El País, 20an de februaro 1998. Kontrolita 4an de majo 2019.
- ↑ Leguina: "La autonomía fue un invento, pero beneficioso para Madrid". Madridiario (29a de novembro 2013). Alirita 4an de majo 2019.
- ↑ Origen y evolución de la Asamblea de Madrid
- ↑ EL CASERÓN DE SAN BERNARDO
- ↑ Vicepresidencias y Consejerías de la Comunidad de Madrid
- ↑ La Real Casa de Correos, sede de la Presidencia de la Comunidad de Madrid
- ↑ Los fondos documentales de la Diputación Provincial de Madrid. Archivo Regional de la Comunidad de Madrid (1a de marto 2015). Alirita 4a de majo 2019.
- ↑ [1]
- ↑ Municipios con mayor renta per cápita de la Comunidad de Madrid
- ↑ Municipios con menor renta per cápita de la Comunidad de Madrid
- ↑ Informe Plataforma de seguimiento de la Estrategia de Lisboa: puntos fuertes y débiles de la economía madrileña
- ↑ Crecimiento económico de la Comunidad de Madrid. Arkivita el la originalo je 28an de septembro 2007. Alirita 22a de junio 2007.
- ↑ Public transport in Madrid in Spain: spain.info in english. Alirita 18an de aŭgusto 2016.
- ↑ SBASE compra a Metro Madrid 73 coches usados CAF 6000 para la línea B (29 July 2013).
- ↑ enelSubte.com. Metro de Madrid despacha los primeros CAF 6000 (28an de januaro 2014). Alirita 18an de aŭgusto 2016.
- ↑ Metro de Madrid Figures. Metro de Madrid. Alirita 5an de julio 2015.
- ↑ enelSubte.com. Planearían renovación masiva de flota en la línea B (20an de majo 2013). Alirita 18an de aŭgusto 2016.
- ↑ name="metromadrid"Metro de Madrid registró en 2017 el mayor aumento de viajeros desde 2000, con un 7,22 %. Metro de Madrid. Alirita 10an de majo 2018.
- ↑ «El diario madrileño El País, el periódico más leído en España.»
- ↑ «La Cadena SER, radicada en Madrid, es líder de audiencia.»
- ↑ «Kinépolis tiene la sala de cine más grande del mundo.»
- ↑ «Telecinco, cadena que tiene su sede en Madrid, es líder en inversión publicitaria.»
- ↑ Pluraj aŭtoroj (2006) El Anuario de la Televisión 2005/06. GECA. ISBN 978-84-935363-0-5
- ↑ «Madrid, comunidad pionera de la televisión en España con el arranque de TVE.»
- ↑ Las primeras emisiones radiofónicas de España tuvieron lugar en Madrid
- ↑ La Comunidad de Madrid, referente del turismo internacional con más de 8,6 millones de turistas en 2006.
- ↑ 50 AÑOS DE STONEWALL. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Besugo a la madrileña. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Platos típicos de Madrid. Potaje de garbanzos. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Bocadillo de calamares. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Esperanza Aguirre anuncia la creación de una Consejería de Deportes en junio de 2007
- ↑ «El Anillo verde ciclista de Madrid tiene un trazado de 64,2 km.». Arkivita el la originalo je 25a de julio 2011. Alirita 22a de novembro 2009.
- ↑ «Esperanza Aguirre anuncia la creación de 1.400 km de carril-bici.»
- ↑ Universidades de Madrid. Dirección General de Universidades e Investigación. Comunidad de Madrid. Alirita 29a de januaro 2018.
- ↑ Madrida Esperanto-Liceo. Alirita 2019-06-01.
- ↑ Fuenlabrada Esperanto-Ligo. Alirita 2019-06-01.
