Amoniako

Amoniako
Plata kemia strukturo de amoniako
Tridimensia strukturo de amoniako
Alternativa(j) nomo(j)
Hidrogena nitrido Trihidrogena nitrido Nitrogena trihidrido
Kemia formulo	NH3
CAS-numero-kodo	7664-41-7
ChemSpider kodo	217
PubChem-kodo	222
Merck Index	14,492
Fizikaj trajtoj
Aspekto	senkolora gaso kun akra odoro
Molmaso	17.03 g·mol−1
Denseco	0.769 kg m3
Fandpunkto	−77.73 °C
Bolpunkto	−33.34 °C
Refrakta indico	$n_{761}^{20}$ 1,3327
Ekflama temperaturo	11 °C
Memsparka temperaturo	651 °C
Acideco (pKa)	32.5
Acideco (pKb)	4.75
Solvebleco	Akvo: 47% (0 °C) 31% (25 °C) 18% (50 °C)
Solvebleco	Tute miksebla en kloroformo, etero, etanolo kaj metanolo
Mortiga dozo (LD50)	350 mg/kg (buŝe)
Sekurecaj Indikoj
Risko	R10 R11 R19 R20 R23/24/25 R50 R67
Sekureco	S7 S9 S16 S26 S36/37 S61
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero Xn Noca por la sano
GHS etikedigo de kemiaĵoj
GHS Signalvorto	Toksa kaj koroda gaso
GHS Damaĝo-piktogramo
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H221, H280, H314, H331, H400
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P210, P261, P273, P280, P310, P310, P305+351+338
Krom kiam indikite, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Amoniako (NH₃) estas senkolora, pikodora gaso, plej simpla kombinaĵo de nitrogeno kaj hidrogeno. Ĝi estas bazmaterialo por multaj N-kombinaĵoj. Ĝin produktis unuafoje Joseph Priestley en 1774, la konsiston difinis Claude Louis Berthollet en 1785.

Amoniako tre bone solviĝas en akvo, dume estiĝas lesiva solvaĵo, amoniaka hidroksido. En akva solvaĵo, ĝi estas pli reakciema kaj reagas kun multaj materialoj. Amoniako estas facile fluidigebla en media temperaturo, per granda premo, je −33 °C. Ties vaporiĝado fortiras energion el la medio (1377 ĵulo je gramo); pro tio oni uzas ĝin en glaciŝrankoj kaj aerreguliloj kiel malvarmigaĵon.

Industria amoniak-produktado okazas grandparte per la Haber–Bosch-sintezo el elementoj. Krom tio estiĝas amoniako eĉ kiel kromprodukto de koakso-produktado.

Uzado

Oni uzas amoniakon plej ofte kiel kemian sterkon. Oni uzas ĝin kiel fluidigitan gason rekte en la grundon aŭ en formoj de amonia nitrato, amonia fosfato aŭ aliaj amoniaj saloj.

En la teksindustrio, oni uzas ĝin por produktado de sintezaj fibroj, ekz. nilono aŭ rajono, kolorigado kaj sengrasigo de kotono, lano aŭ silko. Krom tio oni uzas ĝin kiel katalizilon dum produktado de bakelito kaj aliaj sintezaj rezinoj. Pli gravas, ke amoniako neŭtraligas la acidajn kromproduktojn dum naftorafinado. Ĝi malhelpas koaguliĝon de la kruda latekso dum gumproduktado.

Amoniako estas bazmaterialo ankaŭ por la sodoproduktado de Solvay kaj la azotacida produktado de Ostwald.

Ĝi estas uzata en diversaj metalurgiaj metodoj, ĉar nitridigo de la alojitaj lamenoj fortigas la surfacan durecon.

Ĉar ĝi estas facile liverebla kaj malkombinebla, oni uzas ĝin por veldado kiel fonton de atoma oksigeno.

Nitrogenhavaj kombinaĵoj

Neorganikaj Nitrogenaj derivaĵoj
HNO	Nitrokzilo	N2O5.4 SO3. 3 H2O	Nitrosulfata acido
HNO2	Nitrita acido	3 HCl . 1 HNO3	Reĝakvo
HNO3	Nitrata acido	NO	Nitrata oksido
H2N2O2	Hiponitrita acido	NO2	Nitrata nitrita oksido
H3N	Nitrida acido	N2O	Nitrita oksido
NH3	Amoniako	N2O3	Dunitrogena trioksido
HN3	Hidrazoata acido	N2O5	Dunitrogena kvinoksido

Kombinaĵoj

• Amonia bisulfato
• Amonia bisulfito
• Amonia heksaciano-ferato
• Amonia heksakloro-fosfato
• Amonia magnezia fosfato
• Amonia paravolframato
• Amonia pirosulfito
• Amonia tiosulfato
• Amonio
• Kloramino

Vidu ankaŭ

• Kombinaĵoj de hidrogeno
• Procezo Haber
• Senanimigo
• Sodamido