Unesko

Flago de Unesko

Emblemo de UNESCO

Unesko (Unuiĝint-Naciara Edukada, Scienca kaj Kultura Organizo, angle United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) estas organizaĵo de la Unuiĝintaj Nacioj por edukado, scienco kaj kulturo.

Unesko fondiĝis la 16-an de novembro 1945. Ĝi havas centran oficejon en Parizo, Francio, kaj 73 sub-oficejojn en diversaj partoj de la mondo.

Ĝia konstitucio adoptiĝis dum la Londona Konferenco en novembro de 1945 kaj efektiviĝis la 4-an de novembro 1946, kiam 20 ŝtatoj deponis akceptilojn.

Unesko nun havas 188 membrajn ŝtatojn kaj 6 kunrilatajn ŝtatojn.

La ĉefa celo de Unesko estas kontribui al paco kaj sekureco en la mondo per instigi kunlaboradon inter nacioj per edukado, scienco, kulturo kaj komunikado por antaŭenigi universalan respekton por justeco, por la regado de juro, kaj por homaj rajtoj kaj fundamentaj liberecoj, kiuj estas konfirmitaj por la popoloj de la mondo, sendepende de raso, sekso, lingvo, aŭ religio, laŭ la Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj. Unesco aukaŭ kontribuas al daŭripova disvolviĝo kaj protektado de endanĝerigitaj lingvoj.

Ĝeneralaj Direktoroj

Elektoj por la renovigo de la posteno de Ĝenerala Direktoro okazis en Parizo el la 7a al la 23a de Septembro 2009. Ok kandidatoj konkurencis por la posteno, kaj 58 landoj voĉdonis por ili. La Plenuma Konsilio kunvenis el la 7a al la 23a de Septembro, kaj voĉdonis komence de la 17a. Irina Bokova estis elektita nova Ĝenerala Direktoro.

La listo de Ĝeneralaj Direktoroj de UNESCO ekde ties establo en 1946 estas la jena:

Julian Sorell Huxley, unua ĝenerala direktoro de Unesko

Nr	Ĝeneralaj Direktoroj	Lando	Tenure
1	Julian Huxley	Britio	1946–1948
2	Jaime Torres Bodet	Meksiko	1948–1952
3	John Wilkinson Taylor	Usono	provizore 1952–1953
4	Luther Evans	Usono	1953–1958
5	Vittorino Veronese	Italio	1958–1961
6	René Maheu	Francio	provizore 1961, 1961–1974
7	Amadou-Mahtar M'Bow	Senegalo	1974–1987
8	Federico Mayor Zaragoza	Hispanio	1987–1999
9	Koïchiro Matsuura	Japanio	1999–2009
10	Irina Bokova	Bulgario	2009–...

Ĝenerala Konferenco

Tiu estas la listo de sesioj de la Ĝenerala Konferenco de UNESCO okazintaj ekde 1946:

Sesio	Location	Jaro	Direktorita	Lando
1.	Paris	1946	Léon Blum	Francio
2.	Mexico City	1947	Manuel Gual Vidal	Meksiko
3.	Beirut	1948	Hamid Bey Frangie	Libano
1. eksterordinara	Paris	1948
4.	Paris	1949	Ronald Walker	Aŭstralio
5.	Florence	1950	Count Stefano Jacini	Italio
6.	Paris	1951	Howland Sargeant	Usono
7.	Paris	1952	Sarvepalli Radhakrishnan	Barato
2. eksterordinara	Paris	1953
8.	Montevideo	1954	Justino Zavala Muñiz	Urugvajo
9.	New Delhi	1956	Maulana Abul Kalam Azad	Barato
10.	Paris	1958	Jean Berthoin	Francio
11.	Paris	1960	Akale-Work Abte-Wold	Etiopio
12.	Paris	1962	Paulo de Berrêdo Carneiro	Brazilo
13.	Paris	1964	Norair Sissakian	Hispanio
14.	Paris	1966	Bedrettin Tuncel	Turkio
15.	Paris	1968	Willian Eteki-Mboumoua	Kameruno
16.	Paris	1970	Atilio Dell'Oro Maini	Argentino
17.	Paris	1972	Toru Haguiwara	Japanio
3. eksterordinara	Paris	1973
18.	Paris	1974	Magda Jóború	Hungario
19.	Nairobi	1976	Taaita Toweett	Kenjo
20.	Paris	1978	Napoléon LeBlanc	Kanado
21.	Belgrade	1980	Ivo Margan	Zambio
4. eksterordinara	Paris	1982
22.	Paris	1983	Saïd Tell	Jordanio
23.	Sofia	1985	Nikolaï Todorov	Bulgario
24.	Paris	1987	Guillermo Putzeys Alvarez	Gvatemalo
25.	Paris	1989	Anwar Ibrahim	Malajzio
26.	Paris	1991	Bethwell Allan Ogot	Kenjo
27.	Paris	1993	Ahmed Saleh Sayyad	Jemeno
28.	Paris	1995	Torben Krogh	Danio
29.	Paris	1997	Eduardo Portella	Brazilo
30.	Paris	1999	Jaroslava Moserova	Ĉeĥio
31.	Paris	2001	Ahmad Jalali	Irano
32.	Paris	2003	Michael Omolewa	Niĝerio
33.	Paris	2005	Musa bin Jaafar bin Hassan	Omano
34.	Paris	2007	George N. Anastassopoulos	Grekio
35.	Paris	2009	Davidson Hepburn	Bahamoj
36.	Paris	2011	Katalin Bogyay	Hungario
37.	Paris	2013	Hao Ping	Ĉinio
38.	Paris	2015	Stanley Mutumba Simataa	Namibio
39.	Paris	2017

Esperanto

Universala Esperanto-Asocio estas la sola Esperanto-organizo en konsulta partnereco kun Unesko. Parto de tiu kunlaboro rilatas al tradukado de dokumentoj al Esperanto por pli vasta diskonigo, ekzemple la Unesko-kuriero, legebla en Esperanto ekde 2017.

Rezolucioj

Unesko faris plurajn rezoluciojn rilate al Esperanto - interalie en 1954 en Montevideo kaj en 1985 en Sofio, ambaŭ laŭ klopodoj de UEA. La rezolucion de 1993 survojigis la Radikala Partio.

La signifon de la rezolucioj oni taksas malsame. István Ertl opinias, ke "se ni volus revui ĉiujn konkretajn atingojn kiujn ni povas danki al la rezolucioj de Montovideo kaj Sofio - de libroeldonoj ĝis konferencoj kaj subvencioj -, ni povus plenigi paĝojn." Ankaŭ Kalle Kniivilä esprimas sin pozitive: "Antaŭ 50 jaroj la Esperanto-movado post longa laborado atingis unu el siaj plej grandaj venkoj ĝis nun." Tion komentas Sten Johansson per: "Vantaĵo de vantaĵoj, ĉio estas vantaĵo!"

Rezolucio de 1954 (Montevideo)

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Rezolucio de Montevideo.

La rezolucio akceptita de la oka sesio de la Ĝenerala Asembleo, la 10-an de decembro 1954, sekve de kelkjara kampanjo kunordigita de UEA, precipe de ĝia estrarano Ivo Lapenna.

„ IV.4.422 La Ĝenerala Konferenco, diskutinte la Raporton de la Ĝenerala Direktoro pri la Internacia Peticio favore al Esperanto: IV.4.4221 Notas la rezultojn atingitajn per Esperanto sur la kampo de la internaciaj intelektaj interŝanĝoj kaj por la proksimigo de la popoloj de la mondo; IV.4.4222 Rekonas, ke tiuj rezultoj respondas al la celoj kaj idealoj de Unesko; IV.4.4223 Notas, ke pluraj Ŝtatoj-Membroj informis pri sia preteco enkonduki aŭ ampleksigi la instruadon de Esperanto en siaj lernejoj aŭ superaj edukaj institucioj, kaj petas tiujn Ŝtatojn-Membrojn informadi la Ĝeneralan Direktoron pri la rezultoj atingitaj sur tiu kampo; IV.4.4224 Komisias la Ĝeneralan Direktoron sekvi la kurantan evoluon en la uzado de Esperanto en scienco, edukado kaj kulturo, kaj tiucele kunlabori kun Universala Esperanto-Asocio en aferoj koncernantaj ambaŭ organizaĵojn. ”

Rezolucio de 1985 (Sofio)

La rezolucio XI.4.4.218 akceptita en la 23-a sesio de la Ĝenerala Konferenco de Unesko la 8-an de novembro 1985 okaze de la 36-a plena seanco.

„ 11.11 - Festado de la centjariĝo de Esperanto. La Ĝenerala Konferenco, Konsiderante, ke ĝi en sia sesio de 1954, okazinta en Montevideo, per la rezolucio IV.1.422-4224 notis la rezultojn, atingitajn pere de la internacia lingvo Esperanto sur la kampo de internaciaj intelektaj interŝanghoj kaj reciproka kompreniĝo inter la popoloj de la mondo, kaj agnoskis, ke tiuj kongruas kun la celoj kaj idealoj de Unesko, Memorigante, ke Esperanto intertempe faris konsiderindan progreson kiel ilo de kompreniĝo inter popoloj kaj kulturoj de malsamaj landoj, penetrante en la plimulton de la regionoj de la mondo kaj la plimulton de la homaj agadoj, Agnoskante la grandajn eblecojn, kiujn Esperanto prezentas por la internacia kompreniĝo kaj la komunikado inter popoloj de malsamaj naciecoj, Notante la tre gravan kontribuon de la Esperanto-movado, kaj precipe de la Universala Esperanto-Asocio, al la disvastigado de informoj pri la agado de Unesko, same kiel ĝian partoprenon en tiu agado, Konscia pri la fakto, ke en 1987 oni festos la centjariĝon de la ekzisto de Esperanto, 1. Gratulas la Esperanto-movadon okaze de ĝia centa datreveno ; 2. Petas la Ĝeneralan Direktoron daŭre sekvi kun atento la evoluon de Esperanto kiel rimedo por plibonigi la komprenon inter malsamaj nacioj kaj kulturoj ; 3. Invitas la Ŝtatojn-Membrojn marki la centjariĝon de Esperanto per konvenaj aranĝoj, deklaroj, eldono de specialaj poŝtmarkoj kaj simile, kaj instigi al la enkonduko de studprogramo pri la lingvo-problemo kaj pri Esperanto en siaj lernejoj kaj siaj institucioj de supera edukado ; 4. Rekomendas al la internaciaj neregistaraj organizaĵoj aliĝi al la festado de la centjariĝo de Esperanto kaj pristudi la eblecon utiligi Esperanton kiel rimedon por disvastigi inter siaj membroj ĉiajn informojn, inkluzive de tiuj pri la agado de Unesko. ”

Rezolucio de 1993 (malsukcesa nova provo)

27 C/DR.373 de 15.11.1993

Ĉar la enhavo ne alportis ion novan kompare kun la du antaŭaj rezolucioj,tiu tria rezolucio ne atingis la tagordon de la Ĝenerala Konferenco.

„ La Ĝenerala konferenco, Memorigante la Rekomendon pri Edukado por Internacia Kompreniĝo, Kunlaboro kaj Paco de 1974 kaj la Rekomendojn de la internacia Kongreso pri Paco en la mensoj de la Homoj (Yamoussoukro, Ebura Bordo, 1989), Konsiderante la fundamentan rolon kiun lingva komunikado alirebla por ĉiuj povas ludi en la antaŭenigo de paco kaj de interpopola kompreniĝo, Memorigante la rezolucion IV.1.4.422-4224, per kiu la Ĝenerala Konferenco de 1954 en Montevideo rekonis "la rezultojn atingitajn per Esperanto sur la kampo de la internaciaj intelektaj interŝanĝoj kaj por la proksimigo de la popoloj de la mondo" kaj rekonis "ke tiuj rezultoj respondas al la celoj kaj idealoj de Unesko", Memorigante la rezolucion 11.11, per kiu la dudek-tria sesio de la Ĝenerala Konferenco de Unesko petis la Ĝeneralan Direktoron plu sekvi "kun atento la evoluon de Esperanto kiel rimedo por plibonigi la komprenon inter malsamaj nacioj kaj kulturoj" kaj invitis la Ŝtatojn-Membrojn "instigi al la enkonduko de studprogramo pri la lingvo-problemo kaj pri Esperanto en siaj lernejoj kaj siaj institucioj de supera edukado", Konsiderante krome ke, en la kadro de lastatempaj stukoj pri aŭtomata tradukado, ekzamenado de la speciala rolo kiun povas ludi lingvo kiel Esperanto povas montriĝi aparte grava, Petas la Ĝeneralan Direktoron konsideri la rezultojn atingitajn de la movado disvastiganta Esperanton: (a) en la Sinteza raporto pri ellaborado de instruprogramoj, pri trejnado de instruistoj kaj pri novigoj en la kampo de edukado por internacia kompreniĝo, paco, homaj rajtoj kaj demokratio, (b) en la redaktota manlibro pri gvidaj principoj por komunikado de pac-valoroj, Petas tiucele la Ŝtato-membrojn raporti pri la agado plenumita kiel sekvo de la rezolucio 11.11 de 1985, precipe koncerne la studprogramojn pri Esperanto kaj iliajn rezultojn. ”

Varoj kaj servoj

• UNESDOC - Enhavas ĉirkaŭ 146.000 kompletajn dokumentojn de UNESCO publikigitaj de 1945, kaj ankaŭ datumetojn el la kolektoj de la librejo de UNESCO kaj dokumentejoj en Ofickampoj kaj Institutoj.
• IDAMS - programpakaĵo por enmeti kaj analizi numerajn datumojn kiuj estas konstruataj, prizorgataj kaj disvastigataj de UNESCO. La originala pakaĵo estis komerca programo, sed UNESCO iniciatis projekton por havigi ĝin malfermitkoda.

Vidu ankaŭ

• Monda heredaĵo de Unesko

Bibliografio

• Lapenna, Ivo 1971 : UNESKO 25-jara, Esperanto, 791 (11), p. 181 - 183

Eksteraj ligiloj

• La TTT-ejo de Unesko (angle, france, hispane, ruse, arabe, kaj ĉine)
• Monda heredaĵo
• ESPERANTO KAJ INTERNACIAJ ORGANIZAĴOJ Rezolucioj kaj proponoj, ĉefe ĉe Ligo de Nacioj, Unesko kaj UN.