Unesko

Unesko
UNESCO
Flago de Unesko
tipo	Faka organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj
celo	edukado, scienco kaj kulturo
fondodato	16-an de novembro 1945
sidejo	Place de Fontenoy, Parizo, Francio
estro	Audrey Azoulay
buĝeto	653 milionoj da dolaroj
lingvoj	angla, araba, ĉina, franca, hispana, rusa
Retejo	https://unesco.org
twitter	https://twitter.com/unesco/
ĝisdatigo	2017-12-10

Emblemo de Unuiĝintaj Nacioj

Unesko (Organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj por Edukado, Scienco kaj Kulturo) estas la eduka, scienca kaj kultura organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj. La Esperanta mallongigo naskiĝis el la mallongigo de la anglalingva nomo United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization kaj plene enradikiĝis en tiu formo.

Unesko estis fondita la 16-an de novembro 1945. Ĝi havas centran oficejon en Parizo, Francio, kaj 73 sub-oficejojn en diversaj partoj de la mondo. Ĝia konstitucio adoptiĝis dum la Londona Konferenco en novembro de 1945 kaj efektiviĝis la 4-an de novembro 1946, kiam 20 ŝtatoj deponis akceptilojn.

En 2017, Unesko havas 195 membro-ŝtatojn kaj 11 observantoj.

La ĉefa celo de Unesko estas kontribui al paco kaj sekureco en la mondo per kunlaborado inter nacioj per edukado, scienco, kulturo kaj komunikado por antaŭenigi universalan respekton por justeco, por la regado de juro, kaj por homaj rajtoj, fundamentaj liberecoj Kai toleremo, kiuj estas konfirmitaj por la popoloj de la mondo, sendepende de raso, sekso, lingvo, aŭ religio, laŭ la Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj. Unesko ankaŭ kontribuas al daŭripova disvolviĝo kaj protektado de endanĝerigitaj lingvoj.

La ĉefaj organoj de Unesko

Ĝenerala Konferenco

Tiu estas la listo de sesioj de la Ĝenerala Konferenco de Unesko okazintaj ekde 1946:

Sesio	Location	Jaro	Direktorita	Lando
1.	Paris	1946	Léon Blum	Francio
2.	Meksik-urbo	1947	Manuel Gual Vidal	Meksiko
3.	Beirut	1948	Hamid Bey Frangie	Libano
1. eksterordinara	Paris	1948
4.	Paris	1949	Ronald Walker	Aŭstralio
5.	Florenco	1950	Count Stefano Jacini	Italio
6.	Paris	1951	Howland Sargeant	Usono
7.	Paris	1952	Sarvepalli Radhakrishnan	Barato
2. eksterordinara	Paris	1953
8.	Montevideo	1954	Justino Zavala Muñiz	Urugvajo
9.	New Delhi	1956	Maulana Abul Kalam Azad	Barato
10.	Paris	1958	Jean Berthoin	Francio
11.	Paris	1960	Akale-Work Abte-Wold	Etiopio
12.	Paris	1962	Paulo de Berrêdo Carneiro	Brazilo
13.	Paris	1964	Norair Sissakian	Hispanio
14.	Paris	1966	Bedrettin Tuncel	Turkio
15.	Paris	1968	Willian Eteki-Mboumoua	Kameruno
16.	Paris	1970	Atilio Dell'Oro Maini	Argentino
17.	Paris	1972	Toru Haguiwara	Japanio
3. eksterordinara	Paris	1973
18.	Paris	1974	Magda Jóború	Hungario
19.	Nairobi	1976	Taaita Toweett	Kenjo
20.	Paris	1978	Napoléon LeBlanc	Kanado
21.	Belgrade	1980	Ivo Margan	Zambio
4. eksterordinara	Paris	1982
22.	Paris	1983	Saïd Tell	Jordanio
23.	Sofia	1985	Nikolaï Todorov	Bulgario
24.	Paris	1987	Guillermo Putzeys Alvarez	Gvatemalo
25.	Paris	1989	Anwar Ibrahim	Malajzio
26.	Paris	1991	Bethwell Allan Ogot	Kenjo
27.	Paris	1993	Ahmed Saleh Sayyad	Jemeno
28.	Paris	1995	Torben Krogh	Danio
29.	Paris	1997	Eduardo Portella	Brazilo
30.	Paris	1999	Jaroslava Moserova	Ĉeĥio
31.	Paris	2001	Ahmad Jalali	Irano
32.	Paris	2003	Michael Omolewa	Niĝerio
33.	Paris	2005	Musa bin Jaafar bin Hassan	Omano
34.	Paris	2007	George N. Anastassopoulos	Grekio
35.	Paris	2009	Davidson Hepburn	Bahamoj
36.	Paris	2011	Katalin Bogyay	Hungario
37.	Paris	2013	Hao Ping	Ĉinio
38.	Paris	2015	Stanley Mutumba Simataa	Namibio
39.	Paris	2017	Zohour Alaoui	Maroko

Ĝeneralaj Direktoroj

La listo de Ĝeneralaj Direktoroj de Unesko ekde ties establo en 1946 estas la jena:

Julian Sorell Huxley, unua ĝenerala direktoro de Unesko

Nr	Ĝeneralaj Direktoroj	Lando	Mandato
1	Julian Huxley	Britio	1946–1948
2	Jaime Torres Bodet	Meksiko	1948–1952
3	John Wilkinson Taylor	Usono	provizore 1952–1953
4	Luther Evans	Usono	1953–1958
5	Vittorino Veronese	Italio	1958–1961
6	René Maheu	Francio	provizore 1961, 1961–1974
7	Amadou-Mahtar M'Bow	Senegalo	1974–1987
8	Federico Mayor Zaragoza	Hispanio	1987–1999
9	Koïchiro Matsuura	Japanio	1999–2009
10	Irina Bokova	Bulgario	2009–2017
11	Audrey Azoulay	Francio	2017–

Plenumkomitato de Unesko

La Plenumkomitato de Unesko estas la estra parto de Unesko. Ĝi enhavas 58 elektitajn anojn, po duono ĉiu nepara jaro, el la ŝtatanoj por kvarjara mandato. La Prezidanto de la Plenumkomitato estas elektita el la delegitoj de la ŝtatanoj por dujara mandato.

Sidejo en Parizo

Maketo de la ĉefa sidejo de Unesko en Parizo

Ekde sia fondiĝo en 1946, Unesko havas sian sidejon en Parizo.

De 1946 ĝis 1958 ĝia sidejo estis en hotelo Majestic (nun hotelo Peninsula) en la 16a distrikto.

Ekde 1958, Unesko havas propran sidejon kiu troviĝas 7 place de Fontenoy en la 7a distrikto. Tie troviĝas la ĝenerala sekretario kaj konferenco-centro.

Ekde 1967, je distanco de kelkaj centoj da metroj aldoniĝis krom-sidejo en la 15a distrikto (1 rue Miollis).

• M10 Ségur

Monda heredaĵo de Unesko

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Monda heredaĵo de Unesko.

La Monda Heredaĵo de Unesko konsistas el la monda 'kulturheredaĵo' de Unesko kaj la monda 'naturheredaĵo' de Unesko. Ĝi enhavas hom-kreitajn resp. naturajn objektojn, kiuj meritas specialan protekton. Bazo por tiu protekto estas konvencio de Unesko decidita en 1972 en Stokholmo, kiu ekvalidis en 1975.

Por esti akceptita en la mondheredaĵon objekto devas elstari en almenau unu el jenaj ses kriterioj:

• Unika arta valoro
• Granda kultura influo al iu regiono aŭ epoko
• Ekstrema malofteco aŭ granda aĝo
• Ekzempla valoro por certa arta evoluo
• Modela reprezentado de arkitektura epoko
• Signifo rilate al elstaraj ideoj aŭ historie gravaj personoj

Unufoje jare la Mondheredaĵa Komitato de Unesko kunvenas por decidi pri novaj heredaĵoj kaj diskuti la staton de jamaj. En 2013 ekzistas 981 heredaĵoj en 160 landoj:

• el ili 759 estas kulturaj kaj 193 naturaj heredaĵoj,
• 29 estas ambaŭkategoriaj,
• 44 estas en la "ruĝa listo" de speciale minacataj monumentoj.

Unesko-Kuriero

Kovrilo-paĝo de la 2-a numero, 2017-07/09

Unesko-Kuriero estas trimonata eldonaĵo de la Unuiĝintaj Nacioj, kies celoj estas diskonigi la idealojn de Unesko speciale pri la dialogoj inter kulturoj. Ĝi estas eldonita de 1948, sed de 2012 pro financaj problemoj la eldono ĉesis. Danke al monhelpo de Ĉinio, la Unesko-Kuriero denove aperas papere kaj elektroniko de 2017 en la ses oficialaj lingvoj de Uniĝintaj Nacioj (angla, araba, ĉina, franca, hispana, rusa) kaj en la portugala kaj en Esperanto. La elektronika versio de la gazeto elŝuteblas el la oficiala retejo de Unesko.

Kiel tradicie la Kuriero dediĉas siajn numerojn al specifa interesa temo. Tio videblas en la listo sube en Eksteraj ligiloj. Ekzemple "Kuriero" dediĉis sian numeron n-ro 1 de januaro-marto 2019 al la temo de indiĝenaj lingvoj okaze de la proklamo de 2019 kiel Internacia Jaro de Indiĝenaj Lingvoj. Kelkaj el ties artikoloj temas pri kiel la diversaj indiĝenaj komunumoj frontas la minacojn de la klimata ŝanĝo pere de tradicia sciaro.

Unesko kaj NROj

Unesko kunlaboras kun multe da ne-registara organizaĵoj per la Ligkomitato inter Unesko kaj NRO, kies prezidanto estas Philippe Beaussant.

Tiu ligkomitato organizas la sekvajn eventojn :

Statutaj Internaciaj Konferencoj, ĉiun duan jaron

Ekzemple en 2017 la temo estis : « Ŝanĝu vian pensmanieron, ne la klimaton »

NRO Internaciaj Forumoj

Ekzemple la 8a forumo okazas la 7-8ajn de decembro 2017 en sidejo en Parizo kaj la temo estas : "Tutmonda varmiĝo".

Okaze de la Ĝenerala Konferenco ĝi zorgas pri spaco, kie estas prezentadetoj kaj debatoj kun NROj.

Unesko kaj Esperanto

Du Esperanto-organizoj estas en rilato kun Unesko tra la Ligkomitato inter Unesko kaj NRO.

• Universala Esperanto-Asocio estas statute en konsulta partnereco kun Unesko. Parto de tiu kunlaboro rilatas al tradukado de dokumentoj al Esperanto por pli vasta diskonigo, ekzemple la Unesko-Kuriero, legebla en Esperanto ekde 2017.

• ILEI estas observanto.

Rezolucioj

Unesko faris du rezoluciojn rilate al Esperanto - interalie en 1954 en Montevideo kaj en 1985 en Sofio, ambaŭ laŭ klopodoj de UEA. La rezolucion de 1993 survojigis la Radikala Partio.

La signifon de la rezolucioj oni taksas malsame. István Ertl opinias, ke "se ni volus revui ĉiujn konkretajn atingojn kiujn ni povas danki al la rezolucioj de Montovideo kaj Sofio - de libroeldonoj ĝis konferencoj kaj subvencioj -, ni povus plenigi paĝojn." Ankaŭ Kalle Kniivilä esprimas sin pozitive: "Antaŭ 50 jaroj la Esperanto-movado post longa laborado atingis unu el siaj plej grandaj venkoj ĝis nun." Tion komentas Sten Johansson per: "Vantaĵo de vantaĵoj, ĉio estas vantaĵo!"

Rezolucio de 1954 (Montevideo)

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Rezolucio de Montevideo.

La rezolucio akceptita de la oka sesio de la Ĝenerala Asembleo, la 10-an de decembro 1954, sekve de kelkjara kampanjo kunordigita de UEA, precipe de ĝia estrarano Ivo Lapenna kaj de Tibor Sekelj, internacie konata antropologo.

„ IV.4.422 La Ĝenerala Konferenco, diskutinte la Raporton de la Ĝenerala Direktoro pri la Internacia Peticio favore al Esperanto: IV.4.4221 Notas la rezultojn atingitajn per Esperanto sur la kampo de la internaciaj intelektaj interŝanĝoj kaj por la proksimigo de la popoloj de la mondo; IV.4.4222 Rekonas, ke tiuj rezultoj respondas al la celoj kaj idealoj de Unesko; IV.4.4223 Notas, ke pluraj Ŝtatoj-Membroj informis pri sia preteco enkonduki aŭ ampleksigi la instruadon de Esperanto en siaj lernejoj aŭ superaj edukaj institucioj, kaj petas tiujn Ŝtatojn-Membrojn informadi la Ĝeneralan Direktoron pri la rezultoj atingitaj sur tiu kampo; IV.4.4224 Komisias la Ĝeneralan Direktoron sekvi la kurantan evoluon en la uzado de Esperanto en scienco, edukado kaj kulturo, kaj tiucele kunlabori kun Universala Esperanto-Asocio en aferoj koncernantaj ambaŭ organizaĵojn. ”

Rezolucio de 1985 (Sofio)

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Unesko Rezolucio 23C/11.11.

La rezolucio XI.4.4.218 akceptita en la 23-a sesio de la Ĝenerala Konferenco de Unesko la 8-an de novembro 1985 okaze de la 36-a plena seanco.

„ 11.11 - Festado de la centjariĝo de Esperanto. La Ĝenerala Konferenco, Konsiderante, ke ĝi en sia sesio de 1954, okazinta en Montevideo, per la rezolucio IV.1.422-4224 notis la rezultojn, atingitajn pere de la internacia lingvo Esperanto sur la kampo de internaciaj intelektaj interŝanghoj kaj reciproka kompreniĝo inter la popoloj de la mondo, kaj agnoskis, ke tiuj kongruas kun la celoj kaj idealoj de Unesko, Memorigante, ke Esperanto intertempe faris konsiderindan progreson kiel ilo de kompreniĝo inter popoloj kaj kulturoj de malsamaj landoj, penetrante en la plimulton de la regionoj de la mondo kaj la plimulton de la homaj agadoj, Agnoskante la grandajn eblecojn, kiujn Esperanto prezentas por la internacia kompreniĝo kaj la komunikado inter popoloj de malsamaj naciecoj, Notante la tre gravan kontribuon de la Esperanto-movado, kaj precipe de la Universala Esperanto-Asocio, al la disvastigado de informoj pri la agado de Unesko, same kiel ĝian partoprenon en tiu agado, Konscia pri la fakto, ke en 1987 oni festos la centjariĝon de la ekzisto de Esperanto, 1. Gratulas la Esperanto-movadon okaze de ĝia centa datreveno ; 2. Petas la Ĝeneralan Direktoron daŭre sekvi kun atento la evoluon de Esperanto kiel rimedo por plibonigi la komprenon inter malsamaj nacioj kaj kulturoj ; 3. Invitas la Ŝtatojn-Membrojn marki la centjariĝon de Esperanto per konvenaj aranĝoj, deklaroj, eldono de specialaj poŝtmarkoj kaj simile, kaj instigi al la enkonduko de studprogramo pri la lingvo-problemo kaj pri Esperanto en siaj lernejoj kaj siaj institucioj de supera edukado ; 4. Rekomendas al la internaciaj neregistaraj organizaĵoj aliĝi al la festado de la centjariĝo de Esperanto kaj pristudi la eblecon utiligi Esperanton kiel rimedon por disvastigi inter siaj membroj ĉiajn informojn, inkluzive de tiuj pri la agado de Unesko. ”

Rezolucio de 1993 (malsukcesa nova provo)

27 C/DR.373 de 15.11.1993

Ĉar la enhavo ne alportis ion novan kompare kun la du antaŭaj rezolucioj, tiu tria rezolucio ne atingis la tagordon de la Ĝenerala Konferenco. Propono i.a de Litovio, la dumkonferenca komisiono pri selekto de Rezolucioj opiniis, ke nenio novas, kaj en la pleno, ne ĉeestis la proponintoj por konvinki la Plenon ĝin trakti.

„ La Ĝenerala konferenco, Memorigante la Rekomendon pri Edukado por Internacia Kompreniĝo, Kunlaboro kaj Paco de 1974 kaj la Rekomendojn de la internacia Kongreso pri Paco en la mensoj de la Homoj (Yamoussoukro, Ebura Bordo, 1989), Konsiderante la fundamentan rolon kiun lingva komunikado alirebla por ĉiuj povas ludi en la antaŭenigo de paco kaj de interpopola kompreniĝo, Memorigante la rezolucion IV.1.4.422-4224, per kiu la Ĝenerala Konferenco de 1954 en Montevideo rekonis "la rezultojn atingitajn per Esperanto sur la kampo de la internaciaj intelektaj interŝanĝoj kaj por la proksimigo de la popoloj de la mondo" kaj rekonis "ke tiuj rezultoj respondas al la celoj kaj idealoj de Unesko", Memorigante la rezolucion 11.11, per kiu la dudek-tria sesio de la Ĝenerala Konferenco de Unesko petis la Ĝeneralan Direktoron plu sekvi "kun atento la evoluon de Esperanto kiel rimedo por plibonigi la komprenon inter malsamaj nacioj kaj kulturoj" kaj invitis la Ŝtatojn-Membrojn "instigi al la enkonduko de studprogramo pri la lingvo-problemo kaj pri Esperanto en siaj lernejoj kaj siaj institucioj de supera edukado", Konsiderante krome ke, en la kadro de lastatempaj stukoj pri aŭtomata tradukado, ekzamenado de la speciala rolo kiun povas ludi lingvo kiel Esperanto povas montriĝi aparte grava, Petas la Ĝeneralan Direktoron konsideri la rezultojn atingitajn de la movado disvastiganta Esperanton: (a) en la Sinteza raporto pri ellaborado de instruprogramoj, pri trejnado de instruistoj kaj pri novigoj en la kampo de edukado por internacia kompreniĝo, paco, homaj rajtoj kaj demokratio, (b) en la redaktota manlibro pri gvidaj principoj por komunikado de pac-valoroj, Petas tiucele la Ŝtato-membrojn raporti pri la agado plenumita kiel sekvo de la rezolucio 11.11 de 1985, precipe koncerne la studprogramojn pri Esperanto kaj iliajn rezultojn. ”

Festo de la 100-a morto-datreveno de Zamenhof

Gilherme Fians, Chuck Smith kaj Trezoro Huang Yinbao

La 11-an de decembro 2017 la pola delegacio ĉe Unesko, kunlabore kun Universala Esperanto-Asocio, organizis solenan eventon konklude de la Zamenhof-jaro, 100-a morto-datreveno de la iniciatoro de Esperanto, en salono 2 de la sidejo de Unesko. Dum la evento prelegis en la angla, la franca kaj Esperanto diversaj homoj : Sébastien Moret, Jean-Claude Lescure, Chuck Smith pri komunikiloj serve al Esperanto, Gilherme Fians pri socia esploro, Trezoro Huang Yinbao pri la Unesko-Kuriero kaj la Ambasadoro Giogio Novello per video.

Varoj kaj servoj

• UNESDOC - Enhavas ĉirkaŭ 146.000 kompletajn dokumentojn de UNESCO publikigitaj de 1945, kaj ankaŭ datumetojn el la kolektoj de la librejo de UNESCO kaj dokumentejoj en Ofickampoj kaj Institutoj.
• IDAMS - programpakaĵo por enmeti kaj analizi numerajn datumojn kiuj estas konstruataj, prizorgataj kaj disvastigataj de UNESCO. La originala pakaĵo estis komerca programo, sed UNESCO iniciatis projekton por havigi ĝin malfermitkoda.

Vidu ankaŭ

• Memoro de la Mondo
• Monda heredaĵo de Unesko

Bibliografio

• Lapenna, Ivo 1971 : UNESKO 25-jara, Esperanto, 791 (11), p. 181 - 183

Eksteraj ligiloj

• La TTT-ejo de Unesko (angle, france, hispane, ruse, arabe, kaj ĉine)
• Monda heredaĵo
• ESPERANTO KAJ INTERNACIAJ ORGANIZAĴOJ Rezolucioj kaj proponoj, ĉefe ĉe Ligo de Nacioj, Unesko kaj UN.
• Novaj sukcesoj de Esperanto ĉe Unesko, artikolo aperinta en januara numero 2018 de Revuo Esperanto
• Oficiala Retejo de Unesko-Kuriero en Esperanto
• esperante Intervjuo : « Trezoro Huang Yinbao : Unesko-kuriero kaj Ora Ponto » ĉe YouTube
• Unesko-Kuriero 2017 ĉe unesco.org:
  • n-ro 1 (Apr-Jun 2017) Tagordo 2030 : Defioj por ni ĉiuj
  • n-ro 2 (Jul-Sept 2017) Amaskomunikilaro : Operacia purigo
  • n-ro 3 (Okt-Dec 2017) Kulturo : la nervo de paco
• Unesko-Kuriero 2018 ĉe unesco.org:
  • n-ro 1 (Jan-Mar 2018) Klerigado : Ĉu ankoraŭ en la serĉo de Utopio ?
  • n-ro 2 (Apr-Jun 2018) Bonvenon al la Hom-epoko
  • n-ro 3 (Jul-Sep 2018) Artefarita Intelekto : Promesoj kaj minacoj
  • n-ro 4 (Okt-Dec 2018) Homaj Rajtoj : retro al la estonteco
• Prelego de Dennis Keefe pri la uzo de UNESKO-Kuriero en la instruado de Esperanto. La prelego okazis en la 51a ILEI-Kongreso (Madrido – 2018)